شارپرێس: حلمی رەسول رەزا
خاوەن هەژموونەكانی بڕیاری ئەمنی و سەربازی لە رۆژئاوا بەتەواوی هەستیان كردووە بەو بەرزبوونەوەی ناكۆكییەی ئێستای نێوان ئەمەریكا و روسیا، كە دەگەرێتەوە بۆ لەدەستدانی بەدەستهێنانی هاوسەنگی نێودەوڵەتی لەلایەن واشنتۆنەوە لەدوای هەرەسهێنانی یەكێتی سۆڤیەت، بەوەی توانای ئەوەی هەیە رۆڵی پۆلیسی جیهانی ببینێ و سیستەمێكی هەرەمی بەرز بنیاد بنێ.

بەڵام لەدواییدا و لە بڕیارە تاكلایەنە یەكلاكەرەوەكاندا دەركەوت بەمەبەست ژمارەیەك شوێنی وێرانكرد لە نێویاندا ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەراست.

بەلای كەمەوە سێ هۆكارو مەترسی  سەرەكی هەیە كە دەبێتە هۆی پێكدادانی سەربازی نێوان روسیا و ئەمەریكا.

مەترسی یەكەم : بەستراوەتەوە بە گواستنەوەی جەنگی سارد بۆ گەرم لە میانی هەرەشەكانەوە بۆ سەر یەكتری، هەر هێرشێكی بەرتەسك لەلایەن هەریەك لە ئەمەریكاو روسیاوە دەبێتە مایەی دەستپێكردنی هێرشێكی بەرفراوان.

مەترسی دووەم: خۆپڕچەككردنێكی نا رێكخراو، وەك كشانەوەی ئەمەریكا لە پەیماننامەی رۆكێتە ناوەندو كەم مەوداكاندا.

مەترسی سێیەم: پێدەچێ پەیوەندیەكی راستەوخۆی بە سوریا یان ئۆكرانیاوە هەبێت، لەوانەیە ئەو ناوچانە ببنە ناوچەیەكی گەرم و گۆرەپانی پرۆسەكە، و بەكاربهێنرێن بۆ یەكلایی كردنەوەی كێشەكانیان، ئەمیش لە میانی مانەوەی تیرۆریستەكان لە سوریاو پاڵپشتی كردنیان بە جۆرەها شێوە، لەلایەكی ترەوە ناوچەی دەریای رەش بكرێت بە شوێنێكی رارایی ئەگەر ئەمەریكا بەردەوام بێت لە پالپشتی كردن لەو كارانەی سەركردەكانی ئۆكرانیا پیادەی دەكەن.

ئەمەریكا هیچ وانەیەكی لە ماوەی جەنگی سارد وەرنەگرتوە، و بۆ ماوەی چارەكە سەدەیەكە بروای وایە هێزێكی زەبەلاحەو دەتوانێ جیهان هەڵسوڕێنێ. لە ئێستاشدا دەبینرێ بەناوی دژایەتی و روبەروبونەوەی تیرۆرەوە كار لەسەر ستراتیژیەتی نائارامی دەكات لە رێگەی وێرانكردنی عێراق و ئەفغانستان و لیبیا، بەلام لە سوریا و ئۆكرانیا بە هۆی دەستێوەردانی روسیاوە وەستێنرا.

بۆ نمونە لە سوریا لە رێگەی پاڵپشتی كردنی كوردەوە رۆڵێكی وێرانكەر دەبینێ (بەگوێرەی سایتی ناوبراو) و دەیەوێ سنورێكی گەرم بە چەك دروست بكات لە رێگەی ئەو دیفاكتۆیەی هاتۆتە گۆڕێ. بەردەوام هەوڵی درێژكردنەوە و مانەوەی سەربازی خۆی دەدات لە سوریا تا كاتێكی نادیار، لە گرنگترین سیناریۆكانی كە پەیرەوی لێ دەكات راهێنانی هێزە ناوخۆییەكانە بۆ روبەروبونەوەی تیرۆر و مەترسیەكانی تر.

واشنتۆن لە رێگەی دامەزراوە سەربازیەكانیەوە هەڵدەستێ بە راهێنان و ئامادەكردنی 35 تا 40 هەزار جەنگاوەر لە سوریا، بە گوێرەی پەنتاگۆن ئەم پرۆژەیە نزیكەی 20% سەركەوتنی بەدەستهێناوە، پاشان لە رێگەی دەزگای هەواڵگری سەربازیەوە بە جۆرەها رێگە هەوڵ دەدات دۆخی تیۆری كە باس لە كەرەستەو نەخشەی بەكاربردن بداتە هەوالگری ناوەندی ئەمەریكا دەربارەی كوردستانی سوریای دەستە خوشكی كوردستانی عێراق و بیكات بە دیفاكتۆیەكی سەپێنراو، ئامانجی سەرەكیش مانەوەی هێزەكانیتی بۆ تا هەتایە لە ناوچەكەدا.

كابوسی روسی دژی مانەوەی ماوە درێژ
شارەزا سەربازیەكان باس لە تواناكانی  دەزگا نوێیەكانی راداری روسی ‌ دەكەن، بەتایبەتی پاش خستنە سەری كۆ سیستەمی " كۆنتینیر" لە مۆردوفیا و ئامادەبونی بۆ جەنگ، هەروەها باس لەوەش دەكرێ سوپای روسیا بە راداری نوێوە توانای ئەوەی هەیە 5000 هەزار ئامانج لە یەك كاتدا بپێكێ.

باشتركردنی سیستەمی ئاگاداركردنەوە لە هێرشی رۆكێتی بە یەكێك لە ئاراستە ستراتیژیەكانی كۆی پیشەسازی سەربازی روسیا دادەنرێت، پاشان وێستگەی راداری كۆنتینیر كە چالاكی جەنگی لە مۆردیفایا پێ تاقیكراوەتەوە، یەكێكە لە كۆسیستەمە گرنگەكان لەم چوارچێوەیەدا.

لەبەرانبەردا، بێ توانایی روسیا لە دانانی كۆسیستەمەكانی روەو رۆژئاواو باكوری سنوری وڵاتەكەی، شارەزا سەربازیەكانی ناچاركرد جۆرێكی نوێ لە دەزگای رادار پەرە پێبدەن، بە شێوەیەك كۆسیستەمی راداری كۆنتینیری ناوازە خرایە سەر یەكەی ئەندازیاری رادیوی جیاكراوە 590 لە پێناو ئاشكرا كردنی ئامانجە ئاسمانیەكان لە شوێنی زۆر دوور. ئەم كۆسیستەمە دەتوانێ زاڵ بێت بەسەر بەشێكی گەورە لە ئاسیاو ئەوروپا، لە نێویاندا ئاسمانی فەرەنساو ئیتالیا و ئاوەكانی دەریای رەش. خستنە خزمەتی راداری ئەو دیو ئاسۆ، مانای ئەوەیە هێزی ئاسمانی دەتوانێ چاودێری هەر روداوێكی مەترسیدار لە ئاسماندا بكات.

لەلایەكی ترەوە ناوەندە سەربازیەكان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، دامەزراوەكانی بواری سەربازی خەریكی نوێكردنەوەی كۆسیستەمی " بیریمیتر" ن ، كە كارەكەی بریتیە لە هاویشتنی رۆكێتە ئەتۆمیەكان بە شێوەی سروشتی، ئەم قسەیەش لە پاش ئەوە هات كە ئەمەریكا رایگەیاند لە پەیماننامەی سنورداركردنی رۆكێتە ناوەندو كورت مەوداكاندا دەكشیتەوە. ئەم سیستەمە، كە لە ماوەی جەنگی سارددا روسیا پەرەی پێدا، لای رۆژئاوا بە دەستی مردو ناسراوە.

سەركردایەتی سەربازی روسیا هەڵسەنگاندنەكانی خۆی بە شێوەیەكی رون خستە رو، بە گوێرەی سەرۆكی پێشوی ئەركانی هێزە رۆكیتیە ستراتیژیەكان، جنراڵ ڤیكتۆر ئەسین " كۆسیستەمی بیریمتر لەكاتی پێویستدا ناهاویژرێت، تەنها ژمارەیەكی سنوردار نەبێت لە رۆكێتەكان، ئەمەش بەهۆی ئەوەی رۆكیتەكان روبەروی هێرشی گەورەی یەكەم دەبنەوە".

ئەمەش مانای وایە لە حاڵەتی بلاوكردنەوەی رۆكێتە بالیستیەكانی ئەمەریكا (ناوەندو كورت مەودا) لە ئەوروپا، كە پێشیل كردنی پەیماننامەی سنورداركردنی ئەو جۆرە رۆكێتانەیە، ئەوا ئەمەریكیەكان توانای ئەوەیان هەیە لێدان ئاراستەی كوتلە بنەڕەتیەكانی رۆكێتی روسیی لە بەشەكەی ئەوروپای روسیا بكەن، ئەوانی تریش بەهۆی ناوەندە بەرگریەكانی رۆكیتیەوە پەك بخەن.

نوێكردنەوەی سوپای روسیا بەردەوامە
سوپای روسیا جۆرەها چەكی پێشكەوتوی بەدەست گەیشتوە و توانیویەتی بەكاریان بهێنێ لە پێكهاتەو دوبارە بنیادنانەوەی كۆمەلەی یەكە سەربازیەكان، و لەهەمان كاتدا بەشداری پێكراوە لە دروست كردنی ژێرخانی دابین كردنی چالاكە سەربازیەكانی روس كە لە سوریا كاردەكەن، بەتایبەتیش لە بەندەری تەرتوسی دەریایی و بنكەی حمیمیمی ئاسمانی.

دامەزراوەی سەربازی روسیا لەم ماوەیەی دوایدا راپۆرتێكی بلاو كردەوە دەربارەی تەواو بونی تاقیكردنەوەی 21 جۆری چەكی نوێ، ئەم تاقیكردنەوانە لە ئێستاشدا بەردەوامە بۆ 290 جۆر لە چەك و چۆڵی سەربازی.

دەربارەی چەك و چۆلی سەر بە هیزە زەمینیەكان، كۆمپانیای دروست كردنی جەنگی روسی رایگەیاند یەكەم نمونەی ئەزمونكردنی ئۆتومبیلی جۆری –تیگەر 2- لە نەوەی نوێ لە مانگی نیسانی ساڵی رابردو ئامادە دەبێت، ئەمەش لە پاش ئەو گۆرانكاریانەی تێیادا كراوە لەسەر داواكاری وەزارەتی بەرگری. ئۆتۆمبیلەكە دەوروبەری پەرژین كراوە لەبەرانبەر میندا، بە شێوەیەك دەتوانێ بەرگەی تەقینەوەی مینێكی دوو كیلۆیی لە مادەی ترۆتیل بكات، ئەمە سەرەرای ئەوەی بار هەڵگرتنەكەی تا 2 تەن زیاد كراوە.

سەبارەت بە چەكی ئاسمانی كۆمپانیای سوخوی 100 فرۆكەی جەنگی داوەتەوە هێزە ئاسمانیەكانی روسیا لە جۆری –سو-35 ئێس-، كە نمونەیەكی پێشكەوتوەو دەتوانێ چەند چالاكیەك ئەنجام بدات و سەر بە نەوەی " ++4 " لە جۆری – سو 27-ی سۆڤیەتی نەوەی چوارەم، و بە ئەڵقەی گواستراوە دادەنرێت لە نێوان – سو 27 – و -  سو- 57- ی نەوەی پێنجەم. لە سیفەتەكانی ئەم نەوەیە؛ توانایەكی لە رادەبەدەری هەیە بۆ مانۆر كردن.

هەرچی دەربارەی هێزی دەریاییە، كەشتیگەلی روسی لە زەریای هێمن هەستاوە بە پێك هێنانی لیوایەك لە ژێر ئاوی دیزلی كارەبایی " لادا " لە پرۆژەی 677، كە تیایدا 12 ژێرئاوی نوێ دروست دەكرێن. هەندێك لەوان چالاكیەكانیان لەگەل كەشتیگەلی باكوری روسیادا ئەنجام دەدەن. هەرچی ژێر ئاویەكانی ترە دەنێردرێن بۆ كەنارەكانی نیمچە دورگەی كامچاتكا، و پارێزگاری لە ژێر ئاویە ئەتۆمیە ستراتیژیەكان دەكەن.

ژیر ئاوی لادا توانای ئەوەی هەیە بۆ چەند هەفتەیەك لە ژێر ئاودا بمێنێتەوە، و سەرەرای خۆ ونكردنی لە راداری نەیارەكان، لەهەمان كاتدا توانای دۆزینەوەی ژێر ئاویەكانی دوژمنی هەیە لە مەودایەكی دوردا بەهۆی دەزگای راداری – لیرا- ی دەنگی هەست پێكراوەوە و دەتوانێ ژمارەیەك ژێر ئاوی دوژمن تێكبشكێنێ. هەروەها هێزی دەریایی روسی كەشتی رۆكێتی نوێیی لە جۆری – كاراكوت- بەدەست گەیشتوە و جێگای كەشتیە رۆكێتیەكانی كۆنی لە جۆری – بویان- گرتۆتەوە، ئەم كەشتیە تایبەت بەو دەریاو روبارو ناوچە ئاویانەی قۆڵاییەكەیان زۆر نیە.

پەنتاگۆن لە راپۆرتێكدا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات تانك و زرێپۆشە سەرەكیەكان لە سوپای روسی توانای بەرگە گرتنی چەكە نوێیە دژە تانكەكانی هەیە، سەرەرای تۆپهاوێژە دژەكانی تانكە پێشكەوتوەكان و تەنراوە بە كامیرای حەراری، ئەمەش توانای روبەروبونەوەو تێكشكانی تانكە سەرەكیەكانی هەیە لە وڵاتانی رۆژئاوا لە مەودایەكی نزیكدا، بەلام تانكە رۆژئاواییەكان بەهۆی ئەوەی بە دەزگای دۆزینەوەو ئاراستەكردنەوە بەستراون لەوانەی روسیا پێشكەوتو ترن.

لەگەڵ ئەمانەشدا موشەك هاوێژەكانی –سمیرتچ- لە جۆری 300 مم، بەڵگەیەكی یەكلاكەرەوەیە لەسەر توانای تۆپهاوێژی روسی و هێزە لە رادەبەدەرەكەی. هەرچی كۆسیستەمی ئەسكەندەری رۆكێتیە، ئەوا لە زۆریەی كۆسیستەمەكانی پێش خۆی پێشكەوتو ترە لە روی وردی پێكان و خێرایی و راكردن لە بەرگری پێچەوانەی رۆكێتەكان، و هەڵگرتنی كڵاوەیەك بە كێشی 680 كلم .