شارپرێس:
بەدواداچوونێك ئەو 8 هۆكارە ئاشكرا دەكات، كە وا دەكات گەنجان شۆڕش نەكەن، هەروەها ئەوە ڕووندەكاتەوە چۆن كۆمەڵگای ئەمریكی گەنجی كردووەتە توێژێكی بیدەنگ، كە گرنگە بە پرسە گشتییەكان نەدات و بەرهەڵستكاری سیاسەتە ستەمكارییەكان‌و ئەو یاسایانە نەكات ئازادییەكان كۆت و بەند دەكەن.

یەكەم
نقومكردنی لاوان لە قەرزداری لە خەرجی خوێندنی زانكۆكاندا: خەرجییەكانی خوێند لە ئێستادا گەیشتونەتە ڕادەیەكی خەیاڵی و ترسناك و زۆرینەی لاوان پێیان دابین ناكرێت و ناچارن قەرزی بۆ بكەن، ئەم دیاردەیە‌ لە ساڵانی حەفتاكاندا بوونی نەبووە و خویندن لە زانكۆكاندا نیمچە خۆڕایی بوو، هەر كەسێك دەیتوانی زانكۆ و خوێندنی باڵا تەواو بكات بێ ئەوەی پەنا بەرێتە بەر قەرزكردن. ئامارەكان دەڵین ڕێژی قەرزی گەنجان گەیشتۆتە تێكڕای 25 هەزار دۆلار و لە هەندێك دۆخیشدا دەگاتە 100 هەزار دۆلار، ئەم دۆخەش گەنجان ناچار دەكات بچنە بورای ژیانی پیشەییەوە و بژێوی ژیانیان پەیدا بكەن و بەمەش لە ڕوحی شۆرشگێرانە دوور دەكەونەوە.

دووەم 
مامەڵەكردن لەگەڵ ڕوحی شۆڕشگێری وەك گرفتێكی دەروونی: لە ساڵی 1955 ئەریك فڕۆمی پزیشكی دەروونی ترسی ئەوەی نیشاندا كە پیشەی پزیشكی دەروونی ببێتە ئامرازێك بۆ یاریكردن بە مرۆڤەوە. دوا مردنی ئەرو پزیشكە لە ساڵی 1980 دۆخەكە خراپتر بوو، خەڵكی ئەمریكا "ڕیگان" یان هەڵبژارد كە باوەڕی ستەمكاری دەوڵەت هەبوو. 

لێكۆڵینەوەكان دەریانخستووە كە زۆرینەی هەژارەكان پێویستیان بە خزمەتگوزاری دەروونی هەیە و رێژی پێویستی ئەوان چوارئەوەندەی ریژی پێویستی دەوڵەمەندەكانە بۆ ئەو خزمەتگوزارییە. بەمشە كۆمپانیاكانی دروستكەری ئەو داودەرمانە دەروونییانە قازانجێكی زۆر دەكەن.

سێیەم 
قوتابخانەكان لە بری بەها دیموكراسییەكان قوتابییەكان فێری گوێرایەڵی دەكەن: لە كاتی ڕێزلێنانە مامۆستا‌ لێهاتووەكان لە نیویۆڕك لە ساڵی 1990، مامۆستا جۆن تایلۆر هەموو ئامادەبوانی تووشی شۆك كرد كاتێك ووتی: "لە راستیدا قوتابخانەكان شتێكی ئەوتۆ پێشكەشی قوتابیان ناكەن جگە لە ملكەچی و گوێڕایەڵی نەبێت، سەر‌باری ئەوەی هەزارەها كەسی لێوەشاوە و بەهرەمەند هەن لە قوتابخانەكان كە پڕۆسەی پەروەردە بەرێوەددەبەن، بەڵام توندی سیستەمەكە لەو دامەزراوانە بواری ئەویان پێ نادات كە توانستەكانی خۆیان بەرجەستە بكەن لە پڕۆسەی پەروەردە و فێركردندا. بۆیە هەر چەند باسی دیموكراسی بۆ ئەو قوتابیانە بكرێت سوودی نییە، چونكە واقعی نادیموكراتی قوتابخانەكان و سیستەمە توندەكە، پێچەوانەی ئەوەی بۆیان باس دەكرێت".

چوارەم 
تەكنیكە تازەكانی سیستەمی خوێندن: سیستەمە تازەكەی خوێندن زیاتر بەرە و ستەمكاری و توندی رۆیشتووە ، ئەمەش بە هۆی ئەو گۆڕانكارییەی بەسەریدا هاتووە، ئەمەش ترس لای قوتابیانییەكان دروست دەكات و ئەم ترسەش پێچەوانەی رۆحی دیموكراسییەتە، قوتابیەكان بە پاڵنەری خۆپاراستن لەو ترسە كار دەكەن لە بری ئەوەی بیر لە داهێنان بكەنەوە، ئەمەش ڕوحی بەدواداچوون و خۆشەویستی بۆ زانیاری و ڕەخنە و ڕەخنەلەخۆگرتن لاواز دەكات و نایهێڵێت، بەمەش توانستی گرنگیدانی ئەو قوتابییانە لەناودەبات سەبارەت بە پرسی دەسەڵات و بەرەنگاربوونەوەی ڕەفتار و كردەوەی ناشەرعی.

پێنجەم 
ڕێزلێنای ئەو گەنجانەی پابەندی یاساكانی خوێندن نەك ئەوانەی گرنگی بە خوێندن دەدەن: ئامارەكان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە 85% ی ئەمریكییەكان هەڵگری بڕوانامەی ناوەندین، ئەمەش بۆ ئۆباما بەس نەبوو، بۆیە لە ساڵی 2009 ڕایگەیاند كە پێش قۆناغی ناوەندی نابێت هاووڵاتییان واز لە خوێندن بێنن، چونكە ئەمە نیشانەی شكستخواردوویی ووڵاتە، بەڵام ئامارەكان ئاماژە بەوە دەدەن كە تا ئەمریكییەكان زیاتر پابەندی سیستەمی فێركاریبن، ئاستی هۆشیارییان سەبارەت بە ململانیی چینەكان لە كۆمەڵگاداكەمتر دەكات، ئەمەش وایان لێ دەكات دەستەوەستانبن لە بەرەنگاربوونەوەی ئەو كەمینەیەی حوكمڕانی دەكات.

شەشەم 
گشتاندنی چاودێری بەسەر هاووڵاتییاندا: 
ترس لە چاودێریكردن وا لە هاووڵاتیان دەكات زیاتر ترسیان لێ بنیشێت، لە ئەمریكا باس و خواسی ئەوە گەرمە كە ئاژانسی ئاسایشی نەتەوەیی دزەی كردۆتە ناو ئیمەیڵی هاووڵاتییانەوە و گوێ لە پەیوەندییە تەلەفۆنەكانیان ڕادەگرێت، ئیدی گەنجان كەوتونەته ژێرباری دەزگا چاودێرییە كارگێڕییەكانەوە.

باوانیش وەك خاوەن كارەكان چاوێرییان خستۆتەسەر منداڵەكانیان لە قوتابخانەكان و ئەكاونتەكانی فەیس بوكەكانیان، تا ئەو ڕادەی ئەو ئامێری تەلەفۆنانەیان بۆدەكڕن كە لە ڕێگەی GPS وە سانسۆری دەخرێتەسەر، هەندێكی دیكە كامیرای چاودێریان لە ناو ماڵەكانیاندا جێگیر كردووە.

حەوتەم 
ئامێری تەلەفزیۆن: لە ساڵی 2009 كۆمپانیای "نیلسن" بۆ پێوانەكردنی ڕیژی تەماشاكردن ڕایگەیاند كە ئەمریكییەكان ماوەیەكی زۆر لە تەماشاكردنی سێ سكریننەكە "تەلەفزیۆن، كۆمپیوتەر،مۆبایل" بەسەر دەبەن، ئامارەكان دەڵێن منداڵان ڕۆژانە 8 كاتژمێر لەبەردەم ئەو سكرینانەدا بەسەر دەبەن بۆ تەماشاكردنی فلم و یاری ڤیدیۆیی و ئەنتەرنێت و گوێگرتن لە مۆسیقا، ئەمەش نیگەرانی هەندێك توێژەری لێكەوتۆتەوە، چونكە منداڵان دەكەونە ژێر كاریگەر‌ی تەوای میدیا و هۆكارەكانی ڕاگەیاندنەوە، ئەمەش وایان لێدەكات هەر خەریكی دانیشتن و تەماشاكردنبن، هەتا هەندێك لە بەندیخانەكانیش ئامیری تەلەفزیۆنیان بۆ بەندییەكان داناوە كە وایان لێدەكات ئارامتربن و بەمشە ئەركی پاسەوان و كارمەندانی بەندیخانە ئاسانتر دەبێت.

هەشتەم 
توندڕەووی ئاینی و كەڵكەڵەی بەكاربردن: كۆمەڵگای ئەمریكی گەنجانی خستۆتەبەردەم دوو بژاردەی توندڕەووی ئاینی یان ئەوانەی كەڵكەڵەی بەركاربردنی زێدەڕەوویان هەیە، هەردوو بژاردەكەش دیدگای گەنجان بەرتەسك دەكەنەوە و ڕوحی ڕەخنەگریان لاواز دەكەن. لە كاتێكدا فەیلەسوفان هزری ئاینی بە تریاكی گەلان وەسف دەكەن، كەچی تریاكێكی دیكەیان لەبیرچووە كە ڕەفتاری بەكاربردنی زێدەڕووییە تاكگەرایی وێران دەكات و دەیانكاتە پاشكۆیەكی تەواو.

چەشنی كۆمەلایەتی بەكاربەری ڕیگەخۆش دەكات بۆ كەوتنەژیر بای {یكلام و هەموو جۆرەكانی یاریكردن بە ئەقڵەوە هەتا لە ڕێگەی درۆ و دەلەسەشەوە بێت، كاتێك درۆ و قورتوقولاپ دەبنە شتێكی ئاسایی، ئیدی سەختە بۆ كۆمەڵگا متمانەی دووسەرە لە نێوان تاكەكانیدا بنیات بنێت و بزاوت و ڕێكخستنی دیموكراسییانە دابمەزرێنن، ڕەفتاری بەكاربەری كەڵكەڵەی تاكگەرایی و خۆپەرستی بەهێز دەكات و ریگەش لە بەهای هاریكارە و یەكگرتوویی دەگرێت كە بنەمای هەر بزاوت و جوڵەیەكن.

سەرچاوە: ن بوست
نووسین: بڕوس لیڤین
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر