شارپرێس:
چوونی نیمچە تەواوی توركیا بۆ ناو ئامێزی ڕوسیا، تەنیا هەر جێگەی پرسیاری دەوڵەتە ڕۆژئاواییەكان نییە، بەڵكو ئەو پریسیارە خۆشی خزاندووەتە ناو میدیاكانی ڕوسیاوە، كە دەستیانكردووە بە چاودێریكردنی نهێنی هەلینگدانی (غاردانی) ڕەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا بەرەو كرملین، كە لە ڕوواڵەتدا وا دەردەكەوێت كاردانەوەیەكی تورەییە بەرامبەر هەڵوێستەكانی واشنتۆن، بەڵام لە ناوەرۆك و قووڵاییدا، ترسەكانی سەرۆكی توركیا دەردەخات سەبارەت بەچارەنووسی خۆی لە هەڵگەڕانەوەیەكی سەربازی لەناكاوی دیكە وەك كاردانەوەیەك بەرامبەر "سیاسەتی سفركردنەوەی هاوڕێكان"، كە ئەردۆغان لە دەوروبەری خۆی پیادەی دەكات.
هەروەها میدیاكانی ڕوسیا گرنگییەكی زۆریان بەڕێككەوتنەكەی ئەمریكا – توركیادا لەمەڕ ناوچەی ئارامی ڕۆژهەڵاتی فورات و پەیوەندی ئەم پرسە بەكاروباری ناوخۆی توركیاوە دەبەستنەوەو ترسی ئەردۆغان لە هەڵگەڕانەوەیەكی سەربازی تازە، ئەمە جگە لە پەرتبوونی ناوخۆی پارتی داد و گەشەپێدان، كە شیمانەی (ئیحتمال) ئەوە هەیە لەسەرۆكایەتی حیزبەكەشی دووربخرێتەوە.
"ئیغۆر سۆبۆتین" لە ڕۆژنامەی "نیزافیسیمایا غازیتا" ی ڕوسی نووسیوویەتی توركیا واشنتۆن بەوە دەترسێنیت مەترسی لەسەر ژیانی سەربازە ئەمریكییەكانی ڕۆژهەڵاتی فورات هەیە.
نووسەر لەسەر زاری چەند شارەزایەكەوە دەڵێت: پێویستە لە چوارچێوەی مامەڵەی ئەنقەرە لەگەڵ زۆرێك لەگرفتە هەرێمییەكاندا، لە هەڕەشەكانی سەركردایەتی توركیا بڕوانین دژ بە كوردەكان.
ڕوسەكان وای لێی حاڵی دەبن، كە هەڕەشە نەتەوەییەكانی توركیا، ئاماژەن بۆ بەرنگابوونەوە و پێكۆڵكردنی (ئاڵێنگاریكردنی) ئەنقەرە بەرانبەر ئەمریكا، هەڕەشەكان هەمیشە لەو كاتەدا هەڵدەكشێن، كە دانوستانە دبلۆماسییەكان بە بنبەست دەگەن، ئامانجی ڕاستەقینەش گەیشتنە بە دەستكەوت ، پێناچێت ئەمریكا ئامادەبێت ڕووداوەكانی ناوچە بەرەو هەڵكشان بچن، هەر چەندە بەهەمان گوڕوتینیش ڕەتیدەكاتەوە هاوپەیمانە كوردەكانی ڕادەستی توركیا بكات.
هاوكات میدیاكارە ڕوسەكان پێیان وایە توركیا ئامادەی بەرەنگاربوونەوەیەكی سەربازی نییە دژ بە ئەمریكا لە باكوری سوریا، ئەوەی ڕوودەدات پەیوەستە بە دۆخی ناوخۆی توركیاوە، كە بە ئاراستەی بەرژەوەندییەكانی ئەردۆغان ڕێناكات، ئەمەش وا دەكات ئەردۆغان لەژێر دەمامكی یەكپارچەیی‌و بەرژەوەندییە باڵاكانی توركیادا، دۆخەكە بەرەو هەڵكشان بەرێت و نەیارەكانی بترسێنێت.
لەلایەكی تر "سەعید غەفورۆف"ی شڕۆڤەكاری سیاسی نووسیوویەتی ئەردۆغان مەبەستی سەرقاڵكردنی سوپایە لەترسی ئەوەی نەبادا لێیهەڵگەڕێنەوە، ئەمەش لە سایەی ئەو تەنگژە مەترسیدارەی تووشی وڵات بووە.
ئەو وتیشی: سەرۆكی توركیا ئەوەندی پێویستی بە جەنگێكە، ئەوەندە پێویستی بەسەركەوتن نییە، چونكە دۆخی سیاسی وڵات ناسەقامگیرە، لە ڕووی بابەتیشەوە لەوانەیە مێزەكەی بەسەردا ئاوەژوو (سەرەوژێر) بكرێتەوە".
دوا هەڵبژاردنە شارەوانییەكانیش بە ڕوونی دەریانخست، كە بەرهەڵستكارە توركەكان بەرە بەرە هێز پەیدا دەكەن. بەڵام ئەردۆغان گەرەكییەتی هەموویان بخاتە ژێر فشارەوە و بە دوژمنەكانی توركیا جوجكەترسێنیان بكات، ئەمەش وا دەكات ئۆپۆزسیۆن بە گوێرەی ئەجێنداكانی ئەو ڕێبكەن.
غەفوروف پێیوایە پێشبینیكردنی هەنگاوەكانی داهاتووی ئەردۆغان سەخت و دژوارە، چونكە تاكتیكەكانی جیاوازن لەئاراستە سیاسییە گشتییەكانی وڵات، تەنانەت ئەوانەی لەم دواییانەشدا بە ڕەهایی پشتیان دەگرت –بە ئەندامانی حزبەكەی خۆشییەوە- ڕازینین لە بارودۆخەكە.
لەوانەیە لە سەرۆكایەتی حزبەكەشی لەكار بخرێت، كە دەكرێت سەربازە دوڕدونگەكان (بیزارەكان) ئەو كارە ئەنجام بدەن.
شڕۆڤەكارە سیاسییە ڕوسییەكە دەشڵێت: شیمانەی گۆڕانی دەسەڵاتی سیاسی لە توركیا بەهەمان شێوەی گۆڕەپانی ئۆكڕانیا زیاتر لە داكەوتەوە (واقع) نزیكە، هەروەك چۆن بیانوكوفیتش لە ئۆكڕانیا لەكارخرا.
دۆخی ئێستای توركیا لە زۆر لایەنەوە، زۆر لە دۆخی 5 ساڵ پێشتری ئۆكرانیا دەچێت، دارودەستە چڵێس و نەوسنە داراییەكان لەسەرۆك ڕازینین، بە بەربەستیشی دەزان لەڕێگەی تەواوكارییەكی ئەوروپی، كرێكاران بەردەوام لە خۆپیشانداندان، پارتی فەرمانڕەواش ڕازی نییە لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكان.
پێناچێت مۆسكۆ هەراسان بێت سەبارەت بە چارەنووسی ئەردۆغان، بە تایبەتیش نزیكبوونەوەی لە مۆسكۆ بژاردەیەكی ستراتیژییە بۆ توركیا و هیچ بەرپرسێكی تازەی دیكە ناتوانێت بیگۆڕێت.
"فلادیمیر ئەحمەدۆف" ی گەورە توێژەر لە پەیمانگای ڕۆژهەڵاتناسی مۆسكۆ بە دووری نازانێت لە ئایندەدا هەڵگەڕانەوەیەكی سەربازی لە توركیا ڕووبدات، پێشیوایە سوپای توركیا لە مەودایەكی نزیكدا، توانستی ئەوەی لەدەستداوە هەڵگەڕێتەوە، ئەمەش بە هۆی گۆڕینی سەركردەكانی و ڕاوەدوونانی ئەوانەی پشكداربوون لە هەڵگەڕانەوەكەی پێشوو.
ئەحمەدۆف لە لێدانێكیدا بۆ "ڕۆژنامەی عەرەب" وتیشی: پەیوەندییەكانی ڕوسی – توركی بە هیچ هەڵگەڕانەوەیەك كاریگەریان ناكەوێتەسەر، ئەم ئاراستەیە تەنها ئاراستەی ئەردۆغان نییە، بەڵكو ئاراستەی زۆرینەی ئۆپۆزسیۆنی توركیایە كە ئارەزوویانە بە ڕووی ڕوسیادا بكرێنەوە.
ئەحمەدۆف ئاماژەی بەوەش كرد بە پشتبەستن بە هەراساننەبوونی ڕوسیا سەبارەت بە ئایندەی توركیا، بۆیە مۆسكۆ سەرقاڵی ئایندەی ئەردۆغان نییە، چونكە مەترسیان نییە لە تێكچوونی پەیوەندییەكانی هەردوو وڵات.
باسی لەوەش كردووە، كە زۆر نزیكبوونەوەی نێوان ئەنقەرە و مۆسكۆ، توانستی گەورەی جوڵەكردنی ئازادانەی ڕەهای بەخشیوتە ڕوسیا لە سوریا، تەنانەت لە ناوچە سەر سنورییەكانی توركیاش ئازادن لە جموجۆڵكردن. ئەمە جگە لەوەی لە ئەگەری ڕوودانی گۆڕانكاری لە سیستەمی حوكمڕانی توركیدا، ڕوسیا شێوازی مامەڵەی خۆی لەمەڕ دۆسییەی سوریا دەگۆڕێت.
سەرچاوە: پێگەی ئەلەكترۆنی عەرەب
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
