عەزیز ماملێ

لەو چەند لاپەڕەدا پێداچوونەوەیەكی كورتدەكەین بۆسەر دامەزراندنی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد، لەدەرفەتێكی دیكە بەتێروتەسەلی ڕودەكەینەسەر ئەو پێكهاتە بەنرخە كە چەپكەگوڵی سەرسەوەتەی بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد بوو.

سوپاس‌و پێزانینی خۆم ئاراسته ی برای به ڕێزم كاك زانیار عومرانی ده كه م كه به دڵفراوانی كاری پێداچوونه وه ی ئه و نووسراوه ی گرته ده ست و به هه ستی جوان، لێهاتوویی و خۆ پێوه ماندووكردنی زۆرگه لێك یارمه تیدام.

پێشەكی:
لەپاش شۆڕشی گەلانی ئێران لەساڵی ١٣٥٨، مێژوو پەیامێكی ئاراستەی كورد كرد: دەرفەتێك ڕەخساوە بۆ گەلی كورد ولەسەردەمێكی نوێدا خۆی دەبینێتەوه، ئاڵنگاری بەرچاو ڕووبەڕووی بووەتەوه.

دەبێ رزگاری بێت لەپەلهاوێژی داگیركەران و دەستدرێژی زۆرداران. ڕۆڵەكانی كورد ئەشێ جارێك بۆ هەمیشە زرێ پڕگرێ و پتەوەكان لەبەریەك هەڵوەشینن، كۆتایی بەچارەڕەشی و ژیانی تاڵ بهێنن، چیدی مافەكانی نابێ پێ خوست بكرێ. بەوریایی و لێهاتوویی و یەكگرتوویی لێكدانەوە و تێكخرانەوە بكەن بۆ بەرەنگاربوونەوە لەگەڵ دەسەڵاتی نوێ كە درێژەپێدەری دەكات لەسیاسەتەكانی سەردەمی پێشوو.

ڕۆژگاری دژوارو ئەستەمیان لەبەره، بەزیتی وردبنەوەو ژیرانە لێى بكۆڵنەوه‌و نەچنە ژێر گوشاری ئەوانە كە بوون و كەسایەتیی و ناسنامەی كورد و كۆمەڵگای كوردستان ناپەژرێنن. كورد ڕاستییەكی مێژویی و سیاسییه، كورد هەم فاكتەرە هەم ئاكتەر بۆ درێژەپێدانی شۆڕشی ئێران و ڕزگار كردنی لەداكەوتن. مێژوو هەروەها ئەركێكیشی بۆ دەستنیشان كردبوو: یەكیەتی و یەكدەنگی. 

گەلی كورد لەگەڵ پڕانی گەلانی ئێران شۆڕشی دژ بە دیكتاتۆڕییان گەیاندە ئاستی سەركەوتن، بەڵام بەتەنهایی‌و بەپشتگیری هێزی چەپ‌و دیموكرات‌و ئازادیخوازی ئێران ڕاپەڕێنێكی نوێی گرتەدەست، ناوەرۆكی سەرەكی لەم ڕاپەڕینەدا ڕەوت‌و ڕوداوێكی تازەبوو، دیاردەیەكی جیاواز بوو، لەئێرانی پاش شۆڕشی ٥٧دا دوو ناوەند بەرچاو دەكەوت: ناوەندی ڕوحانیەت كە بناغەی حوكمڕانی لەسەر شەریعەتی ئیسلام دادەمەزراندو لەئیسلامی سیاسیدا سەرمایەی وەگەڕدەخست، لەبەرامبەردا ناوەندی كوردستان بوو كە بڕوای بەعلمانییەت (سیکۆلاریزم) بوو، لەمافە بنەڕەتییەكان‌و ئازادی‌و دیمۆكراسی دەڕوانی.

هەر دوو لەو ناوەندانە خەریكی ڕێكخستن و بەجێگەیاندنی نەخشەڕێگاكانیان بوون،  بەڵام دووهەمیان بەڕەتكردنەوەی بەرنامە و پێكهاتە و دامەزراوەكانی یەكەم دەوری دەبینی. لایەنی كورد لەڕێواری سیاسیدا بەرامبەر بە ستروكتورە ئیسلامییەكانی دەوڵەت كە لەسەر بنچینەی نابەرابەری پێكدەهات و نێشاندەری زاڵبوون بەسەر ڕەهەندەكانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و فەرهەنگی بوو چۆكی دانەدا، ڕاوەستا و ململانێ كرد و شێتیی و دێوانەیی و جنوونی دەسەڵاتی نوێی بەرپرچ دایەوه. مێژووی ساڵەكانی ٥٧ و ٥٨ لێواولێوە لەتوندوتیژییەكانی حوكمڕانانی ئێران بۆ سڕینەوەی بەرهەڵستكارەكان. تایبەتمەندییەكانی ڕژیمی نوێ لەگەڵ دەسكەوتەكانی كوردستان ئاشتیهەڵنەگر بوون. سیاسەتی ڕاگرتنی خەڵك لەژێر فەرمانبەری، دەست لەسەرچۆكدانان و گوێڕایەڵ كردن بۆ ئامۆژگارییەكان، كاردانەوەی نەبوو. سیستەمی دەستبەسەرداگرتن و پێشێلكردنی دەسكەوتەكان لەكوردستان سەری نەگرت.  ڕق و تووڕەیی دەسەڵات لەم دۆخەی كوردستان لەسەرێك بۆ تۆڵەكردنەوە بوو، لەبەرێك بۆ كۆتاییهێنان بە عیلمانییەت.

بەم هۆكارانە بوو كە سیاسەتی دەسەڵاتی نوێ لەچوارچێوەی ئێتنۆسید Ethnocide دا شرۆڤەی بۆ دەكرا، سیاسەتێك كە لێهاتووتر بوو لەجینۆساید، بەرپرسان بڕیاریاندابوو كە ناسنامەی نەتەوەیی، فەرهەنگ‌و بەتایبەت ئەو شارستانییەتە پێشكەوتوە كە لەڕاپەڕینی كوردستان چەكەرەی كردبوو، بنەبڕبكەن. گەلی كورد وریابوو: ڕووحانییەتی كورد خۆی لەدەستێوەردانی سیاسەت بەدور ڕاگرت‌و شەرعییەتی داخوازییەكانی كوردی كردە چرای ڕیگای داهاتوو.

پێكهاتە سیاسسیەكان بەهاكانی ئینسانی، نەتەوەیی‌و دیمۆكراتییان كرد بەئامانج‌و ئۆبژێكتیڤ و لەگەڵ خەباتی دژ بەتۆتالیتاریزم و سەرەڕۆیی تێئۆكراسی ئێران تێكەڵاویان كرد. بەشداری لەبزووتنەوەی ڕزگاریخوازی نەتەوەیی لەكوردستان هەوڵ و هەڵمەتێكی پان و بەرین بوو بۆ بەجێگەیاندن و بەدەستەوەگرتنی مافی دیمۆكراسی و چارەنووس.  نەتەوەی كورد  پاڵنەری داخوازیی مافی چارەنووس بوو بۆ دیاری كردنی رژیمی سیاسی – حقوقی ناوخۆیی لەژێر دەستەواژەی خودموختاری.  كورد یەكدەنگ و یەك وتار نوێنەرایەتی خۆی بەخشیبوو بەهێزە سیاسییەكان.

داواكاریی و كەڵكوەرگرتنی نەتەوەی كورد لەپرەنسیپەكانی مافی نەتەوەكان بۆ بەدەستەوەگرتنی چارەنووس دوو بەشی لەخۆ گرتبوو:

ـ دامەزراندنی سیستەمێكی حوكمرانی بۆ دابین كەردنی ئازادی ڕاستەقینە و دیمۆكراسیی بەشداركردنی خەڵك لەهەڵسووڕاندنی كاروباری ئێران.

ـ پێگەیشتن بەمافەنەتەوەییەكان وەك كۆمەڵگایەكی خودموختار.

پێكهاتە سیاسییەكان لەڕوی سیاسییەوە تێكۆشانی چەندلایەنەو داواكاری جیاوازیان هەبوو، بەڵام كاتێك كوردستان كەوتەبەر پەلاماری سەربازی، كۆی ئەوانە دژ بەدوژمنكاریی دەسەڵات ڕابون‌و قۆڵیان هەڵماڵی بۆ بەرپرچدانەوه. بەرخۆدانی سەربازی، ڕەوتی بزاڤی كوردی گۆڕی و لەو سەردەمەدایە كە خۆی لەبزووتنەوەیەكی ڕزگاریخوازیدا دەبینێتەوە. حیزب و ڕێكخراوەكان خەباتی هاوبەش لەئەستۆ دەگرن كەبریتییە لەپاراستنی خەڵك و دەسكەوتەكان و گەیشتن بەئامانجەكان.

بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد لەئاستی نێونەتەوەییدا خاوەنی ماف‌و ئەرك بوو:

1ـ مافەكان:
ـ ماف بوو ئەوە كە لەدەستدرێژییەكانی دەوڵەتی ئێران بپارێزرێ‌و بۆی نەبێت پەیمانە نێونەتەوەییەكانی واژۆكراو لەژێر پێبنێت.

ـ سود لەپەیماننامە جیهانیەكان وەربگرێت بۆ پشتگیری‌و یارمه‌تی.

٢ - ئەركەكان:
ـ پرەنسیپەكانی وەك بەها ئینسانی و حقوقیەكان رەچاو بكات. 
ـ لەیەكەمیاندا ناكام ماوە، بەڵام لەبەشی دووهەمدا سەركەوتوو بوو. 
ـ لەو حاڵەتەدا لەبەرئەوە كە بزووتنەوەی ڕزگاریخوازیی نەتەوەیی كورد چاوەدێری پرەنسیپە نێونەتەوییەكانی كردبوو، كۆمەڵگای جیهانی ئەركی سەرشانی بوو كە هەڵوێست بگرێ بەرامبەر بە توندوتیژیی و دەستدرێژی ده وڵه تی ئێران بۆسەر ئازادی و مافەبنەڕەتیەكان، واتە ئەوهێرشە سەربازییانە كە بزاڤی كورد ڕووبەڕوویان ببوویەوە.

41 ساڵ بەسەر دامەزرانی دەستەی نوێنەرایەتی گەلی كورددا تێپەڕدەبێ. پێكهاتەیەك كە لەسەردەمی خۆی و لە میژووی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد لەڕۆژهەڵاتی كوردستان لەڕووی یەكدەنگی و یەكگرتوویی هێزەكانی كورد دیاردەیەكی بێوێنە و بێهاوتا بوو و كاردانەوەی لەئاستی سیاسی وكۆمەڵایەتی لەسەر كۆمەڵگای كوردستان بەرچاوه.

جێی خۆیەتی لەدۆخی ئەوڕۆ ئاوڕێك بدەینەوە سەر: 
ـ چۆنیەتی دامەزرانی ئەو ڕێكخراوە یەكگرتوویه، چاوخشاندنێک بەبارودۆخی مێژوویی، سیاسی و كۆمەڵایەتی كوردستان و ئێران،

ـ پێكهێنەرو پێكهاتەكان، هەوڵەكان و چاوپێكەوتنەكانی پێشووی نێوان هێزەكانی ئەو سەردەمەی كورد، هەڵوێستەكان و لێكدانەوەكانیان،

ـ هەڵوێست وهەڵسوكەوتی بەرپرسانی هەیئەتی تایبەت بەپرسی كورد،

ـ دەسكەوتەكان.

هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد لەچ دۆخێكدا دامەزرا؟
لەپاش ڕوخانی رژیمی پاشایەتی لەئێران، بەشی ئایینی و ڕووحانیەتی ئێران بەسەرۆكایەتی ڕوح اللە خومەینی باڵیان خستەسەر دامودەزگاكانی کارگێڕی، سیاسی، ئابووری و میدیایی و خێرا دەستیان داگرت بەسەر دەسەڵاتەكان. دامەزراندنی كۆماری ئیسلامی و بونیادنانی شەریعەتی ئیسلام وەك بنچینەی دەستوور و یاسا بۆ رژیمی سیاسی، ئیداری و حقوقی نەك هەر بۆ ئێران بەڵكوو بۆ ولاتانی ئیسلامیش بوو بەستراتێژییەكی درێژخایەن لەلایەن مەلاكانی شیعەوە.

لەكوردستان بەهۆی بەرزبوونەوەی هۆشیاری نەتەوەیی و هەبوونی ڕابردوویەکی پڕ لەخەباتی ئازادیخوازی بۆ بەدەستەوەگرتنی مافی دیاری كردنی چارەنووس، كەشوهەوای سیاسی، داخوازییەكان،  تێكەڵاوی و پشتگیری خەڵكی كوردستان لەخەباتی حیزب و ڕێكخراوە سیاسیەكان جیاوازی بەرچاوی بوو لەگەڵ بەشەكانی دیكەی ئێران، ئەو جیاوازی و تایبەتمەندییانەی كوردستان ببوو بەهۆی پشتگیری و پشتیوانی و جێگەی بڕوا و هیوا بۆ ئازادیخوازانی ئێرانیش.

ئامانج و ستراتێژی كورد بریتی بوو لەخۆخاوەنی و خۆبەڕێوەبەری، بەڵام ئیسلامیە توندڕەوەكانی بەحكومەت گەیشتوو سیاسەت و دینیان تێكەڵ كرد. خومەینی زۆرجاران دەیگوت كە خەبات بریتییە لەچالاكی وتێڕوانینی ئیسلامی ودینی .ئازادیخوازانی ڕاستەقینە لەئێران و لەكوردستان خوازیاری ئەوە بوون كە بۆ پێچانەوەی لاپەڕە ڕەشەكانی سەردەمی حكوومەتەكانی دیكتاتۆڕی قاجار و پەهلەوی دەستوورێك لەسەربنەمای پرەنسیپە دیمۆكراتیەكان دابمەزرێت و سیستەمێكی سیاسی بێتە سەركار و قەوارەیەكی سیاسیی پلورالیست(فرەڕەنگ)، دادپەروەر و لاییك بۆ دەستەبەركردنی یەكسانی مافەكانی ژن و پیاو، بەفەرمی ناسینی مافی دیاری كردنی چارەنووس و عەداڵەتی كۆمەڵایەتی لەئێرانێكی دیمۆكراتیك بێته ئاراوه.  

ئەگەر لەسەرانسەری ئێران خەڵك خێرا تووشی بەرتەسكبوونی ئازادییەكان و زەخت و فشار و سەرەڕۆیی حكوومەتی نوێ بوونەوه، لەكوردستان كەشوهەوایەكی ئازاد دەستەبەر بوو و بیری ئازادیخوازی و پاراستنی دەسكەوتەكان بەردەوام تەشەنەی ئەسەند. گەلی كورد و ڕێكخراوە سیاسییەكان بۆیان گونجا لێكدانەوەیەكی وردی زانستیانە لە چییەتی دەسەڵاتی تازەپێگەیشتوو شرۆڤە بكەن. لەكوردستان جەماوەری خەڵك لەگشت شار و ئاواییەكان، بەدەربڕینی ئیرادە بۆ ئازادی و مافی چارەنووس لەچوارچێوەی خودموختاری و هەروەها بۆ دادپەروەری كۆمەڵایەتی دەستیان بەچالاكی وتێكۆشانێكی بەربڵاوی جەماوەری كرد و ئازایانە سەرەتای بزووتنەوەیكی نوێیان گرتەدەست، ئەگەر ڕێکخستنی كۆمەڵەی ژك و دامەزراندنی حیزبی دیمۆكراتی كوردستان و بەتایبەت ڕاگەیاندنی كۆماری كوردستان دەستپێكی مۆدێرنیتەی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردستان بوو، بەشداربوونی تێكڕایی خەڵكی كوردستان لەشۆڕشی دژ بەدیكتاتۆڕی پاشایەتی و پاشانیش  ڕاپەڕاندنی بزووتنەوەیەكی شۆڕشگێڕ و نەتەوەیی سەرەتای سەرهەڵدانێكی نوێ و دوورودرێژ بوو. سێ جیل و نەوەی كورد تێكەڵاوی ئازادیخوازیی و داواكاریی مافە ڕەواكانی نەتەوەی كورد بوون و ئێستاش خەباتی سیاسی و مەدەنی بەردەوامە بۆ گەیشتن بەداخوازییەكان. 

لەپاش شۆڕش دوو بەرە لەئێران لەگەڕدا بوون: لایەنگرانی دامەزرانی كۆماری ئیسلامی و باوەڕپێكراوان بە بەها ئینسانی و جیهانی ودیمۆكراتییەكان، زێدەگۆیی نییە ئەگەر بڵێین كۆمەڵگای ئەو وەختەی ئێران دوو جەمسەری بوو: قۆم و تاران لەدیوێك، كوردستان دیوەكەی دیكه. 

لەڕاستیدا كێشەی سەرەكی نێوان خومەینی وحكومەت و شووڕای ئینقلاب لەگەڵ كوردستان كێشەی دۆكترین بوو:
ـ لەكوردستان ویستی خۆخاوەنی و خۆبەڕێوەبەری لەئارا دابوو، لەقۆم و تاران چەمكی یەكڕیزی ئیسلامی. 

ـ لەكوردستان باس لەمافە بنەڕەتییەکان و ئازادی و دیمۆكراسی دەكرا، لە تاران و قۆم لە ویلایەتی فەقیە.

ـ لەكوردستان باس لەئەسڵی جودایی دین لە دەوڵەت دەكرا، لەتاران و قۆم لەئیسلامیزم . زیندوویاد مامۆستا شێخ عیزەدینی حوسێنی دەوری گرنگ و بەرچاوی بوو بۆ ئەوە كە پێشنوێژەكانی كورد خۆیان بەدوور ڕابگرن لەخۆڕادەست كردن بە بیر و ئێدەئۆلۆژی ئیسلامی سیاسی .

ـ لەكوردستان داوای دابین كردنی ئازادیە دیمۆكراتیەكانی كەسیی و كۆمەڵ دەكرا، لەقۆم و تاران ڕیزگرتن لەهەریمی ئیسلامی.

ـ لەكوردستان تێكۆشانێكی بەرفراوان لەگۆڕێدا بوو بۆ دامەزراندنی كۆماری دیمۆكراتیك، لەقۆم و تاران هەوڵی بەربڵاو لەئارادابوو بۆ ڕاگەیاندنی كۆماری ئێسلامی .

ـ لەقۆم و تاران خۆیان بە"حق" دەزانی و كوردستان بە"باگل".

ـ لەكوردستان بڕوا لەسەر ئەوە بوو كە بۆ پێشگرتن و ڕێگرتن لەدووپاتبوونەوەی سیستەمی حوكمرانی دیكتاتۆری لەئێران، جیابوونەوە و سەربەخۆیی سێ ناوەندی دەسەڵات وەك داد : ,Judiciaire  یاسادانان Lésilatif : و كارگێڕی Eexécutif : مەرجی سەرەكی دیمۆكراسییه، لەقۆم و تاران وەلی فەقیە سەرۆكایەتی بەڕیوەبردنی ئەو ناوەندانەی دەگرتەدەست.

ـ لەكوردستان جەختیان لەسەر كۆتاییهێنان بەچەوساندنەوەی چینی كرێكار و زەحمەتكێش دەكرد، لە قۆم و تاران  لە"مستچعف" قسە دەكرا و بەربەرەكانیان دەكرد لەگەڵ مافی دەربڕینی ناڕەزامەندی لەلایەن كرێكاران و زەحمەتكێشان، مافی خۆپیشاندان، دامەزراندنی شووڕا و سەندیكا و گشت مافە كرێكارییەکان.

ـ لەكوردستان هەول دەدرا بۆ یەكیەتی و یەکڕیزی لەناو گەلانی ئێران، لەتاران و قۆم بۆ جیهانی ئیسلام بەتایبەت شیعە.

ـ لەقۆم و تاران یەكسانی جێندەری و هەروەها میللەتیان ڕەد دەكردەوە، واتە نیوەی كۆمەڵگە و بەشێك لەجوگرافیای ئیران، لەكوردستان بۆ بەرابەری مافەكانی نێوان ژن و پیاو و هەروەها لەنێوان نەتەوەكانی ئێران درووشمیان دەدا. 

ـ لەقۆم و تاران شەڕیان هەڵدەگیرساند و توندوتیژیی و تۆوی لێكدابڕانیان دەچاند و خۆیان تەیار دەكرد بۆ ورووژاندنی هەڵمەتی سەربازی، لەكوردستان هەولیان دەدا بۆ پەرەپێدانی ئاشتی و دۆزینەوەی ڕێگای سیاسی و دیالۆگی ئاشتیخوازانە بۆ چارەسەری پرسی كورد . 

ـ لەكوردستان پشتگیری لەگەشەپێدانی فەرهەنگ وهونەر بەگشتی و هونەری مۆسیقا بەتایبەتی دەكرا، لەتاران و قۆم فەرهەنگ وەك " نهی از منكر" دەنرخێندرا و " مۆسیقا " حەرام"  دەكرا.

دەسەڵاتی نوێی ئێران زوو هەستی بەو جیاوازیە سەرەكیانە كرد لەنێوان كۆمەڵگای كوردستان و قۆم و تاران و ئەمەی وەکوو هەڕەشە لەسەر خۆی دەبینی. هەربۆیە هێندەی پێنەچوو گەلی كورد بەتایبەت لەسۆنگەی هەڵگرتنی داوای یەكسانی مافە نەتەوەییەكان و ئازادیخوازی و هەروەها پەیوەندی لەگەڵ بزووتنەوەی كۆمەڵایەتی ئێران، كەوتە بەر پەلاماری چەواشەكاری و ڕاگەیاندنی ژاراویی و پڕۆپاگاندەی بەرپرسانی حكوومەتی نوێ. فشار و زەبروزەنگ و تەوژمی ڕاگەیاندنە چەوت و نالەبار و پڕ لەدرۆ و بوختانیان بەمەبەستی ڕێخۆشكردن بۆ ئاستی هێرشی سەربازی ڕێك دەخست.

ویلایەتی فەقیهی خومەینی، بەخۆی و"شووڕای ئینقلاب "و حكوومەتی كاتی، دوو شەڕیان بەسەر كوردستاندا سەپاند: 

١- شەڕی چەواشەكاری:
هەر لەڕۆژەكانی یەكەمی پاش تێكشكانی دەسەڵاتی پەهلەوی، شاڵاو و شەپۆلێكی بەرفراوان و توندی ڕاگەیاندن دژ بەبزاڤی كورد هاتە ئاراوە كە بەتەواوی بێبنەما و بۆش بوو. سەرەتا بەقسە بۆ كوردهەڵبەستن، تاوانبار كردن، تۆمەتباركردن، درووست كردنی ترس و دڵەڕاوكێ، هەڕەشەوگوڕەشە و هەڵسەنگاندنی هێزە سیاسیەكان وەك "دژ بەشۆڕش" دەستیان پێكرد. هەر وەك بەرپرسانی ڕژیمی شا و لەشێوەی ناسیۆنالیستە ئێرانیەكان بۆململانێ و مشتومڕ لەگەڵ خوازیاریەكانی كورد، تاوانی جیاییخوازیان ئاراستەی كورد و بزووتنەوەی كوردستان دەكرد. سانسۆر و تێكدەری لەناو ڕادیۆ و تەلەڤیزیۆن بۆ بەلاڕێدابردنی بیروڕای گشتیی لەسەر ڕاستیەكانی سەر كوردستان چێشتەخۆشكەی لێدوانەكان و ڕاگەیاندراوەكان و وتاری مەلاكانی سەربە دەوڵەت لەنوێژەکانی هەینی بوون. ئەوانە هەڵیاندەكوتایە سەر نوێنەرانی ڕاستەقینەی نەتەوەی كورد واتە ڕێكخراوە سیاسییەكان و كەسایەتییە خۆشەویستەكانی ئایینی و سیاسی كورد. 

ئەمە شەڕی یەكەم بوو و گەلێك ناهاوسەنگ و لەڕاستیدا یەكلایەنە بوو، لەبەرئەوە كە میدیای سەربە دەوڵەت بەتەواوی لەبەردەست بەرپرسانی دەوڵەتدا بوو، هێچ ئیمكان و ئەگەرێك بۆ نوێنەرانی كورد ئامادە نەبوو بۆ سڕكردنەوە و پووچەڵ كردنەوەی هۆنراوە ناڕاستەكان و فڕوفیشاڵی هەڵبەستراو دژ بە ئەزموونی گەلی کورد. ڕاستە كە هێزی دیمۆكرات و چەپ و پێشكەوتنخواز لەئێران پاڵپشتی سەرهەڵدانی كوردستانیان دەكرد و لەچاپەمەنیەكانی خۆیان دەستیان پێكردبوو بە پشتگیری لەكورد و تێكۆشان بۆ وەدرۆخستنەوەی لێدوانی كاربەدەستان و پڕۆپاگاندە میدیاییەكانی سەربە دەوڵەت، بەڵام بەبەراوەرد كردن لەگەڵ هەوڵەكانی بەرپرسانی دامودەزگا دەوڵەتییەكان بۆ دژایەتی بەرامبەركورد و ئیمكاناتێكی بەرفراوان كەلەبەردەستیاندا بوو، فرە كەم و كورت بوو. 

دوكتور عەبدوالڕەحمانی قاسملوو وتەبێژی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەڵی كورد لەدانیشتنی گوتوبێژی ٢٠ ی سەرماوەزی ٥٨ دا ئەو بابەتەی هێنایە گۆڕێ و بەگوێی هەیئەتی تایبەتی دەوڵەت بۆ پرسی كوردی هەڵكێشا:

"ڕادیۆو تەلەویزیۆن لەدەست دەوڵەتدایه، چەند مانگان ئێمەیان خستەژێر كەملوتفی، بەڵام ئێمە چكۆلەترین ئیمكانمان نەبوو بۆ ئەوە كە دیفاع لەخۆمان بكەین. بەپێی عەداڵەت و ئینساف ناكرێ ڕادیۆ و تەلەویزیۆن هەر لەئیختیارهەیئەتی تایبەت دابێ، چ دەبێ ئەگەر بۆ ماوەیەكی كورتیش بێ ئێمەش بتوانین سوودی لێوەربگرین و ماف و ئیجازەمان ببێت كە داخوازییەكانمان لەچوارچێوەی كۆماری ئیسلامی، لەناو وڵاتی خۆشەویستمان بۆ خەڵك ڕوون بكەینەوه؟ "

٢- شەڕی سەربازی :  
لەپلەی یەكەم شەڕی ڕەوانی حكوومەت زەمینەی خۆش دەكرد بۆ بەرنامەداڕشتن بۆ داگیركردنی كوردستان. ئەمجارە دەوڵەتی تازەپێگەیشتووی ئێران شەڕیكی سەربازی بەسەر گەلی كورد داسەپاند، هیزە سیاسیەكانی كورد ناچاركران دەست بۆ چەك بەرن و پاراستنی ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئامانجەكانی كورد و بەتایبەت بەرگری لەهێرشە بەربڵاوەكانی پاسدارانی رژیم بگرنە ئەستۆی خۆیان.

ئەوە كە كۆمەڵگای كوردستان خاوەنی چەند هێزی سیاسی بوو دەرفەرت و شانسێكی گەورە بوو بۆ بەرەنگاربوونەوەی سەربازی و ململانێ سیاسی لەگەڵ حكوومەتی تاران و دەسەڵاتی قۆم. دەرەتانێكی لەباری دیكە بوو بۆ بەربەرەكانی لەگەڵ حكوومەت، کورد خاوەنی ئامرازی خۆپاراستن بوو، بەتێڕادیوی لەئەزموونەكانی ڕابردو و تێڕامان و وردبوونەوە لەچییه تی بەرپرسان و حوكمڕانانی ئێران لەتاران و قۆم دەستی داگرتبوو بەسەر چەك وتەقەمەنی هەندێك لەبنكە و بارەگا و پادگانە سەربازییەكانی رژیمی پێشوو بەتایبەت پادگانی مەهاباد كە دەسكەوتێكی بەرچاو بوو.  

ڕوو لەشەڕكردن لەلایەن بەرپرسانی تاران و قۆم سەلمێنەری ئەو بەڵگە و بۆچوونە بوو كە ئەوان بەعەقڵییەتی خۆیان بڕیاریان داوە بۆسەر بزووتنەوەی كوردستان. چەواشەكاریە سەرەتاییەكان و تەوژم و هێرشەبەر بڵاوەكان كەئاوێتەی ئێعدامەكانی كەموێنە بوو، دەرخەری ئەو ڕاستیە بوو كە بڕیاردەرانی قۆم و تاران لەشوورای ئینقلابەوە بگرە هەتا حكوومەتی كاتی ساغ بوونەوە بۆ تێكڕماندن و خاشەبڕكردنی بزووتنەوەی كورد، ڕاهێنەر و بناوانی تەواوی ئەو بیروبڕوا و بڕیارانەش، ئامۆژگاریە شەخسییەكانی خومەینی بوو. 

شەڕی سێ مانگه
" شەڕ لەپاوە دەست پێدەكا. بەشێكی زۆر لەشار دەكەوێتە دەست هێزە كوردییەكان. چەمران فەرماندەی هێزەكانی پاسدار لەمەقەری ژاندارمریدا گەمارۆ دەدرێت.

٢٨ ی گەلاوێژێ ٥٨ چەمران بە ڕەمزێك  ئەو شكستە بۆ خومەینی دەنێرێ و ئەویش هەر لەو ڕۆژەدا جیهاد بەدژی كورد ڕادەگەیەنێ. (كارێك کە نە بەدژی رژیمی شا كردی و نە دواتریش بەدژی سەددام) لەهەموو لایەكەوە هێزی سەربە مەلاكان خۆیان دەگەیننە پاوە. كورد لەبەر نەبوونی فەرماندەیی و یەكگرتوویی، پاشەكشە دەكەن . شەڕی سێ مانگە بەرپا دەبێ.

شەڕی سێ مانگە بەكوشتوبڕ دەستی پێكرد. لە٢٨ ی گەلاوێژی ٥٨ خەڵخاڵی لەپاوەدا ١٢ دەستبەسەركراو حەوت كەسی ئێعدام كرد. دیسان هەر لەو ڕۆژەدا فەرمانی هێرش بۆسەر سنە بەبیانووی بەبارمتەگرتنی ژنانی موسڵمان لەلایەن خومەینییەوە دەرچوو. ئەو هەواڵە درۆیە لەلایەن دەفتەری موفتیزادەوە دەرچوو. كۆمەڵە و فیدایی لەبەیانییەکدا داوای خۆڕاگریان لەخەڵك كرد و خۆشیان تێیانتەقاند وهەڵاتن و شاریان بەبێ تەقە بەجێهێشت. مفتیزادە لایەنگرەكانی بۆ ناساندن و بەگرتندانی لاوەكانی سنە ناردە یارمەتیدانی داگیركەران.

٣١ی گەلاوێژ هێرش بۆ زانكۆی تاران و ڕێپێوان بەدژی كوردستان.
٣ی خەرمانانی ٥٨ نۆ كەس لەمەریوان ئێعدام كران.
٤ی خەرمانانی ٥٨ لەسەقز پێشمەرگە بەرەنگاری هێزەكانی حكوومەت دەبنەوه، بەڵام زۆر ناخایەنێ شار داگیر دەكرێ.
سەربازخانەی سەردەشت بەبێ تەقە لەلایەن حدكا و كۆمەڵەوە چەك دەكرێ.
٥ی خەرمانانی ٥٨ ئێعدامی ١١ كەس لەسنه.
٦ێ خەرمانانی ٥٨ ئێعدامی ٢٠ كەس لەسەقز
١٢ ی خەرمانانی ٥٨ مەهاباد لەلایەن ئەرتەش و پاسدارەوە داگیر كرا.
١٣ ی خەرمانانی ٥٨ بانە پاش ٧ سەعات بەرگری لەلایەن هێزی ئەرتەشەوە داگیركرا. "

کتێبی سەفەری خەیاڵ، تەیفووربەتحایی، ل ٩٦- ١٠٠
ڕوداوەكانی شەڕخوزانەو شەرفرۆشانەی دامودەزگای دەوڵەتی كە بەشێوەی كرۆنولۆژی لەسەرەوە تۆمار كراوە ڕاستییەك ئاشكرا دەكا، پرسی كورد ئەشێ بەشیوەی سەربازی تەعامولی لەگەڵ بكرێ، تەواوی بەرپرسانی رژیم بەمەلا وغەیرەمەلا لەسەر ئەوە ساغ ببوونەوە كە تەنیا ڕێكار بۆ بەرەنگاربوونەوە لەگەڵ دۆخی كورد ڕێواری نیزامییه. 

ئەگەرهێزە دەوڵەتیەكانی ئێران لەسەرەتای داسەپاندنی شەڕ بەهۆی ئامادەكاری پێشوەختە توانیان بەتوندوتیژی وهێرشی بەربڵاو و دڕندانەی پاسدار و ئەسكەری حكوومەت دەست دابگرن بەسەر شارەكانی كوردستان، هێندەی پێنەچوو كەهێزی پێشمەرگە لەپاش خۆڕێكخستنەوەی خێرا قۆڵیان هەڵماڵی بۆ بەرەنگاربوونەوە و بەرپەرچدانەوەی هێرشەكان و دەستدرێژییەكان.

ورەی به‌رزی هێزەكانی سیاسی‌و سەربازیی كورد لەلایەك‌و پشتگیری خەڵك لەلایەكەی دیكە هەل‌و دەرفەتێكی فرە لەباری ڕێكخست بۆكۆتاییهێنان بەهێرش‌و داگیركەرییەكان. ئینجا پەلاماردان‌و شاڵاوبردن بۆسەر پاسدارو ئەرتەش دەستی پێكرد، خەڵكی شارەكانی كوردستانیش بەسۆزداری‌و پشتگیری تەواو لەپێشمەرگە و ڕێکخراوە سیاسییەكانی كورد، ڕێبازی سیاسیییان گرتەبەر و دەستیان بەهەڵمەتێكی مەدەنی كرد بۆ فشارهێنان بۆ سەر دامودەزگا دەوڵەتییەكان.

لەكۆتایی سێ مانگ بەرگری وهێرش، پێشمەرگە تەنگی بەهیزەكانی دەوڵەت هەڵچنی، ئەوانە زەبروزەنگی زۆریان بەركەوت و هیزی پێشمەرگە زاڵ بوو بەسەر ناوچەكان و چالاكی سیاسی لەناو شارەكان دەستی پێكردەوه. 

دۆخێكی چەقبەستوو لەبەردەم دەوڵەت دابوو،  هەوڵە نەزۆكەكان بۆ ڕاونان و سەركوت كردن سەریان نەگرت وهێرشەكان بەریان پێ گیرا. دەركەوت كە خەڵكی كوردستان تا چ ڕادەیەك ناڕازین لەسیاسەتەكانی سیاسەتگێڕانی حكوومەت و سیستەمی ستەمكاری و بەتایبەت توندوتیژیی و شەڕەكان.

بۆ خۆدەربازكردن لەو ڕەوشه، خومەینی لەڕۆژی ٢٦ خەزەڵوەری ١٣٥٨ پەیامێكی بڵاو كردەوه، ئەوە سێهەمین پەیامی خومەینی بوو بۆ كوردستان، یەكەمیان لەنۆفل لۆشاتو لەفەرانسه، بۆ پێشكەشكردنی سپاس و پێزانین لەبەشداریكردن و چالاكبوون و خۆبەختكردن و قوربانیدانی خەڵكی كوردستان لەشۆڕشدا، دووهەمیان فەرمانی جیهاد دژ بەشۆڕشگێرە سپاس لێكراوەكانی پێشوو، سێهەم پەیام بۆ دەربڕینی پەرێشانی و پەشیمانی لەداسەپاندنی شەڕ و زەمینەخۆشكردن بۆ وتووێژ. ئەمجارە وەك ئەوە كە نە بای دیبێت و نە بۆران، ڕایگەیاند كە ناحەزان هەواڵی ناڕاستیان لەپێش داناوە و شۆفار دووزمانیان كردووه.  لەڕاستیدا ئەوە یەكەمین جامی ژاربوو كە ڕێبەری ئیسلامیستەكانی ئێران هەڵیلووشی.

پێكهاتنی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد
وا باشە ئاوڕیك بدەینەوە بۆسەر جموجۆڵەكانی پێشوو كە لەناو هێزە سیاسیەكانی كورددا دامەزرابوو، بەڵام سەری نەگرتبوو.

كاتێك بنكە و بارەگای بەڕێوەبەری حیزب و ڕیكخراوە سیاسیەكانی كورد جووڵەیان پێ كرا و گەیشتنە سەرشاخ و كێوەكانی كوردستان، لەو سەردەمەدا پێگەی هێزە سیاسیەكانی وەك یەكیەتی نیشتمانیی كوردستان، حیزبی شیوعی عیراق و حیزبی سۆسیالیستی كوردستان بەڕیبەرایەتی دوكتور مەحمود عوسمان و كاك ڕەسووڵ مامەند لەناوچەی تووژەڵ جێگیر ببوون. ئەوەش لەخۆیدا ڕاكێشەر بوو بۆ هێزەكانی كوردی ڕۆژهەڵاتی كوردستان بۆ ئەو شوێنانە بەتایبەت بۆ كۆمەڵە كەپەیوەندی چڕوپڕ و هەمەلایەنەی لەگەڵ یەكیەتی نیشتمانیی كوردستان دا هەبوو، كۆمەڵە زۆر زوو لەوێ دابەزی و حیزبی دیمۆكراتیش بەتایبەت مامە غەنی بلووریان چەند ڕۆژێك لەو بەشە گیرساوه. دەفتەری مامۆستا شێخ عیزەددینیش سەرەتا هەرلەو جێیە نیشتەجێ بوو.

دانیشتنی  یەكەمی توژەڵ:
كۆمیتەی ناوەندی حیزب گوێزراوە بۆ ئاشی پشكاوێ. ئەو وەختە من وەك ڕاوێژكاری كۆمیتەی ناوەندی حیزب، بەرپرسیارێتی پەیوەندیە گشتییەكانی حیزب و بەڕیوەبردنی دەبیرخانەی كۆمیتەی ناوەندیم پێ سپێردرابوو و بۆ گشت چاوپێكەوتنەكان لەگەڵ سكرێتێری یەكەمی حیزب دوكتورعەبدوالڕەحمان قاسملوو هاوڕێییم دەكرد. ڕۆژێك پەیامێكمان لەلایەن بەڕێوەبەری كۆمەڵە و دەفتەری مامۆستا شێخ عیزەددین بەدەست گەیشت. لەو پەیامەدا داوایان كردبوو كە دانووستاندن و هەڵسەنگاندن بكەین بۆ ڕێكخستنی پاراستنی سەربازی هاوبەش دژ بە پەلامارەكانی دەوڵەت. زیندوویاد دوكتور قاسملوو لەگەڵ پێشوازیكردن لەو بیرۆكه، ئەركی بەشداریكردنی پێ سپاردم.

یەكەمین كۆبوونەوەمان لەدۆڵی تووژەڵە ناسراو بەدۆڵی ئەحزاب بەجێ گەیشت. كاك فاتێح شیخ الاسلامی كە ئەو وەختە دەفتەری مامۆستا شێخ عیزەددینی بەڕێوە دەبرد وهەروەها كاك شوعەیب زەكەریایی وەك نوێنەری كۆمەڵە بەشداری چاوپێكەوتنەكە بوون. نوێنەری ڕێكخراوی چریكە فیدایەكانی گەلی ئێران لەو كۆبوونەوەدا بەشدار نەبوو، بەڵام هیچ مەبەستێكی تایبەتی هۆكاری ئەو ئامادەنەبوونە نەبوو، تازە شارەكان چۆل كرابوون، دۆخەكە شپرزە بوو ڕێكخراوەكان هێشتا لەشوێنێكی تایبەتدا جێگیر نەبووبوون. دەست نەدەگەیشتە هەمووكەس بۆ پەیوەندیگرتن. ئێمە  بۆ نموونە چەند ڕۆژان پەیوەندییەكانمان لەگەڵ كۆمیتەی ناوەندی حێزب پچڕابوو. 

لەپاش باسێكی چروپڕ لەسەر ڕەوشی پێكهاتوو لەئەنجامی شەڕی داسەپاوی دەوڵەتی ناوەندی بۆسەر كوردستان، بەشداربووان باوەڕی تەواومان بەوە بوو كە بۆ بەرەنگاربوونەوە لەبەرامبەر دەستدرێژییەكانی هێزی داگیركەر و دژ بەشۆڕشی گەلانی ئێران، هاوبیریی و هاوكاریی لەكۆی بوارەكاندا پێویسته، بەدیاریكراویش لەبەشی ڕێكخستنی بەرخۆدان و بەرگریی سەربازی. 

جەخت لەسەر ئەوە كرا كەپێكهاتەیەكی سەربازیی یەكگرتوو بەمەبەستی پاراستن له دەسكەوتەكان، لەبەرژەوەندییەكان و لەگیان و ماڵی خەڵكی كوردستان ئەركی حاشاهەڵنەگری هێزەكانی كوردستانه.

بڕیاردرا نوسراوێك ئامادەبكرێ بۆ واژۆكردن‌و ڕاگەیاندن وەك سەرەتای هاوكاری. كاك فاتێح ئەو هەنگاوەی خستەسەر شانی خۆی و ڕۆژی دوایی گەڕامەوە بۆ تووژەڵ و چاوم بەپێشنووسی ڕاگەیەندراوەكە كەوت. خاڵی بەهێزی ئەو مەتنە ئەوە بوو كەبزاڤی كورد ی وەك بزووتنەوەی بەرگری كوردستان - جنبش مقاومت كردستان- خویندنەوەی بۆ كرابوو. تییدا هاتبوو كه" ئەمپریالیزم و ئیسرائیل خەریكی ئاژاوەنانەوەن لەئێران و گەلی كوردیش لەو دەستێوەردانانە زیانی بەردەكەوێ."

من بەئاشنابوون بەسیاسەتی ڕێبەرایەتی حێزب، خۆم لەواژۆ كردن پاراست و بەرهەڵستكاری خۆم سەبارەت به و به شه لەمەتنی پێشنووسی ڕاگەیەندراوەكە دەربڕی و سەرەڕای ئەوە كە سكرێتێری حیزب و ئەندامانی دەفتەری سیاسی ئیختیاری تەواویان بۆ واژۆكردن بۆ من لەبەرچاو گرتبوو، گوتم ئەشێ ئەم مەتنە پێشكەشی هاوڕێیان و ئەندامانی بەڕێوەبەری حیزب بكەم. كاتێك گەڕامەوە بۆلای دەفتەری سیاسی حیزب، دوكتورقاسملوو لەپاش خوێندنەوەی پێشنووسی ڕێككەوتنەكە گوتی باسی ئەمپریالیزم بەجێیە، بەڵام پێویست ناكا ئیسرائیل لەپەنای دابنێین لەبەرئەوە كە ئێمە پێمان وانییە كە ئەو دەوڵەتە دەوری هەیە لەشەڕی كوردستان، پێشنیازی حیزب ئەوەیە كە ناوی ئیسرائیل هەڵبگیرێت، ئینجا ئێمە واژۆی دەكەین. 

ڕۆژێ سێهەم گەڕامەوە بۆ تووژەڵ و بۆچوونی دەفتەری سیاسیم پێ ڕاگەیاندن، كاك فاتێح و كاك شوعەیب هەڵوێستی ئێمەیان بەدڵ نەبوو و ئامادەش نەبوون دەستتێوەردانی مەتنەكە بكەن و ناوی ئیسرائیلی لێ دەرباوێژن. باسەكانمان بێئەنجام ماوە و كۆبۆۆنەوەكان كۆتاییان پێهات و ئۆرگانی ستادی سەربازیی هاوبەشمان بۆ دانەمەزرا. دوایی بیستمانەوە كە ئەو لایەنانە بڵاویان كردبوویەوە كە ئێمە وەك حێزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران، لایەنگریمان لەسەهیۆنیزم كردووە و ئامادە نەبووین پشتگری لەبزووتنەوەی ڕزگاریخوازی گەلی فەلەستین بكەین و داواكاری ئەوە بووین كەناوی یەكیەتی سۆڤیەت بگونجێنین لەڕاگەیاندراوەكەدا وەك دەوڵەتێك كە لەوانەیە یارمەتیدەری كورد بێ. هەمووی ئەو لێدوانانە بێ ڕێچكەبوون، بەدڵنیاییەوە هیچ باسێك لەبزووتنەوەی فەلەستین نەهاتۆتە گۆڕێ و هیچ پێشنیار و باسێكیشمان لەسەر یەكیەتی سۆڤیەت نەكردبوو. من وەك شایەتحاڵیك بۆ میژوو لەسەر ئەو ڕاستیە مێژوییانە پێدادەگرم و ئێستاش لەپاش چڵ ساڵ هەڵوێستی حیزب فرە بەجێ و ئاقلمەندانە و بەرپرسیارانە ی دەزانم.

كۆبوونەوەی دووهەمی تووژەڵ : 
چەند ڕۆژ دوای ئەو چاوپێكەوتنە نەزۆكه، بەدەسپێشخەری مامۆستا شێخ عیزەددین و كاك غەنی بلووریان و بەمیوانداری مام جەلال تاڵەبانی كۆبوونەوەیەك لەناوخێوەتی مام جەلال كە دەفتەری كاری بوو، بۆ دانووستاندن لەناو هێزەكانی كوردستانی ئێران پێك هات. مەبەست ئەوە بوو كە یەكگرتووییەك پێك بێت لەناو ئەم هێزانە كەبەشداری بزووتنەوەی بەرگری چەكداریی كوردستان بوون. بەشداربووان جگە لەمیوانداران، بریتی بوون لە: دوكتور قاسملوو، كاك عەبدوڵڵا موهتەدی و كاك شوعەیبی زەكەریایی لەكۆمەڵه، كاك فاتێح شیخ الاسلامی وەك دەفتەری مامۆستا، بهزاد كریمی ناسراو بەرەفیق مەمەد و كاك مینەی شیخانی لەڕێكخراوی چریكەفیداییەكانی گەلی ئێران-لقی كوردستان، كاك حەسەن ماوەڕانی و كاك مینەی چیڕه، نووسەری ئەو چەند دێڕەش (عەزیز ماملێ) و كەسی سێهەم لەحیزبی دیموكرات.  بەر لەوە كە باسی سەرەكی دەست پێ بكرێ، كاك عەبدوڵڵای موهتەدی داوای كرد كە: ئەو دوو برادەرە ناناسن و داوای ناساندنیان كرد، دیارە كاك عەبدوڵلا دەیناسین بەڵام بەلایەوە سەیر بوو كە لەگەڵ ئێمە دانیشتبوون. كاك حەسەنی ماوەڕانی و كاك مینەی چیڕەخۆیان وەك "  یەكیەتی لاوانی شۆڕشگێڕی كوردستان" ناساند، نوێنەری كۆمەڵە گوتی هەتا ئێستا ڕیكخراوی ئەوتۆیان نەبیستووە و نەناسیوە تائێستا لەكوردستان هیج تێكۆشانیكی سیاسییان نەبووه، ئەگەر ئەندام یان لایەنگری حیزبێكی تایبەتین با باسی بكەن . 

 مامۆستا شێخ عیزەددین نێوبژیوی كرد و ڕایگەیاند:
"ئەگەر ئێوە لەحیزبی توودە نزیكن ئێمە دەتوانین ماوەیەك بۆ ئێوە لەبەرچاوبگرین بۆ پەیوەندی گرتنتان لەگەڵ بەڕێوەبەری حیزب، ئەگەر ئەوان ڕازی بوون بۆ بەشداریكردن لەو شتە كە ئێمە خەریكین پێكی بێنین، ئێوە بەخیردێنە ناو وبه شدار ده بن. مامە غەنی، دوكتور قاسملوو و مام جەلالیش هەر ئەو پێشنیارەی مامۆستایان پەسند كرد و دووپاتیان كردەوە و ماوەی دوو مانگیان بۆ لەبەرچاو گرتن بۆ پەیوەندی لەگەڵ ڕێبەرایەتی حیزبی تووده.

مامە غەنی دەستیكرد بەقسەكردن دژبە هێرشی دڕندانەی دەسەڵاتی ئێران بەسەر گەلی كوردو لەكۆتایی وتارەكەیدا باسی لەیەكگرتوویی و پێداویستییەك كرد لەئاستی كۆكردنەوەی هێزەكان بۆ ڕووبەرووبوونەوە لەگەڵ هێرشەكانی پاسدار و ئەرتەش. مامۆستا و دوكتور قاسملوو و مام جەلال و بەشدارانی دیكەش لەو بەستێنەدا بۆچوونی خۆیان دەربڕی و وەك ئەركێك بەراوردیان كرد.

برای بەڕێز كاك شوعەیب زەكەریایی كە بۆخۆی لەو كۆبوونەوەدا بەشداربوو لەم دواییانەدا لەلێدوانێكی ڤیدیۆییدا هەندێك ڕاگەیاندنی بڵاو كردۆتەوە كەبەداخەوە تێكەڵاوی تێدایه.

كاك شوعەیب لەپەراوێزی لێكدانەوەكانی لەسەر " هەوڵ و تەقەللا بۆ پێكهێنانی بەرەیەك"،  باس لە" ئاكامی ئەو سیاسەتانەی  كە حیزبی دیمۆكرات گرتوونەتی بەر " باسێكی دوورو درێژ بڵاو دەكاتەوه،  لێرەدا بەپێویستی نازانم هیچ جوابێك ئاراستەی ئەو بەڕیزە بكەم، تەنیا ئەوەندە ئێژم كەئەمڕۆ ستایش كردن لەلایەك و بە شەیتانی كردنی ئەوانی تر هیچ یارمەتییەك بەپتەوكردنی ڕایەڵەكانی پەیوەندی له باری سیاسی ناگەیەنێت و ئەم جۆرە لێدوانانە دەرفەتێك ناكەنەوە بۆ بیركردنەوەیەكی ئەرێنی و بێلایەنداری و شێوەی لێكدانەوە و جۆری هەڵسەنگاندن لەڕووداوەكانی ڕابردوو، شتێكی كە فرە پێویستە بۆ داوەرییەكی دادپەروەرانه. 

پێشه‌كی ده‌بێ ڕونبێته‌وه كه مه‌به‌ستی هیچ یه‌ك له‌دانیشتنه‌كانی نێوان هێزه‌كانی كورد پێكهێنانی به‌ره‌نه‌بوو، كاك شوعەیب باس لەكۆبوونەوەیەك دەكا لەسەردەشت كەدەبێ لەدەفتەری حیزبی دیمۆكرات وەدی هاتبێ. ناچمە ناو ناوەرۆكی ئەو "كۆبوونەوه"  كەدەبێ دوكتور قاسملوو و مامۆستا عەبدوللە حەسەنزادە و من بەشداری بووبێتین، هەروەها "ڕێكخراوی موجاهدینی بانە كەدوایی بوو بەخەبات". پێویستە بەدڵنیایییەوە ڕابگەیەنم كەهیچكاتێك چاوپێكەوتنێكی ئەوتۆ ڕووی نەداوه، حیزبی دیمۆكرات لەو سەردەمەدا هیچ دەفتەرێكی تەشكیلاتی لەشاری سەردەشت دانەمەزراندبوو، مامۆستا حەسەنزادە پێی ڕاگەیاندم كەهیچكاتێك لەكوردستان چاوی بەكاك شوعەیب نەكەوتووه، منیش بەهیچ شێوەیەك دانیشتنێكی لەو چەشنەم وەبیرنایه، هیچكاتێكیش لەگەڵ ڕێكخراوی خەبات چاوپێكەوتنم نەبوو، هەروەها لەگەڵ كاك حوسێن مرادبیگیش (حەمەسوور).

كاك شوعەیب باس لەكۆبوونەوەی ناوخێوەتی مام جەلالیش دەكا كە ئەویش كەم وكووڕی پێوە دیارە و گێڕاوەكان بەجێگە نیین، ڕووداوەكان بەو شیوەیە بەڕێوەچوون كە لەسەروە باسمان لێوە كردوون. 

سەبارەت بەدامەزراندنی ستادی هاوبەش، هەندێك بابەتی خستۆتەژێر لێكۆڵێنەوه وبڕیك باسی تری هێناوەتە گۆڕێ وەك ئەوە كە لەچاوپێكەوتنەكاندا حیزبی دیمۆكرات داواكار و پێداگریی ئەوە بووە كە حێزبی توودەی ئێران بەشداری لەو بەرەدا بكا، ئەو لێدوانە لەجێی خۆیدا نییه، بەم هۆیانە:

١ – نەك هەر لەو سەروبەندە بەڵكوو هیچكاتێك لەپاش گەڕانەوەی ڕێبەرایەتی حیزبی دیمۆكرات بۆ وڵات كەمترین نێوان و پەیوەندی لەگەڵ حیزبی توودەدا دانەمەزرا، دوكتور قاسملو و كیانووری كێشەی كۆنی شەخسیییان هەبوو.

٢ – جیاوازی ئیدەئۆلۆژیك و دووربوون لەهەڵوێستی سیاسی و ستراتێژیك لەسەرسۆسیالیزم و بەدڵنیایی لەسەر كۆماری ئیسلامی، ڕوانگەكانی ئەو دوو حێزبە بەتەواوی لەگەڵ یەك نامۆ بوون.

٣ – حیزبی توودە لەمێژنەبوو ڕێكخراوی نیزامی خۆی هەڵوەشاندبوویەوه، نەدەكرا سەر لەنوێ ڕوو لەكردەوەی سەربازی بكاتەوه، ئەویش بەرامبەر بەرژیمی كۆماری ئێسلامی كە هەمووكاتێك بەشان و باڵی هەڵدەگوت و وەك دەوڵەتی دژبەئەمپریالیزم دەسرەی بۆ هەڵبەستبوو.

٤ - حیزبی توودە بەهیچ شوەیەک ئامادە نەبوو بیر لەبەشداری لەپلاتفۆرمێكی ئەوتۆ بكاتەوه، ئەگەر نیازێكی لەو شێوەشی هەبایە زۆر ڕوون بوو كە هیچیەك لەبەشدار بووان ئامادە نەدەبوون ئەندامێتی و هاوڕێیەتی بكەن.

لەوكۆبوونەوەدا بەشداربووان نەپڕژانە سەر ئەوە كە بەرنامە و نەخشەڕیگایەكی هاوبەش ئامادە بكەن و بەبێ هیچ  ئەنجامێكی كۆنكرێت دوایی هات.

چاوپێكەوتنەكانی دوایی:
پێشمەرگەكان بوێرانەو قارەمانانە سەركەوتنیان بەدەست دەهێنا،  گشت ڕۆژێ لەڕۆژنامە و میدیاكانی ئێران و جیهان باس لەلاوازی پاسدار و ئەرتەشی ئێران دەكرا و بەدەستەوەگرتنی بنكەكانیان بەدەستی پێشمەرگه. هەندێك دەنگۆی وتووێژ لەئارادا بوون. شەوێك رادیۆی مونت كارلۆ بەشی عەرەبی قسەی ئایەتوللا شەریعەتمەداری بڵاو كردەوە كەپێشنیاری ناوبژیوی دابوو لەنێوان كوردەكان و دەوڵەت.  دوكتور قاسملوو داوای لەمن كرد كەسەفەری تاران بكەم بۆ پەیوەندی گرتن لەگەڵ میدیاكان بەتایبەت ڕۆژنامەكان. لەتاران بەیارمەتی زیندوویاد دوكتورشەڕەفكەندی كە ئەوکات وه ك ئه ندامی حیزب ئاشكرانه بوبوو جموجۆڵیكی ڕاگەیاندنمان وەگەڕخست و ڕامانگەیاند كە ئێمە وەك حیزبی دیمۆكراتی كوردستانی ئێران ئامادەین بۆ وتووێژ و دۆزینەوەی ڕێگای چارەسەریی سیاسی. لەگەڵ زیندوویاد جەنابی صارمخان صادق وزیری چاوپێكەوتنێكی دووجارەمان بوو. هەندێك دیداری دیكەش ڕوویدا لەگەڵ چەند كەسایەتی كوردی باشوور و ڕۆژهەڵاتی كوردستان كە بەپێویستی نازانم لێرەدا باسیان لێوە بكەم.

شەوێك دەوری كاتژمێری ده، پێشمەرگەیەكی یەكیەتی نیشتمانیی كوردستان نامەیەكی لەزیندوویاد مام جەلال تاڵەبانی گەیاندە دەفتەری سیاسی كە بۆ دوكتور قاسملووی ناردبوو. نووسیبووی " ئەوشۆ داریوش فروهر لێرەیە لەگوندی بنوخەڵەف، پێمخۆشە ئێوەش وەك حیزبی دیمۆكرات بێن لە وتووێژدا بەشداری بكەن". دوكتور قاسملوو گوتی دەستی مام جەلال خۆش بێ، بەڵام زۆر سەیرە كە نە مامۆستا نە كۆمەڵە هیچ باسیکیان لەگەڵ ئێمە نەكردووه. بەگوێرەی نووسراوەی مام جەلال، فروهر ڕۆژی دوایی دەگەڕایەوە بۆ تاران. هەم هەڵوێستی كۆمەڵەمان لەدڵ گران هات و هەم هی مامۆستا و دەفتەرەكەی. كاك شوعەیب هیچ باسێكی لەو هەڵوێستەی كۆمەڵەی نەكردووە كە مەبەستی لەپەراوێزخستنی حیزبی دیمۆکرات بوو.

دەفتەری سیاسی حیزبی دیموكرات بڕیاری دا پلێنۆمیك بۆهەڵسەنگاندنی دۆخی تایبەت بە وتووێژ لەگەڵ نوێنەرانی دەوڵەت ببەستێ. شەوێكی سەرەتای مانگی گەڵاڕێزان كۆبوونەوەی حێزب بەبەشداری نوێنەرانی هەمووبەشەكانی ناوچەكان وەدی هات و تا بەری بەیانی درێژەی بوو. لێكەوتەی بیروڕاكانی نوێنەرانی بەشدار لەچوارخاڵدا كۆ دەبوونەوە:

١ – حیزبی دیمۆكرات پێشوازی لە وتووێژدەكا لەبەرئەوە كە لەسەر ئەو بڕوایەیە كە پرسی كورد دەبێ لەڕیگەی سیاسی چارەسەر ببێت. 

٢ - حیزبی دیمۆكرات پێی وایە كە پێویستە هێزەكانی كورد لەدەوری ئۆرگانێك یان دەستەیەكی یەكگرتوو كۆ ببنەوە بۆ بەڕیوەبردنی وتووێژەكانی لەگەڵ دەوڵەت. لەبەر ئەوە كە باری قورس و بەرپرسیارەتی سەرەكی لەشەڕەكاندا لەسەرشانی حیزبی دیمۆكرات بووە دەبێ سەرۆكایەتی و ڕیبەرایەتی دەستەی نوێنەرایەتی بەدەستەوە بگرێ.

٣ – دەبێ ڕاگرتنی دوولایەنەی شەڕ لەلایەن دەوڵەت و هێزەكانی كورد ڕاگەیەندرێ.

٤ – ئەشێ پاسدارەكان لەكوردستان وەدەركەون.

باسی كۆتاییهێنان بەشەڕ و دەستپێكردنی وتووێژی سیاسی ببوو بەنەقڵ و نوقڵی ناو كۆڕوكۆبوونەوەی شارەكانی كوردستان، لەمەهاباد ئەو دۆخە بەڕوونی هەستی پێ دەكرا و لەڕاستیدا ڕسكانی پێكهاتەیەكی نوێنەرایەتی لەهێزەكانی كوردستان وەك پێداویستییەكی سەرەكی ڕۆژ لەبەرامبەر ڕیكخراوە سیاسییە كوردییەكان ڕاوەستابوو، خەڵكی كوردستان هاندەری بەهێزی ئەم هەستە بوون.  

هیچ كۆڕوكۆبوونەوەیەكی دیكە لەپاش دانیشتنی ناوخێوەتەكەی مام جەلال تاڵەبانی نەهاتبوویە ئاراوه. ڕۆژێك مامۆستا شێخ عیزەددین و كاك فاتێح شیخ الاسلامی و كاك ئەحمەدی ئەسكەندەری هاتن بۆ بنكەی حیزبی دیمۆكرات لەئاشی پشكاوێ. لەچاوپێكەوتنەكەدا دوكتور قاسملوو، مامۆستا عەبدوڵڵا حەسەنزادە و من بەشدار بووین. مامۆستا شێخ عیزەددین دەستی بەقسەكرد و گرنگیدان بەوتووێژ لەگەڵ دەوڵەت و پێكهێنانی دەستەیەكی نوێنەرایەتی لەنێو حیزب و ڕێكخراوە سیاسیەكانی كورد. دوكتور قاسملوو پێشوازی كرد لەو دیدارە و ئاگاداری دا كە هەر بەوبۆنەوە لەلایەن كۆمیتەی ناوەندی حیزبی دیمۆكرات پلێنۆمیكی تایبەتی بۆ ئەو مەبەستە بەستراوە و پێداگری كراوە لەبایەخدانان بە مژاری وتووێژ. جەختیشی لەوە كردەوە كە بەپێی بڕیارەكانی پلێنۆم سەرۆكایەتی دەستەی نوێنەرایەتی دەبێ بۆ حێزبی دیمۆكرات لەبەرچاو بگیرێ. هەروەها باسی ئەوەی كرد كە كاك فاتێح و كاك ئەحمەد لەڕوانگەی حێزبەوە ئەندامی كۆمەڵەن و لەودانیشتنەدا لەگەڵ مامۆستا و كۆمەڵەدا چاوپێكەوتن هەیه. لەو چاوپێكەوتنەشدا نوێنەری ڕێكخراوی چریكەفیداییەكانی گەلی ئیران- لقی كوردستان ئامادە نەبوو، هۆکارەکەی ڕوون نەبوو!

چاوپێكەوتنەكان بەردەوام بوون و پێویستە ئاماژە بەخۆپێوەماندووكردنەكانی مامۆستا شێخ عیزەددین بكەم و پێداگرتنەكانیان بۆنزیككردنەوەی هێزەكانی كورد لەدەوری یەكتر بۆ ڕێكخستنی یەكیەتی. ماوەی چەندڕۆژان جەنابی مامۆستا لەبنكەكەی خۆیان لەگوندی شێنێ بەتێپەڕكردنی هەورازێكی چڕومەترسیدار(لەگەڕانەوەدا)، لەگەڵ كاك ئەحمەدی ئەسكەندەری سەردانی ماڵی دەفتەری سیاسی حیزبیان دەكرد لەئاشی پشكاوێ و پێداگریان دەكرد بۆ لێكتێگەیشتن و پێكهاتنی هێزەكان بۆ دامەزراندنی دەستەی نوێنەرایەتی. هەمووكاتێك باسیان لەیەكیەتی وەك مەرجی سەرەكی سەركەوتنی بزووتنەوەی كورد دەكرد. بەڵام حیزب و كۆمەڵە لەسەرهەڵوێستی خۆیان سوور و بەردەوام بوون. 

بڕیاری یەكلاییكەرەوە 
لەشارەكانی كوردستان بەتایبەت لەمەهاباد، خەڵك زۆرچاوەڕێی ڕاگەیاندنی دەستەیەكی نوێنەرایەتی كورد بوون و پەرێشان بوون لە وەدرەنگ خستنی. كۆڕوكۆمەڵ دەگیرا بۆ هاندانی هێزەكانی كورد بۆ یەكگرتن.

ئێوارەیەك سێ كەس وەژووری ئێمە كەوتن لەپشكاوێ. ئەوکات دوكتور قاسملوو میوانداری كریس كوچێرا نووسەر و ڕۆژنامەوان و وێنەهەڵگری بەناوبانگی فەڕەنسی دەكرد كە تازە گەیشتبوونە بنكەی حێزب. ئەو ژن و پیاوە بەهەستە لەوەختێكی لەباردا گەیشتبوونە كوردستان و لەگەڵ گشت پێكهاتە سیاسییەكانی بەشەكانی كوردستان كە لەو ناوچەیە بوون دیداریان دەكرد.

ئەو سێ كەسە بریتی بوون لەكاك ئەبووبەكر حەسەنزاده،  كاك محەممەد ئاریایی، كاك حوسێن مەدەنی. 

كاك ئەبووبەكری حەسەنزادە هەڵی دایە قسەكردن و گوتی :
" ئێمە نوێنەری خەڵكی مەهابادین وهاتووین پێتان ڕابگەیەنین كەخەڵك گەلێك ناڕازین لەو کەمتەرخەمییەی هێزە کوردییەکان سەبارەت بەدامەزرانی دەستەی نوێنەرایەتی بۆ وتووێژ لەگەڵ دەوڵەت و چاوەڕێ و داواكاری ئەوەن كەهەرچی زووترهەنگاوی بەكەڵك بۆ ئەو پرسە گرنگە هەڵبگرن. مامۆستا عەبدوللە حەسەنزادە و من دانیشتبووین و سەید ڕەسووڵی بابی گەورەش یادی بەخێر بێ کە لەبۆمباراندا بریندار ببوو لەوێ بوو . جوابی مامۆستا و من هەر ئەوە بوو كەپێشتر دوكتور قاسملوو ئاراستەی مامۆستا شێخ عیزەددینیان كردبوو، پیمان داگرت لەسەر بڕیارەكانی پلێنۆم و زەقكردنەوەی ئەو خاڵە كە ئەشێ ڕیبەرایەتی دەستەی نوێنەرایەتی حیزبی دیمۆكراتی كوردستانی ئێران بسەلمێندرێ. ئەوان گوتیان كەپێشنیارێكیان لەلایەن خەڵكەوە هێناوە:

" مامۆستا شێخ عیزەددینی حوسێنی سەرۆكی هەیئەت بێت، حیزبی دیمۆكرات وتەبێژ، كۆمەڵە و ڕیكخراوی چریكەفیداییه كان وەك ئەندام بەشدار بن. ئێمە بەوەش ڕازی نەبووین و بەپێچەوانەی قەراری دەركراو لەكۆبوونەوەی بەرینی ناومزگەوتی دۆڵەتوومان هەڵدەسەنگاند. هەتا مەلابانگدانان قسەكردنەكانمان درێژەی هەبوو و بەبێ هیچ ئاكامێك كۆتایی پێ هات.  ئەو برادەرانە چەند كاتژمێرێك كەلای ئێمە چاویان گەرم كرد و بەیانی بۆ خواردنی بەرچا دوكتور قاسملوو هەروەك پێشتر ئاگاداری كردبووین كەپێی خۆش بوو چاوی بەو شاندە بكەوێ هات بۆ لامان. پێشنیارەكانی خۆیان دووپات كردەوە و سكرێتێری حێزبی دیمۆكرات خێرا و بەبێ هیچ باسوخواسێك گوتی ئێمە ئامادەین لەسەر ئەوە ڕێك بكەوین، من واقێكم بردەوە بەرخۆم و چاوێكم لەمامۆستا عەبدوڵڵا حەسەنزادە كرد و لەسەر كوتەكاغەزێك بۆم نووسی:

ئێمە تەواوی شەوی ڕابردوو پاراستنی بڕیارەكانی دەرچووی پلێنۆمی حیزبمان كرد كەچێ ڕیسەكەمان بوو بە خوری، باشە ئەدی چی وەڵامی نوێنەرانی حیزب لەپلێنۆم بدەینەوه؟ مامۆستا لەژێر نووسراوەكەم جوابی دامەوە:

" وەڵلا كاكە ئەمنیش سەرم سوڕماوه"
دیارە ئێمە بۆ ڕێزگرتن لەسكرێتێری حیزب و بیركردنەوە لەوە كە بێگومان حیكمەتێك لەو هەڵوێستەی دوكتور قاسملوودا هەیە هیچمان نەگوت و بەوجۆرە پێشنیارەكەی " نوێنەرانی  خەڵكی مەهاباد" هاتە پەژراندن و هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد دامەزرا. داوا لەو سێ برادەرە كرا كە ئەو باسە ئاشكرا نەكرێ و جاری بەنهێنی بمێنێتەوه، كەچی موهەندیس ئاریایی لەچوارچرای شاری مەهاباد لەپشت میكرۆفۆن باسی لێ كردبوو. لەو سێ كەسە كاك ئەبووبەكری حەسەنزادە دۆستی نزیكی مامۆستا شێخ عیزەددین بوو، دوو كەسەكەی تر لەكۆنگرەی چواری حیزبی دیمۆكرات، كە لە٣٠ ڕێبەندانی ٥٨ دا بەڕێوەچوو پالێوراوی ئەندامێتی بەڕێوەبەری حیزبی دیمۆكراتی كوردستان ئێران بوون لەگۆنگرەی چوار و ڕایانگەیاند كە ئەندامەتییان لەناو حیزبدا دەگەڕێتەوە بۆ چەندین ساڵ لەوەوبەر.

من سەرەتا لەو هەلوێستە خێرایەی سكرێتێری حیزب دڵهێشاو بووم بەڵام ئەوەندەی پێنەچوو كە بۆم دەركەوت كە دوكتور قاسملوو هەستی كردبوو بەچەن خاڵی گرنگ:

 ١ – لەوتووێژ لەگەڵ دەوڵەت سوور بوو.

٢ – هەستی بەمەترسی جیددی كرد بوو لەناكۆكی ناو رێزەكانی كورد و پێی وابوو كە دەبوو بەهەرشێوە و ڕیكارێك بێت بەری بگیرێ و كۆتایی بەدووبەرەكی بهێندرێت.

٣ – لەناو حێزبی دیمۆكراتدا یەكیەتی بۆچوون و لێكدانەوە سەبارەت بەماهییەتی دەسەڵاتی ئێران لەئارادا نەبوو، دوكتور قاسملوو پێی وابوو كە كۆمەڵە و ڕێكخراوی چریكە فیداییه كان  لەبەرەی سەرهەڵدانی كوردستاندا جێیان گرتووە و دەبێ بپارێزرین. لەپاش چل ساڵ بەسەر تێپەڕێنی ئەو هەوڵانە بۆ یەكگرتوویی ڕاستییەكی حاشاهەڵنەگری مێژوویی دەكەوێتەوە بەرچاو: هەڵوێستە لێبڕاوانەكەی نەمر دوكتور قاسملوو گەلێك لێزانانه، لێهاتووانە و ئاقلمەندانە بوو. 

ڕێككەوتن بۆ پێكهاتنی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد دەری خست كەلێدوانەكان لەسەر حیزبی دیمۆكرات بەدیاریكراویش شەخسی دوكتور قاسملوو و تاوانبار كردنی بەوە كەنیازی هێنانی حیزبی توودەی بووە بۆ ناو دەستەی نوێنەرایەتی لەگەڵ ڕاستییەكان یەكیان نەدەگرتەوه. دوكتور قاسملوو دەری خست كەچەندە بوێرانە هەستی بەبەرپرسیارێتی كرد لەو سەردەمە ناسكەی كەكوردستان پێیدا تێپەڕ دەبوو، بۆ چاكەی گشتی و بەرژەوەندیە نەتەوەییەکانی بزووتنەوەی كورد تەنانەت بڕیارەكانی حیزبیشی لەپەراوێز خست.

بەڕاستی هەوڵ و تێكۆشانی مامۆستا شێخ عیزەددین و دوكتورقاسملوونەبا، یەكگرتوویی و نوێنەرایەتی و یەکڕیزی لەناو ڕێكخراوە سیاسییەكانی كورددا پێك نەدەهات و دیارنەبوو ئێمە تووشی چ شڵەژاوی و گێرەشێوێنی و گیروگرفتێك دەبووین.

من ئەو وەختە گەڕابوومەوە بۆ مەهاباد، خەبەرمان پێ گەیشت كەهەیئەتی تایبەتی نوێنەرایەتی دەوڵەت گەیشتۆتە وێندەرێ. شەوێك لەگەڵ مامۆستا هێمن، كاك غەنی بلووریان و كاك كەریم حیسامی بڕیارمان دا بچین بۆ بەخێرهاتنیان، تەنێ بۆ بەخێرهاتن، كەچی لەوێ تووشی باسوخواس بووین. 

هەركە وەژوور كەوتین لەشوێنی نیشتەجێبوونیان لەدەفتەری بەندی (سەد) سابڵاغ، دیتمان فروهر و سحابی و صباغیان دانیشتوون و  هەندێك توێڵگرژ و نێوچاوانترش بوون. مامە غەنی بەخێرهاتنی كردن. ئەو ئاشنایی كۆنی لەگەڵ عزت اڵڵە سحابی و فروهر هەبوو و لەگرتووخانەی تاران هاوبەند ببوون.  

لەیادداشتەكانی كە لەو كۆبوونەوەم هەڵگرتوون و ئێستاش لەبەردەستمدان، قسەکانی فروهر و مامە غەنیم نووسیونەتەوه.

فروهر دەستی بەقسە كرد و لەپاش ئاماژە بە ستەمی گەلی كورد گوتی: "لەناو ئێراندا پیلانگێڕی هەیە و پێشەکی لەكوردستان هاتۆتە ئاراوه، عیراق دەستێوەردان دەكا لەخوزستان ..."

مامە غەنی زۆر هێمنانە گوتی: "ئێمە ئێرانین، لەچاوپێكەوتن لەگەڵ ئیمام و دەوڵەت باسی ڕووداوەكانمان كردووه..." 

كاك كەریمی حیسامیش چەند وشەیەكی هەر لەو بوارەدا ئاراستەیان كرد. من نەمدەویست بەشداری بكەم لەقسەكان بەڵام كاتێك دیتم مامە غەنی و كاك كەریم بەبێ لەبەرچاو گرتنی مەبەستی دیدارەكەمان، بەبێ ئەوە كە لەلایەن رێبەرایەتی حیزب داوایان لێ كردبین و بەتایبەت لەبەر نەرمیی لێدوانەكانیان و گرنگتر لەوانەش بەهۆی ئەوە كە لەبابەتی بەخێرهاتنەكە لایان دا، هەڵمدایە و گوتم كە ئێمە نەهاتووین بۆ وتووێژ، تەنیا بەپێی ڕێسای كوردەواری كە ڕیز دەگرن لەمیوان، هاتووین بەخێرهاتنتان بكەین بۆ شاری مەهاباد و بەتایبەت بۆ وتووێژ و دۆزینەوەی ڕێگاچارەیەک بۆ پرسی كورد. ئێمە مەرجی خۆمان هەیە بۆ دەسپێكی وتووێژەكان و یەك لەوانە گەڕاندنەوەی پاسدارەكانە و لابردنیان لەكوردستان و گەڵاڵەیەكیشمان هەیە بۆ خودموختاری.

صباغیان ڕووی تێكردم وپرسی: گەڵاڵەكەتان چیە؟ گوتم لەهەشت خاڵدا خۆی دەگرێتەوە:

١ – مافە نەتەوەییەكانی گەلی كورد بەشێوەی خودموختاری له لایه ن حكوومه ت دەبێ ڕابگەیندرێن و لەدەستووری (یاسای بنەڕەتی) ئێراندا بگونجێن.

٢ – چوار پارێزگای كورد وەك ئیلام، كرماشان، كوردستان و ئازەربایجانی ڕۆژاوا لەناوچەی خودموختار جێ بگرن.

٣- مەجلیسی میللی كوردستان بەرزترین ئۆرگانی كوردستانە و...

لێرەدا صباغیان قسەكانی بڕیم و ئاگری لەدەم باری و بەتووڕەیی گوتی :

مەجلیسی میللیمان نییە و قسەی وا قبووڵ ناكەین.

گوتم ئێوە هاتوون بۆ وتووێژ، لەلایەن ئیمام خومەینی ئەو ئەركەتان پێ سپێردراوه، كاتیك باسی وتووێژ دەكەن یانی دانیشتن لەگەڵ یەك و بەراوردكردنی داخوازیەكان و هەڵسەنگاندنیان، من پێم وتن كە ئێمە ئەوڕۆ تەنیا هاتووین چاوپێكەوتنێكی دۆستانەمان لەگەڵ ئێوە ببێت، دیدارەكامان بەو قسانە كۆتایی پێهات.

لەپاش ڕاگەیاندنی دەستەی نوێنەرایەتی گەلی كورد، لەلایەن كۆی خەڵكی كوردستان دەنگی شادی بەرز بوویەوە و پێشوازی تەواوی لێكرا. ئەندامانی هەیئەت ئۆرگانێكیان بەناوی دەبیرخانە دامەزراند كەكاروبار و هه ڵوێست وهەڵسووڕاندن و ڕێكخستن وئامادەكاریی بەدەستەوە گرت، كۆبوونەوەی پێك دێنا، بەیانیەی دەردەكرد و ڕاگەیاندنی بڵاو دەكردەوە، شوێنی چاوپێكەوتنی خەڵکیش بوو، لەدەفتەری بەنداوی (سەد) مەهاباد و فەرمانداری ئەو شارە كاروبارەكانی بەڕێوەدەبرد. ئەو كەسانەی كە لەو دەبیرخانەیەدا بەشدار بوون بریتی بوون لە:

كاك فاتێح شیخ الاسلامی لەدەفتەری مامۆستا شێخ عیزەددین، عەزیز ماملێ لەحیزبی دیمۆكرات، دوكتور جەعفەری شەفیعی لەكۆمەڵە و كاك حەمەدەمینی شیخانی نوێنەری ڕێكخراوی چریكە فیداییەكانی گەلی ئێران - لقی كوردستان. كۆمەڵیك ئەركی بەرچاو لەكارنامەی دەبیرخانەدا تۆمار كراوه، چەند بەیانیە و ڕاگەیاندراو كەپەیوەست بوو بەڕووداو و پرسەگرنگەكانی ئەو سەروبەنده. یەك لەوانە لەڕۆژی ٤ی سەرماوەز بڵاو كرایەوه. لەو بەیانیەدا داوای خۆپیشاندانێك لەخەڵكی كوردستان بۆ پشتگری لەداخوازییەكانی گەلی كورد كرابوو بۆ پاڵپشتی لەو پێكهاتەیە لەڕۆژی ٦ی سەرماوەزی ١٣٥٨، هەر لەو بیانیەدا گەڵاڵەیەكی خودموختاری لەهەشت خاڵدا بڵاو كرایەوە وهەرچوار لایەنی بەشدار لەشاندەكەدا واژۆیان كردووه. لەو ڕۆژەدا جەماوەری بەرفراوانی خەڵكی كوردستان لەهەموو گوند و شارەكان لە ڕێپێوانگەلی شکۆداردا پەیوەندی خۆیان لەگەڵ هێزە سیاسیەكان و كەسایەتییە خۆشەویستەكانی كورد دووپات كردەوە و پاڵپشتییان لەداخوازییەكانی گەلی كورد و لەهەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد دەربڕی و بەكردەوە ڕایانگەیاند كەئەو دامەزراوە سیاسیییە بەتەنیا نوێنەری خۆیان دەناسن بۆ دانووستاندنەكان لەگەڵ دەوڵەت. ئەو پشتگرییە لەڕاستیدا بەڵگەی متمانە و اعتبارنامە بوو بۆ دەستەی نوێنەرایەتی كورد.

دەبیرخانەی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد لەسەرچەند پرسی گرنگ ئاگاداری و بەیانیەی بڵاوكردەوە وەك بەشدارینەكردن لەرێفراندۆم بۆ دەستووری داهاتووی ئێران لەڕۆژەكانی ١١و١٢ی سەرماوەزی ١٣٥٨، پشتیوانی كردن لەپاڵێوراویی مسعود رجوی بۆ سەركۆماری ئێران، هەروەها لەسەر ڕەوتی وتووێژەكان دەبیرخانە خەڵكی كوردستانی لەهەڵسووكەوت و كردەوەكانی هەیئەتی كورد ئاگادار دەكردەوه. لەسەریەك ١٥ڕاگەیەندرا و و بەیانیە لەلایەن دەبیرخانەی هەیئەتی كورد بڵاو كرانەوە، هەروەها لەگەڵ بولته ن یان خەبەرنامەیەكیش.

تاکە وتووێژەكه
پێویستە باس لەوە بكەین كەپێشتر ئەندامانی هەیئەتی تایبەتی دەوڵەت بۆ پرسی كوردستان چەندجار ڕایانگەیاندبوو كە لەگەڵ هیچ تاقم وحیزب و ڕێکخراوێكی سیاسی دانووستاندن ناكەن. ئەو لێدوانانە بوون بەهۆی ئەوە كە حیزبی دیمۆكرات داوای كۆبوونەوەی سەرۆكایەتی بکا بەبەشداری پێكهاتەكانی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد. ئەوان لەو دیدارەدا خوازیاری ئەوە بوون كەبۆ بڕوبیانوو بەدەستەوەنەدان، با ئەندامانی هەیئەتی كورد وەك شەخسی خۆیان بناسێنین نەك وەك نوێنەری پێكهاتەكان. پێشنیاری حیزب پەسند كرا و بڕیاری لەسەردرا. 

كۆبوونەوەی فەرمی لەنێوان دوو هەیئەت لەڕۆژی ٢٠ ی سەرمەوەزی ١٣٥٨كاتژمێری سێ و نیوی پاش نیوەڕۆ لەفەرمانداری مەهاباد دەستی پێكرد. ڕۆژێك بەر لەوە هەیئەتی كورد لەچاوپێكەوتنی ناوخۆیی دوایین لێكدانەوەكان و هەڵسەنگاندنەكانیان گۆڕیەوە و دۆخەكەیان تاوتوێ كرد. 

سەرەتا داریوش فروهر سەرۆكی هەیئەتی دەوڵەت خۆشحاڵی خۆی دەربڕی لەپێكهاتنی ئەو دانیشتنە و گەشبینی خۆی بۆ ئاكامەكانی وتووێژ ڕاگەیاند و ئەندامانی هەیئەتی دەوڵەتی ناساند. پاشان مامۆستا شێخ عیزەددین لەگەڵ بەخێرهاتنی هەیئەتی دەوڵەت باسی لەوە كرد كە لەجیاتی چارەسەری پرسی كورد شەڕیان بەسەردا سەپاندین، خەڵكی كورد خوازیاری خەدموختارییە لەناو ئێرانێكی دیمۆكراتیك. لەكۆتایی قسەكانییدا، مامۆستا ڕایگەیاند:

" كاتێك وتووێژ سەركەوتوو دەبێ و دەگاتە ئەنجام كە لە كەشوهەوایەكی لێكتێگەیشتندا بەڕێوە بچێ، ئێمە پێشتر و لەداهاتووشدا ئەوە ڕەچاو دەكەین، هیوادارم ئێوەش بە لێکتێگەیشتوویی و سازان، بەرسڤی ئاشتیخوازیی و نیازپاكی گەلی كورد بدەنەوە و دۆخێكی لەبار پێك بێت بۆ چارەسەری پرسی كوردستان كەئاواتی گشت ئازادیخوازانی ئێرانه.  

سەرۆكی هەیئەتی كورد یەك بەیەك بەشدارانی كوردی بەناو و بەپێكهاتە سیاسیەكانیان ناساند:
فاتێح شێخ الاسلامی، كەریم دانشیار له ده فته ری من، ئەحمەد قاچی كەدەیناسن، عەزیز ماملێ، غەنی بلووریان، دوكتور قاسملوو، عەبدوللا حەسەن زادە و كەریم حیسامی لەحیزبی دیمۆكراتی كوردستان . بێهروز سولەیمانی و محەمەد ئەمینی شێخانی و ئەنوەرسوڵتانی لەڕیكخراوی چریكە فیداییانی گەل-لقی كوردستان. یۆسف ئەردەڵان، ئیبراهیم عەلیزادە، عەبدوللا موهتەدی و جەعفەر شەفیعی لەڕێكخراوی شۆڕشگیڕیی زەحمەتكێشانی كوردستان (كۆمەڵە). ئەو ئاغایانە نوێنەری هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كوردن و لەلایەن خەڵكەوە پەسند كراون. 

ناساندنی دەستەی نوێنەرایەتی كورد و ناوبردن لەڕێكخراوە سیاسسیەكانیان ناڕەزایی صباغیانی لێكەوتەوە و ڕایگەیاند:
"من هەروەك چەند جاران بەعەرزی ئێوەم گەیاندووه، پێشتر بە ئاغای دوكتورقاسملوو و ئاغای بلووریان و ئاغای قازیشم عەرز كردووه، من زۆر بەلامەوە سەیر بوو كەجەنابتان دیسان ناوی ئاغایان  كە وەك چریكی فدائی خلق و كۆمەڵە لێرە ئامادەن دەهێنیە گۆڕێ. ئێمە پێشتریش ڕامانگەیاند كە ڕاسپێردراوین لەچوارچێوەی فەرمانی ئیمام لە٢٦ ی خەزەڵوەر مافەكانی خەڵكی كوردستان وەك بەشەكانی دیكەی خەڵكی ئێران دیاری و ڕێكوپێك بكەین(تدوین)، درووست نییە كە كەس بەناوی نوێنەری حیزبێكی تایبەتی وەك لایەنی وتووێژ وەربگیرێت ...

دوكتورقاسملوو وەك وتەبێژی هەیئەتی كورد لەپاش دەربڕینی خۆشحاڵی لەو دانیشتنە و ڕاگەیاندنی نیازپاكی تەواو لەلایەن هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد هیوای خواست كە ئەوانیش هەربەو هەستە لەدەوری مێزی وتووێژ دابنیشن. وتەبێژی هەیئەت گلەیی زۆری ئاراستەی هەیئەتی دەوڵەت كرد سەبارەت بە ڕیزنەگرتن لەئاگربەست، بەهێز كردنی ئەرتەش لەهەندێك ناوچەی كوردستان، ڕاگەیاندنی تێكدەرانەی هەندێك لەبەرپرسان وەك منتڤری، خلخالی و چمران وەزیری دیفاع و ئەندامی هەیئەتی تایبەتی دەوڵەت كە گەمە بەوتووێژ دەكا و ڕایگەیاندووە كە شەڕ دابگیرسێتەوە و دەبێ ئامادەكاری بۆ بكرێ، خۆگێلكردن لەداوای گۆڕینەوەی بەندكراوەكان. باسی لەوە كرد كە شەڕ لەكوردستان لەلایەن ئێمەوە نەخوازراو بوو و بەسەرماندا سەپا بەڵام پێمانوایە  له شح ڕێ براكوژیدا نە سەركەوتوو هەیە نە داكەوتوو. ئێمە لەسەر ئەو بڕوایەین كە ئەگەر بەدڵپاكی گوێ شل بكرێ بۆ داواكارییەكانی ئێمه، داخوازییەكانمان لەچوارچێوەی پەیامی ئیمام خومەینی جێبەجێ دەبێ، هەر بۆیە ئێمە"لبیك" مان گوت بەو پەیامه.  دوكتور قاسلموو بەتایبەت جوابێكی بەجێی ئاراستەی صباغیان كرد و گوتی: 
" بەپێی ئوسوول، هەر هەیئەتێكی نوێنەرایەتی بۆ خۆی ئەندامانی خۆی دیاری دەكا. ئەگەر لەلایەن هەیئەتی دەوڵەت گرفتێك هەیە سەبارەت بەوە كە نەتوانن لەگەڵ حیزب و ڕێكخراوەكان دابنیشن، ئێمە وەك هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد بەشداری وتووێژ بووین و ئێوەش لەگەڵ هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد دانووستاندن بكەن. ئێمە بەش بەحاڵی خۆمان ڕامانگەیاندووە و دووپاتی دەكەینەوە كە وەك حێزبی دیمۆكراتی كوردستان (هیوادارین هەڤاڵانی دیكەش هەروەتر) بەرژەوەندییەكانی كورد لەسەرووی كۆی ئەو پێكهاتانە دابنێن. 

كاتێك هەیئەتی تایبەتی دەولەت ئامادە بێ كە لەگەڵ هەیئەتی نوێنەرایەتی كورد وتووێژ بكا، چ حیزبی دیمۆكرات، چ ڕێكخراوی چریكهای فدائی خلق و چ كۆمەڵە لەناو هەیئەتی كورددا جێیان گرتووە ولەلایەن پڕانی خەڵكی كوردستان پێشوازی و پشتیوانی لێوە كراوه. من پێموایە كە كێشە ڕواڵەتییەكان نابێ ڕیگربن لەدرێژەپێدانی وتووێژەكان و دیسان دەگەڕێمەوە سەر وتەكانی جەنابی ئاغای فروهر كە فەرموویان هەرچی زووتر بچینە سەر ناوەرۆكی گوتوبێژەكان و لەڕاستیدا ئێمە زۆر چاوەڕێی ئەوەین كە هەیئەتی دەوڵەت ئەو گەڵاڵەی كە ڕایگەیاندووە ڕادەستی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كوردی بكات. هیوادارین لەپاش چاوپێكەوتنی گەڵالەی دەوڵەت و لێكدانەوەی، گرفتەوردەكان بەهاسانی چارەسەر بێ.. بەهیواین بەباش لێكتێگەیشتن بگەینە ئەنجام و ئاشتی و ئاسایش لەكوردستان دەستەبەر بێت".

وەڵامی فروهر :
"هەر بەمشێوەیە كە ئاغای قاسملوو فەرموویان، ناوەرۆكی ئەو شتە كە بەناوی مافی خەڵك دەسەلمێندرێ فرە گرنگە بە لەبەرچاوگرتنی ئەوە كە تێپەڕاندنی سیستەمی حوكمڕانی كە هەتا ئێستا یانی بەر لە شۆڕشی ئێران ڕسكاوە بۆ سیستەمێكی دیكە واتە هەڵگرتنی ئەم سیستەمە ناوەندییە و جێگیركردنی بەسیستەمی لامەركەزی دەتوانێ داخوازییەكانی خەڵكی ئێران لەهەر قەوم و لەهەر گۆشەیەكی ئێران دەستەبەر بكات و منیش لەگەڵیم كە ئەوە دیمۆكراسی و ئازادی كەسیی و كۆمەڵایەتیەكان دەبێ لەئێران..."

"...ئەو ئەزموونانەی كە ئاغای قاسملوو ئاماژەیان پێكرد دەریخستووە كەدەبێ چوارچێوەی كۆی وتووێژەكان ڕوون بێ و ببەسترێتەوە بەوە كە ئێمە لە چ هەلومەرجێكدا وتووێژ دەكەین؟ لەگەڵ چ هەیئەتێك؟ دیارە هەر بەوجۆرە كە گوتمان و دووپاتی دەكەینەوە كە ئاواتی دڵی تەواوەتی خەڵكی ئێران بەخەڵكی كوردستانەوە ئەوەیە كە وەك یەك هەیئەت بن و وەك تەواوکەری یەكترهەڵسەنگاندنی بۆ بكرێ..."

 " …بابەتێكی كە ئەوڕۆ هاتە گۆڕێ و دیسان لەو قەرارانە بوو كە لەسەری ساغ ببووینەوە و ڕیزی لێ نەگیرا لەلایەن هەیئەتی تایبەتی دەوڵەت بەلامانەوە زۆر گرنگە كە بریتییە لەپێكهاتەی ناو هەیئەتەکە كە دەبێتە لایەنی گوتوبێژ و ڕاوێژكاری، من لەبەر ئەوە كە هەست دەكەم كە لەدانیشتنێكی فەرمی ناگاتە ئامانج، بەئیجازەی جەنابی شێخ پشوودانێكی چەند خولەكی ڕادەگەیەنم و لەپاشان سەبارەت بەو شتە كە جەنابی صباغیان فەرموویان یانی ئەو پرسە كە قەراری پێشەكی لەسەر درابوو، من پێموایە پێویستی بەهەندێک وتووێژی خۆمانە هەیە بۆ جێبەجێبوونی."

دواهەمین بەشی وتووێژەكان بۆ كاتژمێری نۆونیوی ڕۆژی دوایی دیاری كرا، هەیئەتی كورد ئامادە بوو بەڵام هەیئەتی دەوڵەت بەپاساوی نەخۆشی سحابی بەشداری نەكرد و كەوتە دوای نیوەڕۆ و ئەویش لەلایەن هەیئەتی دەوڵەتەوە تێكچۆوه.

فروهر دوو ڕۆژ پاشان واتە٢٢ی سەرماوەزی ٥٨ چوو بۆ دیداری دوكتور قاسملوو لەشوێنی مانەوەی واتە لەماڵی كاك منتقم قاچی و چاوپێكەوتنێكیان بەڕێوەبرد بەبێ ئەوە كە هیچ ئەنجامێكی لێ دەركەوێ. پاش نیوەڕۆی ئەو ڕۆژە كۆپییەكی گەڵاڵەی هەیئەتی دەوڵەت نێردرا بۆ دەبیرخانەی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد و هەیئەتی دەوڵەت كوردستانی بەجێهێشت.  

شیاوی ئاماژەیە كە لەپاش سەرنەگرتنی گوتوبێژەكان، سەرباری ئەوە كە هەیئەتی دەوڵەت ئامادە نەبوو لەگەڵ كۆمەڵە و ڕێكخراوی چریكە فیداییەكان گوتوبێژ بكا، هەر ئەو ڕۆژە لەپاش تێكدانی دانووستاندنەكە لەفەرمانداری مەهاباد جیاجیا لەگەڵیان دادەنیشتن !!!

لێدوانە بەناوبانگەكەی خومەینی: " من نەمگوتبوو وتووێژ بكەن، وتم پێشتر گەمارۆیان بدەن" هیچ گومانێكی بۆ ئەوانەش نەهێشتەوە كە پێیانوابوو بەشێك لەدەسەڵاتی ئەو سەردەمەی ئێران لایەنداری چارەسەریی پرسی كوردستانه.  

دەركەوت كەمەبەست لەئەم گشتە هاتوهاوارە و پەیام و سەلامە بۆ چاوپێكەوتنێكی ٤٥ خولەكی چ بوو. هەر لەسەرەتاوە هەڵوێست و هەڵسوكەوت و لێدوانەكان و كردەوەكانی هەیئەتی دەوڵەت سەلمێنەری گەڵێك ڕاستی بوو، ئەندامانی هەیئەت دەریانخست كە بەنیازپاكی نەهاتبوون بۆ كوردستان، نەلە قۆم نە لەتاران، نە ڕووحانییەت و نە حكوومەت باوەڕیان بەڕێكخستنی ڕێكاری پێویست بۆ چارەسەری كێشەی كورد نەبوو،  ئەندامانی "هەیئەتی تایبەتی دەوڵەت بۆ پرسی كورد" بەهاودەنگی وهاوبیری وهاوكاری تەواوەتی دەسەڵاتی ئێران گەمەیان بەكات كرد بۆ خۆتەیاركردنەوە و داگیرساندنەوەی شەڕیكی سەرانسەری دیكه.

نیشانەكانی ڕەفتاری هەیئەت لەخۆیدا دیاریكەری وەخت تێپەڕكردن بوو:
١ – سەرەڕای ئەوە كە حكوومەتی كاتی و هەیئەتی دەوڵەت لەگەڵ هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد ڕێك كەوتبوون لەسەر ئاگربەست و هەر دوولا ڕایانگەیاندبوو كە ڕیزی لێ دەگرن، بەكردەوە لەژێر پێیان نا و هەرگیز ڕەچاویان نەكرد، لەئاگاداری ژمارە ٤ی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورددا باس لەهێرشی باڵەفڕەكانی دەوڵەت دەكا بۆسەر سێ گوندی كورد لەنێوان ورمێ و سەلماس، هەروەها هاتوچۆ و ڕاگواستنی هێزی ئەرتەش لەسنە و سەقز و پاوه. دوكتور قاسملوو وتەبێژی دەستەی نوێنەرایەتی كورد لە قسە ڕێكوپێكەكانی لەدانیشتنە فەرمییەكەدا ناڕەزایەتی دەربڕی لەڕێزنەگرتنی دەوڵەت لەئاگربەست. 

٢ – ڕاگەیاندنی چەوت و ناڕەوا لەلایەن چمران كە بۆخۆی ئەندامی هەیئەتی دەوڵەت بوو، خلخاڵی و منتڤری. وتەبێژی نوێنەرایەتی كورد ناڕەزامەندی دەربڕی بەرامبەر بەو وتە پڕوپووچانه. 

٣ – خۆدزینەوە و خۆشلوێ نەكردن بۆهیچیەك لەپرسە سەرەكیەكانی كوردستان بەتایبەت خوازیاریە سیاسییەكان. 

٤ – پەسند نەكردنی داوای دەستەی نوێنەرایەتی كورد بۆ گۆڕینەوەی بەندكراوەكان.

هەندێك باس لەوە دەكەن كە حكوومەتی كاتی و ئەندامانی هەیئەتی تایبەت بەكوردستان باوەڕیان بەدۆزینەوەی ڕێگاچارەسەرییەك بوو بۆ پرسی كوردستان، بەڵام بۆ هەڵسەنگاندنی ئەو لێكدانەوانە جگە لەو خاڵانەی لەسەرەوە باسمان لێوە كرد ئاماژە بەلێدوانی دووكەس له ئه ندامانی هه یئه تی ده وڵه ت ده كه ین :

عزت اللە سحابی لەوتووێژ لەگەڵ "چشم انداز ایران"، خاكەلێوەی ١٣٨٢ ڕادەگەیەنێت:
"  كاتێك لەكوردستان گەڕاینەوە بۆ تاران، لێكدانەوەكانم پێیانسەلماندم كەخەڵكی كوردستان داخوازییان هەیه، بەڵام جوداییخوازنین، لەگەڵ حكومەتی ناوەندین، ڕكابەری شۆڕش و شیعە نیین، بەڵام هێزە سیاسییەكان دۆخێكی وایان چێ كردووە كەمن ناوی فێئودالیتەی (دەرەبەگایەتی) سیاسیم لەسەرداناوه." ل٦٥

لەشوێنێكی دیكەدا باس دەكا: 
" من ئەگەر بمهەوێ لەگەڵ خودموختاری كوردستان ڕیكبكەوم، وەك وەیە كە پێم بێژن ئەشێ دەستەكانت ببڕی، لێی دەگەڕێم دەستم ببڕن بۆ ئەوە كە واژۆی لەسەر نەكەم." ل٦٦

صباغیان بۆ خۆی پەنجە دەخاتەسەر ئەوە كە:
" من وا بیر دەكەمەوە پرسەكانی كوردستان ڕەهەندی  قووڵ و بەربڵاویان هەیە و توێژینەوەیەكی پسپۆرانە هەڵدەگرێ چ لەڕووی سیاسی و چ لەبواری كۆمەڵناسی. ئەگەر ئەو ئەركەی ئێمەیان بەكوردێك سپاردبا، بەبڕوای من وردترو هەمەلایەنەتر هەڵسەنگاندنی دەكرد بۆ كێشەكانی كوردستان. بەڵام من یەكەمجار بوو كە ڕیگەم لەكوردستان كەوتبوو." ڵ ٥٠

لەجوابی ئەو پرسیارە كە:
" ئەو ڕێكخراوە كە ئێوە تێیدا بەشدار بوون، پێش سەركەوتنی شۆڕش هیچ هەستیارییەكتان بەرامبەر بە پرسی كورد بووه؟ "

صباغیان وا بەرسڤ دەداتەوە: 
" نا، نهچت ێزادی ایران هیچ بەرنامە یان شرۆڤەیەکی ڕوونی لەسەر ناوچەی كوردستان نەبوو. "

لەدرێژەی قسەكانیدا دەڵێ:
" لەپاش شۆڕش، گرژی و شڵەژاوی لەكوردستان ڕووی دا، كوردەكان هەندێك پرۆژەیان بوو، ئێمە دەمانگوت "خودگردانی" ئەوان باسیان لەخودموختاری دەكرد، ڕەوش خەریك بوو شپرزەتر دەبوو، چەمران چوو بۆ كوردستان. هێشتا سپای پاسداران دانەمەزرابوو و حكوومەتی ناوەندی هەستی بەوە كرد كە تەنگژەی كوردستان مەترسی دەخاتە سەر ڕیگای شۆڕش... یەكەم كەس كە سەفەری كوردستانی كرد دوكتور چمران بوو، لە سەروبەندی مانگی ڕەشەمە و خاكەلێوەی ٥٨، هەڵسەنگاندنی دۆخی ناوچەی كرد و گوتی كە دەبێ ڕێكاری شەری پارتیزانی بگرینە بەر." ل٥١

چمران ئەندامی هەیئەتی دەوڵەت بوو، بەڵام صباغیان ئەوا لەسەری دەدوێ:
" چمران زۆر باوەڕی بەوتووێژ نەبووو، دەیگوت من چوومەتە ئەو ناوچەیە و دەیناسم ." ڵ٥٣

صباغیان لەسەر ئەركەكانی هەیئەت دەدوێ:
" لەگەڵ ئێمام ڕاوێژمان كرد و ئیجازەی وتووێژ لەگەڵ حیزبە سیاییەكانمان لێ وەرگرت." ل٥٦ 

بەڵام دوایی ئەوەی لێ زیاد دەكا:
" مەرجی ئێمە لەدانیشتنی مەهاباد بەجێ نەگەیشت و تێكچوو." ل٥٦
هەروەها سحابی لە هەڤپەیڤینێک لەگەڵ ئەم گۆڤارە دەڵێ:
" ئێمە بەئێختیاراتی تەواو و بە بودجەوە، سەفەری كوردستانمان كردبوو، لەهەمانكاتدا ئێمە ڕاسپاردەی وتووێژیش بووین. " ل٦٩
پێش ئەوە سحابی ئاوا بڕوای خۆی بەچارەسەریی پرسی نەتەوەیی ئاشكرا دەكا:

"من لەشوورای ئینقلاب قسەم كرد لەسەر"ستم مچاعف" نەلەسەر پرسی زمان، بەڵكوو لەبەر دواكەوتوویی كوردستان كە بەڕاستی لەتەواوی ئێران دواكەوتووتر بوو. ل ٦٩

فروهر:
داریوش فروهر كە لەلایەن شەخسی خومەینی بۆ وتووێژ لەگەڵ كورد دیاری كرابوو دمڕاست و وتەبێژی هەیئەتی تایبەتی دەوڵەت بوو، زۆر خۆی دەنواند بۆ دەرخستنی ئەوە كە حەز ئەكا ڕێكارێك بدۆزێتەوە بۆ چارەسەرکردنی دۆزی كورد. زۆر كەس لەنیازپاكی فروهر قسە دەكەن. سحابی لەدرێژەی وتووێژەكانی لەگەڵ گۆڤاری ناوبراو نهێنییەک دەدركێنیت: 

"كەمێك بەرلەوە كە ئێمە دەسنیشان بكەن بۆ هەیئەتی تایبەت بەكوردستان،  شەخسی ئیمام خومەینی لەدەرەوەی هەیئەتی دەوڵەت و شوورای ئینقلاب، فروهری وەك نێردەی تایبەت بەخۆی ناردووە بۆ كوردستان. ئاغای خومەینی سەربەخۆ بوو و لەدەرەوەی شوورای ئینقلابیش چالاك بوو. پاشان فروهر بەئێمەی گوت كە ڕایانسپاردووە بۆ ئەوە كە عیزەددینی حوسێنی ڕازی بكا و بیگەیەنێتە قۆم بۆ ئەوە كە ئیمام قسەی لەگەڵ بكا و لەڕاستیدا بەمجۆرە"فتنه" لەكوردستان بچێتە دەر." ڵ ٦٩

ئەو وتەی سحابی مانای ئەوە نییە كە فروهر جێی متمانەی كەسێك بوو كە فەرمانی جیهادی دەركرد بۆ كوردستان؟ ئەوە ناگەیەنێت كە لەگەڵ خومەینی ڕیك كەوتبوون بۆ نەهێشتنی "فتنه" لەكوردستان؟ بۆ دەستبەسەركردنی مامۆستا شێخ عیزەددین كە سەرۆكایەتی دەستەی نوێنەرایەتی گەلی كوردی لەئەستۆ گرتبوو بۆ دۆزینەوەی چارەسەرییەك بۆ پرسی كورد؟

ناساندنی هەیئەتی كورد بەناوی ڕێكخراوەكانیان هۆی ڕاستەقینەی تێكدانی دانیشتنەكە نەبوو، لەڕاستیدا دەوڵەت و نوێنەرەكانی لەهەیئەتی تایبەت بەكوردستان شانۆیەكیان دەگێڕا و ئەو دانیشتنەشیان دیاری كردبوو وەك پەردەی ئاخر. ئەوان ڕێككەوتبوون لەسەر ڕەتكردنەوەی داخوازییەكان و لە سەركوتكردنی بزووتنەوەی كورد، لەبیانوویەك دەگەڕان بۆ خۆدەربازكردنیان لە"گوتوبێژ". ئەو "ناساندنەش" نەبا پاساوێكی دیكەیان دەدۆزییەوه.

خودگەردانی
هەیئەتی دەوڵەت لەپاش هەڵسووكەوتی تێكدەرانەیان كە بەدوور بوو لەئوسوول و ئەخلاقی سیاسی، بەرلەوە كە مەهاباد و گوتوبێژ و چاوپێكەوتن و" چارەسەری" بەجێ بێڵن، كۆپی ئەو گەڵاڵەیەی كە ئامادەیان كردبوو ناردیان بۆ هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد. هەیئەتی دەوڵەت لەڕۆژنامەی اگلاعات ڕێكەوتی ٢٩ ی سەرماوەزی ٥٨ گەڵاڵەی خۆی بڵاو كردەوە و داوای لەخەڵك و ڕێكخراوە سیاسیەكان كرد كە بۆچوونی خۆیان بۆ چاكسازی لەسەری ڕابگەیەنن. ئەگەر مەبەست لە ڕێكخراوە سیاسیەكان بەشێكیشیان پێكهاتە كوردەكان بگرێتەوه، دیار نییە هەیئەتی دەولەت بۆچی ئامادە نەبوو لەگەڵیان لەسەرمێزی وتووێژدا بیروڕا بگۆڕێتەوە، بەڵام ئێستا داوای دەربڕینی بیروڕایان لێدەكات؟

هەر لەسەرەتاوە دیار بوو كە ئەوان حەز ناكەن لەسەر مێزی وتووێژ باس لەخودموختاری بكەن و لەبەرامبەردا ئەو گەڵاڵەیان بڵاو كردەوه. ئامادەش نەبوون كە بەشێوەیەكی شارستانیانەت پێشكەشی نوێنەرایەتی كوردی بكەن.

هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد وەڵامێکی سیاسی- حقوقی لەچوار لاپەڕەدا ئامادە كرد و بڵاوی كردەوه. جەنابی صارمخانی صادق وەزیری زەحمەتی ئامادەكردنی وەوەستۆ گرت. دەسخەتەكەی لەلای ئێمە ماوەتەوه. لەلایەن ڕیكخراوە پێشكەوتووەكانی ئێران هێرش كرایە سەر ئەو دەسپێشخەرییە ناڕەوایە و گەڵاڵەی "خود گەردانی" یان ڕەد كردەوه.

لێرە نامانهەوێ بەدوورودرێژی باس لە دانەبەدانە خاڵەكانی گەڵاڵەی "خودگەردانی" و بەراوەردكردنی لەگەڵ گەڵاڵەی ٢٦ خاڵی  بكەین، دەیهێڵێنەوە بۆ کاتێکی دیكه. 

گەڵاڵەی "خودگەردانی"  كە لە ١٣ خاڵدا ئامادە كراوە جوابی پێداویستیەكانی میژوویی سیاسی، چاندی و كۆمەڵایەتی و ئابووری گەلی كورد ناداتەوه. بەرچاوترین و گرنگترین بەشی مافی نەتەوەیەك بۆ بەدستەوەگرتنی چارەنووسی خۆی بەشێوەی خودموختاری یان فیدرالیزم بریتییە لە بەدەستەوەگرتنی دەسەڵاتی سیاسی.  لەنووسراوەی "خودگەردانی" خۆیان لەو بەشە گرنگە گێل و نەبان كردووە و هەندێك باسی ئیداریی و کارگێڕییان هێناوەتە گۆڕێ كە پەیوەندی بەداخوازیەكانی كوردەوە نییه. باس لەشوورا و دیارینەكردنی پێناسەیەک، دیارینەكردنی سنوورەکانی ناوچەی ژێردەسەڵات، لەپەراوێزخستنی پەروەردە بەزمانی زگماكی چەند خاڵی سەرەكین كە لەو گەڵاڵەیەدا زەق بوونەتەوه. بەگشتی  گەڵاڵەی "خودگەردانی"بەهیچ شێوەیەك چارەسەری پرسی كوردی نەدەكرد و بەو هۆكارەش لەكوردستان نێوی "سەرگەردانی" یان لەسەر دانا.

دەسكەوتنەكانی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد :
چالاكییەكانی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد هیچ دەركەوتەیەكی لەلایەن و لەگەڵ دەسەڵاتی ئێران لێ وەدی نەهات بەڵام گەلێك لێكەوتە و بەرهەمگەلی بەكەڵكی لەگەڵ خۆی هێنا:

١ – بەهێزترین و بەرزترین دەسكەوتی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد ئەوە بوو كە دەولەتی كۆماری ئیسلامیی ئێران دانی بەنوێنەرایەتی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كورددا هێنا. سەرباری ئەوە كە هەیئەتی كورد نە خۆشەویست بوو بەلای ئەوان و نەش خوازراو، كەمۆکەیەک هۆگریشییان بۆی نەبوو، لەگەڵ ئەوەش كە دەیانزانی حیزب و ڕێكخراوە سیاسییەكانی كورد پێكهێنەرین و تێیدا جێیان گرتووە، نەیانتوانی پشتگوێ بخەن و دانیشتن و چاوپێكەوتنیان لەگەڵ ئەنجام دا. هەیئەتی تایبەتی دەوڵەت بۆ پرسی كورد نەیتوانی هیچ گڕنەیەك بدۆزێتەوە و بەمجۆرە خۆی ڕادەستی ڕاستییەكی میژوویی-سیاسی كورد كرد. تایبەتمەندییەكانی بزووتنەوەی كورد لەلایەن دەوڵەتەوە بەفەرمی ناسران و ملیان بۆ ئەو ڕاستییە ڕاكێشا كەكوردستان جێگە و پێگەی خۆی هەیه، ڕاگەیاندنی گەڵاڵەی "خود گەردانی" سەرەڕای جیاوازیەكانی لەگەڵ گەڵاڵەی خودموختاری هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد، ئەو بۆچوونە پشتڕاست دەكاتەوه. 

٢ – هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد لەئەنجامی ئەو تێگەیشنە و پێگەیشتنە دامەزرا كەهێزەكانی كورد هەستیان بەپێداویستتیەكی مێژوویی كردبوو لەو جەنگەوگەرمەیەدا و زاڵ ببوون بەسەر كێشە ناوخۆییەكان، دووربوونەوە لەملمانێ و مشتومڕەكانی پێشوو، هێزە جۆراوجۆرەكان بە ئیدەئۆلۆژیە جیاوازەكان لەدەوری یەك كۆ بوونەوە، هەڵوێستی یەكگرتوویان گرت و پرسی مێژوویی و نەتەوەیی كوردیان لەژێر دروشمی خودموختاری كرد بەدروشمی سەرەكی بۆ داخوازیەكانی ئەو سەردەمه.  

 ٣ - پێكهاتەیەكی لەم شێوەیە لەخۆیدا سەركەوتنێكی مەزن بوو، تەواوی هێزە سەرەكییەكانی كوردستان تێیدا جێیان گرتبوو، بەشێوەی فەرمی، بەسەربەرزی، بەزلهێزی و كەڵكوەرگرتن لەپشتگیری هەموو چین و توێژەكان، بەبەشداری توێژی باڵای كۆمەڵگای كوردستان، توانیان داخوازەكانیان كۆ بكەنەوە و لەسەری ساغ ببنەوە و بڵاوی بكەنەوه. لەگەڵ ئەوەش كەهەیئەتی دەوڵەت فرە چالاكی نواند بۆ نانەوەی دووبەرەكی لەنێوان پێكهاتەكانی هەیئەتی كورد، بەڵام هەوڵەكانی مایەپووچ بوون.  

٤ - ئامادەكردن و ئاراستەكردنی گەڵاڵەی ٢٦خاڵ، هەتا ئەوڕۆشی لەگەڵ بێ یەكێك لە ڕێكوپێكترین، بەپێزترین، بەربڵاوترین، پوختەترین و پێگەیشتوانەترین پرۆژەی مافی نەتەوەییه. ئەو پرۆژەیە لەلایەن پێكهاتە سیاسییەكانی ئێران وەك ڕێكخراوی چریكەفیداییەكانی گەلی ئێران، بەرەی دیمۆكراتیی نەتەوەیی ئێران،  ڕێكخراوی موجاهیدینی گەلی ئێران و كۆمەڵیك ڕێکخراوی سیاسی ئێران پشتگیری لێكرا. ئەم گەڵاڵەیە بەمجۆرە بوو بەبنچینە و بنەمایەكی بەهێز بۆ داهاتووی بزاڤی كورد. مخابن هیچكاتێك هەیئەتی دەوڵەت دەرفەتی بەدەستەی نوێنەرایەتی كورد نەدا كە باسە بنەڕەتیەكانیان لەگەڵ بێنینە گۆڕێ و ئەو گەڵاڵەیان پێشكەش بكەن.

گەڵاڵەی ٢٦ خاڵ لەلایەن جەنابی صارمخانی صادق وزیری ئامادەكرا، لەماڵی ئێمە كە بەشانازییەوە میوانداریمان لێ دەكرد، من بۆ خۆم ئاگام لێ بوو لەماوەیەكی كورتدا نزیك كاتژمێرێكی خایاند، تەنیا بۆخۆیان دەوریان تێدا بینی جگە لە گۆڕینی چەند وشه، بەتەواوی لەلایەن ئەندامانی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد پەسند كرا. جەنابی صارمخان بۆ چاوەدێری دانووساندنەكان سەفەری كرد بۆ مەهاباد و چالاكیی و تێكۆشانی بەرچاوی بوو بۆ بەرەو پێشەوە بردنی ڕەوتی سیاسی كوردستان. لەماوەی مانەوەیان لەمەهاباد بەشداری دانیشتنەكانی هەیئەتی نوێنەرایەتی كوردیان كرد و پێكهاتەكان گەلێك لەبوونی خۆیان و لە لێدوانە بەكەڵكەكانیان سوودیان وەرگرت. له تارانیش وته بێژی كۆمه ڵی كورده كانی دانیشتووی ناوه ند بوو وگه ڵێك چالاكی به نرخی نواند و له ڕاستی دا باڵوێزی بزووتنه وه ی كورد بوو له تاران، جێگه ی ڕێز و متمانه ی كۆ ڕوكۆمه ڵ وپێكهاته سیاسیه كانی ئێران بوو، ئه ندامی پێكهێنه ر و به ڕێوه به ری به ره ی دیموكرات نه ته وه یی ییران بوو. كۆمه ڵی كورده كان به یارمه تی هێزی چه پ و ئازادیخوازی ئێران له بواری سیاسی، ڕاگه یاندن، ده رمانی و ماڵی یارمه تی بزووتنه وه ی كوردستانیان دا.

 ٥ - گەڵاڵەی ٢٦ خاڵ بەهۆی ناوەرۆكی بەپێز و دیمۆكراتیك و پێشكەوتووانەی، سەرنجی كۆڕوكۆمەڵ و پێكهاتە سیاسییەكانی ئێرانی بۆ لای خۆی ڕاكێشا و بوو بەسەرچاوەیەك بۆ بزووتنەوەی كۆمەڵایەتی، هەروەها مایەی دڵگەرمی و هیوای ئازادیخوازان لەئێران. لەڕاگەیاندن و شرۆڤەكاندا پشتیان پێ دەبەست و كاردانەوەیان نیشان دەدا. 

كاتیک  پاڵێوراویی مەسعوود ڕەجەوی سەرۆكی ڕێكخراوی موجاهیدینی خەڵك بۆ سەركۆماری ئێران ڕاگەیەندرا، ناوبراو لەڕاگەیاندنی گشتی و لەبەرنامەی خۆی بۆ داهاتووی ئێران بەڵینی چارەسەریی پرسی كورد لەسەربنەمای گەڵاڵەی ٢٦ خاڵی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلێ كورد ڕاگەیاند. هەیئەتی كوردیش پشتگیری هێزەكانی بەشداری ناوخۆی بۆ ناودێری رەجەوی پەسند كرد و بڵاوی كردەوه. ڕاكێشانی هێزی پێشكەوتووی چەپ ودیمۆكرات وئازادیخواز لەئێران بەشێك لەسەركەوتنەكانی هەیئەتی كورد بوو. 

٦-  دەستەی نوێنەرایەتی كورد بەڕاگەیاندنی ئاگربەست سەركەوتنی بەدەست هێنا بۆ ئەوە كە بۆ ماوەیەك هەتا بەهاری ٥٩ بەرگری بكا لەشەڕی كوردستان. دەولەتی كاتی ئاگربەستی ڕاگەیاند و ملی ڕاكێشا بۆ بەرگری لەهاتوچۆی ئەرتەش و پاسداران لەكوردستان، هەر چەند كە كەموكۆڕیشی تێدا بوو.

  ٧– دەستەی نوێنەرایەتی كورد بەنوێنەرایەتی لەهێزە سیاسییەكانی بەشدار، بەدەربڕینی ناڕەزامەندی لەشێوەی بەڕێوەچوونی "مجلس خبرگان" و ناوەرۆكی دژ بەدیمۆكراسی، ئازادی و مافی نەتەوەیی گەلانی ئێران لەناو دەستووری پەسندكراو، لەڕاگەیەندراوی ژمارە٢ ڕێكەوتی ٩ی سەرماوەزی ٥٨ ڕایگەیاند كە لەرێفراندۆم بۆ دەستووری داهاتووی ئێران لەڕۆژەكانی ١١ و ١٢ ی سەرماوەز بەشداری ناكا. لەهەمانكاتیشدا بۆ ڕیزگرتن لەدیمۆكراسی و ئازادی و بەڕێوەچوونی ڕیفراندۆم لەكەشوهەوایەكی دیمۆكراتیك، لەڕاگەیاندنی ژمارە٣ ڕێكەوتی ١١ی سەرماوەز لەڕۆژی دووهەمی گشتپرسی، خەڵكی ئاگادار كردەوە كە پێشمەرگەكانی كوردستان پاراستن لەدەنگدانەكان دەگرنە ئەستۆی خۆیان. 

 ٨ - دەستەی نوێنەرایەتی بزووتنەوەی كورد بۆ ڕای گشتی ئێران و جیهان دەریخست كە لەڕووی بنەمای ئاشتیخوازی، بەنیازپاكی ڕووی لەوتووێژ و دیالۆگ كردووە و باوەڕی پتەوی بەچارەسەری سیاسیی پرسی كورد هەیه، بەڵام لەهەمانكاتیشدا لەدرووشمەكانی گەلی كورد پاشەکشە ناکات. لەبەرمبەردا هەیئەتی تایبەتی دەوڵەت بۆ پرسی كوردستان كەوتە بەر تەوس و پلار و كۆمەڵیك ڕەخنە و ناڕەزایی لەلایەن هیزە سەرانسەرییەكانی ئێران.

٩ - گەلی كورد بەڕاستی و بەتەواوی پاڵنەر و پاڵپشتی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد بوو، خۆپێشاندانەكانی ڕۆژی ٦ی سەرماوەز وەرچەرخانێك بوو،هەڵگری پەیامێك بوو بۆ هەیئەتی هەڵبژاردەی دەوڵەت، بەدەنگی بەرز لێدوانەكانی چەواشەكارانەی هەندێك لەبەرپرسانی قۆم و تارانیان ڕەد كردەوە و بەهەموو گوڕ و تینی خۆیان دەوڵەتیان ئاگادار كردەوە كەهەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد نوێنەری ڕاستەقینەی خەڵكی كوردستانە و تاکەمەرجەع و بەردەنگە بۆ وتووێژ لەگەڵ نوێنەرانی دەوڵەت. لەهەمانكاتدا بزووتنەوەی كۆمەڵایەتی و ئازادیخوازی سەرانسەریی ئێران و ڕێكخراوە سیاسییەكان بەتێئۆری و بەكردەوە پشتیوانی و چالاكی بەرچاویان دەردەبڕی لەهێزەكانی كورد و بزاڤی كوردستاندا.

١٠ – ئۆرگانێكی لەوچەشنە تیشكی خستۆتە سەر بزووتنەوەی كورد و ئەزموونێكە بۆ داهاتوو و دەكرێ وەك دیاردەیەكی بەهێز و رێفێرنسێك ببێتە چرای ڕێگای داهاتووی بزووتنەوەی كورد. 

دەرەنجام:
گەورەترین سەركەوتنی بزووتنەوەی كوردستان ئەوە بوو كە توانی پرۆسەی سیاسیی چارەسەریی بەسەرقۆم و تاراندا زاڵ بكا و پێكهاتە سیاسییەكانی كوردستان بەشداری دانووستاندنەكان بن. هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد چوارچێوەیەك بوو بۆ بەڕیوەبردن وهەڵسووڕاندنی ئەو پرۆسە سیاسییه. پێشهاتەكانی دوایی كە لەمپەر و تەگەرەیان خستە بەردەم ڕەوتی سیاسی پەیوەست نەبوو بە ئیرادەی نوێنەرایەتی كورد، دەگەڕێتەوە سەر ئەوە كە ویستی دەسەڵاتدارانی ئێران نە چارەسەری پێ بوو نە نەخشەڕگەی دەربازبوونی ئاشتیانە لەو دۆخە چەقبوستووە سیاسییەدا. پەیوەست بوو بەوە كە خۆیان لە جەوهەری پرسەكانی كوردستان دەدزییەوه. هیچكاتێك دەزگا دەوڵەتییەكان كێشەی كوردیان وەك پرسێكی سیاسی هەڵنەسەنگاند، لەڕوانگەی ئێسلامی سیاسی و لەڕووی ناسیۆنالیزمی ئێرانی خوێندنەوەیان بۆ دەكرد و ئەو دوو دۆكترینەش لەبنج و بنەما لەگەڵ مافی نەتەوەیی و ئازادی و دیمۆكراسی دوژمنكاریان هەیه. كورد ئەگەر پاسداری ئیسلام و سەربازی ئێرانیش بایە دیسان نەیدەتوانی ناوەرۆكی دەستوور و یاساكان بگۆڕێ، یاساكانی كە لەگەڵ خوازیارییەكانی كورد و هەروەها بزووتنەوەی كۆمەڵایەتی ئێران واتە یەكسانی و بەرابەری لەدژایەتیدا بوو، ده سه ڵاتدارانی ئێران باوەڕیان بەسەروەری یاسا و دەسەڵات بۆ خەڵك نەبوو.   

خروشچۆف جارێك لەڕێكخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان ڕایگەیاند : 
" ئەوەی كە هی ئێمەیە هی خۆمانه، ئەوەی كە هی ئێوەیە گوتوبێژی لەسەر دەكەین." كاری كورد لەگەڵ كۆماری ئیسلامی لەوەش بەدەر بوو، ئیسلامی سیاسی هی خۆیان بوو و ئامادەش نەبوون لەسەرخودموختاری گوێ لەهەیئەتی نوێنەرایەتی كورد بگرن. بەبیانووی جێگرتنی حیزب و ڕیكخراوی سیاسی لەناوهەیئەتی كورد، تەنیا دانیشتنی فەرمییان تێكدا لەحاڵەتێكدا كە" ئیجازەی وتووێژ لەگەڵ ڕیكخراوە سیاسیەكانیان لەئیمام وەرگرتبوو." 

ئەگەرهەیئەتێك بەڕاستی و بەدرووستی بەدوای چارەسەری سیاسیدا بگەڕێ، بۆچی دەبێ یەكێك لەئەندامانی وەزیری دیفاع بێت و چەند ئەرتەشیی پلەباڵا بەشداری تێدا بكەن؟ مصگفی چمران وەزیری پاراستن یەكێك لەو كەسانە بوو كەهێرشەكانی بۆ سەركوردستان دەست پێكرد و لەپەیوەندی هەمیشەیی لەگەڵ خومەینی دابوو. لەغەیری دوژمنكاریش هیچ بەرنامەیەكی دیكەی نەبوو بۆ كوردستان. ئەو پیاوە ئیسلامیستە كۆنەپارێزە كە لەڕێكخراوە توندوتیژەكەی "امل" لەلوبنان پەروەردە ببوو لەیەكێك لەلێدوانەكانیدا كوشتاری بەكۆمەڵی خەڵكی قارنێ بە " حادپە" نێو دەبا ودەڵێ:

دشمنان ما در كردستان ێتش جنگ را روشن ساختند، با تكیە بە ایدئولۆژی مادیگری و چد خدایی خود و با اتكا بەنیروهای اهریمنی ابرقدرتهای غرب و شرق سعی كردند كە ایدئولۆژی اسلام ما را بەشكست بكشانند. " پاشان لەسەر كوشتاری قارنێ نایشارێتەوە كەلەگەڵ "حسنی" امام جومعەی ورمێ كە فەرمانی ئەو كوشتارەی دەركردبووهاودەنگ و هاوبیرە و ئێژێ: " " ...نقدە شهری است ترك نشین..." كردستان، دكتر مصگفی چمران، حادپەقارنە١ نهچت ێزادی ایران WWW.nehzateazadi.org"

تێكەڵاویی چمران لەناو هەیئەتی دەوڵەت بۆ پرسی كورد، مانای ئەوە بوو كە بەشداری لایەنی ئەمنییەتی و ئەرتەشی لە ئەولەوییەتی كاریان دابوو، ئەوەش مانایەكی تری نەبوو جگە لە هەڵبژاردنی ڕیگای سەربازی و ئەمنییەتی بۆ كوردستان. 

بەسەرچڵی و بەگشتیی، كوردستانی ٥٧ و ٥٨ بەكردەوە كۆمەڵگایەكی لاییك بوو، تێدەكۆشا بۆ ڕزگاری و دەستەبەركردنی دیمۆكراسی لەئێران و مافی نەتەوەیی لەكوردستان. ئەو قەوارەی كە لەكوردستان ڕسكابوو دەبوو بەهەر تێچوویەک هەڵوەشێتەوە. بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد مخابن بەتەنیا ما و لەئێران هیچ جموجۆڵێكی بەرچاو و هەمەگیر لەشێوەی كوردستان لەئارادا نەبوو. كۆنەپارێزی و دیكتاتۆڕی باڵی بەسەر ئێراندا كێشابوو و ئازادیخوازیی بەرەو كزی دەڕۆیشت و ئازادیخوازان كەوتبوونە بەر شاڵاوی گرتن و كوشتن، ڕاوەدوونان و لەسێدارەدان.

سەرهەڵدانی كورد بەشی ڕۆژهەڵاتی كوردستان گەلێك لاپەڕەی زێڕینی لەدڵی مێژوودا تۆمار كردووه، بەشداری نەكردن لەڕیفراندۆمی كۆماری ئیسلامی وهەروەها لەڕیفراندۆمی دەستووری پەسندكراوی "مجلس خبرگان" لەڕاستیدا خەبات و خۆ بەدوور ڕاگرتن بوو لەدامەزراندنی دیكتاتۆری سیاسی و ئایینی و ماڵوێرانی فەرهەنگی و ئابووری.

نوێنەرایەتی فەرمیی كورد لەسایەی خەبات و خۆبەختكردنی پێشمەرگە ئازا و قارەمانەكانی هێزە سیاسییەكانی كوردستان وەدی هات. گەل و ڕێكخراوە سیاسییەكان و پێشمەرگە سێکۆچکە و بناوانی هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد بوون. سەرنەگرتن لەچەمكی وتووێژدەگەڕێتەوە بۆسەر ئیرادەی زاڵبوونی شەڕ بەسەر ئاشتی، تارمایی بەسەر ڕووناكایی، خواروخێچی بەسەرڕاستیدا.

كوردستان ئاشتیخواز بوو.

درێژەی هەیە:
تكا لەو خوشك و برا بەڕێزانە دەكەین كە هەر بەڵگە ونووسراوەیەك كە پەیوەست بێ بە بزووتنه وه ی كورد له و سه رده مه  به تایبه ت به هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد، بە كۆبوونەوەكان و ڕێككەوتنەكان ، ئەگەر بۆیان دەگونجێ بەو ناونیشانەی خوارەوە بۆمانی بنێرن، پێشەكی سپاسی یارمەتیەكانیان دەكەین.

عەزیز ماملێ
٢٠ی سەرماوەزی ١٣٩٩
فه‌ره‌نسا، 10ی دیسه‌مبه‌ری 2020
[email protected]