شارپرێس: نیقاش
ئەو چاوانەی دوای دابڕانی دوو ساڵ‌و 10 مانگ بۆ یەكەمجار موسڵ دەبیننەوە زۆر دیمەن تۆماردەكەن، بەتایبەتی مەسەلەكە پەیوەندی بەشارێكەوە هەیە لەوەتەی داعش كۆنترۆڵیكردووە لە ناو زریاندا دەژی.
شارەكە لە ئارامی پێش زریاندا دەژی" ئەمەم لە راپۆرتێكدا بۆ "نیقاش" نووسی سەبارەت بە بارودۆخی موسڵ لە هەفتەی یەكەمی كۆنترۆڵكردنی لەلایەن داعشەوە، كاتێكیش لە یەكی تەمموزی 2014دا بەجێمهێشت بەخەیاڵمدا نەدەهات تا كۆتایی ئایاری 2017 نەگەڕێمەوە بۆی‌و زۆر چیرۆكی خەمناك‌و تۆقێنەر بەدی بكەم كە لێرەدا لەسەر هەندێكیان دەوەستم.
رێگاكە سەرلەنوێ كراوەتەوە
بۆ زیاتر لە دوو ساڵ‌و نیو موسڵ لە دەوروبەرەكەی دابڕابوو، هەر كەسێكیش هەوڵی بدایە لێی هەڵبێت ژیانی دەخستە بەر مەحەك، ئەویش دوای ئەوەی بەناو دەوڵەتی خەلافەت سنوورەكەی بە خوێنی قوربانیەكانی كێشابوو، بەڵام لەدوای ئازادكردنی نزیكەی 90%ی شارەكە لەلایەن هێزە عێراقیەكانەوە، زۆر شت گۆڕا، دیارترینیان گەڕانەوەی ژیانە بۆ رێگای نێوان موسڵ‌و بەغدای پایتەخت.
لە پەنجەرەی ئەو تاكسیەوە كە لە بەغداوە هەڵیگرتبووین تێبینی بازگەیەكی زۆرم دەكرد كە بەچڕی لەو رێگایەدا بڵاوببوونەوە كە نزیكەی 400 كم درێژ دەبێتەوە، ئەو بازگانە تەنیا تاسەیەك نین شۆفێرەكە خێرایی ئۆتۆمبیلەكەیان بۆ كەم بكاتەوە تا سڵاوێك لە سەربازەكە بكات‌و بەردەوام بێت لە گەشتەكەی، بەڵكو تێیاندا پرسیار‌و لێكدانەوە لەو سەرنشینانە دەكرێت كە خەڵكی موسڵن، ریزی دوورودرێژی ئەو كەسانەمان بینی كە چاوەڕێ بوون وردبینی لە ناوەكانیاندا بكرێت بەر لەوەی رێگەی تێپەڕبوونیان پێبدرێت.
لە وێستگەی ئاسایی پشوودانی گەشتیاران لە ناوچەی بێجی (210 كم لە باكووری بەغدا) تووشی یەكەم شۆك بووم، چونكە ناوچەكە دووچاری وێرانكارییەكی زۆر گەورە هاتبوو كە رواڵەتەكانی ژیانی لەناوبردبوو، مرۆڤی لێ نەمابوو هەموویان لەترسی شەڕی نێوان هێزە عێراقیەكان‌و چەكدارانی رێكخراوی داعش هەڵاتبوون، هاوكات گەورەترین پاڵاوگەی نەوتی عێراق كە كرۆكی ئەو شارە بوو، كاولكاریەكی بەرفراوانی بەركەوتبوو.
كاتێك لە موسڵ نزیك بووینەوە ترسی داعشم لێ نیشت‌و ئەو هێرشانەم بەبیرهاتەوە كە بەر لەوەی موسڵ كۆنترۆڵ بكات لەدژی كاروانە سەربازییەكان‌و ئۆتۆمبێلە مەدەنییەكان لەو ناوچە بیاباناوییەدا ئەنجامی دەدان كە لەدەرەوەی كۆنترۆڵی هێزە عێراقییەكاندا بوو، ئەو هێرشانە زەمینەیان خۆشكرد تا رێكخراوەكە موسڵ كۆنترۆڵ بكات، لەو شوێنەدا شۆفێرەكەمان زیاتر بە وریایی ئۆتۆمبێلەكەی لێدەخوڕی تا خۆی لەو چاڵ‌وچۆڵیانە بپارێزێت كە تەقینەوە‌و ئۆتۆمبێلە سووتاوەكان دروستیان كردبوون.
دوای بڕینی ماوەی نزیكەی 350 كم گەیشتینە دەوروبەری موسڵ، تاكسیەكە پێچی پێكردینەوە تا خۆی لابدات لە نزیكبوونەوە لەو شەڕانەی ئێستا لەچەند گەڕكێكی شارەكەدا بەڕێوەدەچن‌و گەیشتە ریزێكی دوورودرێژ كە لەبەردەم پردی (مونیرە)ی سەرئاوكەوتوو وەستابوو كە تاكە ئەڵقەی بەستنەوەی وشكانیە لەنێوان هەردوو بەری دیجلە لە هەموو پارێزگاكەدا، چونكە ئەو پێنج پردەی هەردوو بەری شارەكە پێكەوە دەبەستنەوە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی‌و رێكخراوە توندڕەوەكە بەشداربوون لە تێكشكاندنیان‌و هەر یەكێكیشیان پاساوی خۆی هەیە.
لەگەڵ جەنگدا نێوانمان تەنیا رووبارێكە
كاتێك لەو پردە سەرئاوكەوتووە پەڕینەوە كە كاركردنی بەندە بە ئاستی ئاوی ئەو رووبارەی دەكەوێتە باشووری موسڵ، هەستم بە شڵەژان كرد، چونكە بەدرێژایی ماوەی دووركەوتنەوەی زۆرەملێیانەم لە شارەكە دانم بەخۆدا دەگرت بەو ئومێدەی خەڵاتە گەورەكە بەدەست بهێنم‌و وا ئێستاش لە بەدەستهێنانی نزیك دەبمەوە.
دواجار لەو ئۆتۆمبێلە دابەزیم كە حەوت سەعات تێیدابووم، لەدەرگای ماڵێكم دا دەكەوتە بەری چەپی رووبارەكە، لەوێدا بەڕوونی دەنگی شەڕ‌و پێكدادانە توندەكانم دەبیست، بۆیە دركم بەوە كرد كە لە تەنیشت جەنگێكەوە وەستاوم بەكردەوە تەنیا رووبارەكە لە نێوانماندایە، ئەوەی پاڵیشی پێوەنام بگەمە ئەو خاڵە تەنیا فزوڵ نییە، بەڵكو بەدەستهێنانی خەڵاتەكەشمە، واتا بینینی باوك‌و دایك‌و براكانم كە بە شێوەیەكی سەرسوڕهێنەر لە بەری راست لە مەرگ رزگاریان بووە.
كاتێك بینینمن گریام، چونكە دەترسام بۆ هەتاهەتایە لەدەستیان بدەم وەك ئەوەی بەسەر هەزاران مەدەنیدا روویداوە‌و بوونەتە سووتەمەنی ئەم جەنگە، ئەوەش كاری تێكردم، چونكە ماوەی حكومی داعش شوێنەواری ئاشكرای بەسەر روخسار‌و جەستەیانەوە بەجێهێشتبوو، هەموو ئەو چیرۆكانەش كە لەبارەی ئەو كارەساتە مرۆییەوە دەیبیستن تەنیا سەیركردنێكی روخساری هەر رزگاربوویەكی تازەی شەڕەكان كورتی دەكاتەوە، كاتێك سەیری یەكێك لە خزمەكانم كرد سەرەتا نەمناسیەوە، چونكە لە روخساری تەنیا لوت‌و هەردوو گوێی مابوونەوە دوای ئەوەی 20 كگم لە كێشی لەدەستدابوو، لێی دەترسام چونكە روخساری وەك رووخساری مردوویەك وابوو، زەردهەڵگەڕاو‌و لاواز‌و خەمبار.
لێم پرسی چیتە وا پێدەكەنیت، شێت بوویت؟ بەڕوومدا هەڵشاخا‌و وتی: باوەڕناكەم رزگارمان بووە، راستە داعشی لێ نییە...سەیری منداڵەكانم بكە ئەو شوكولاتەیە دەخۆن كە چەند مانگێك لێی بێبەش بوون!.
كاتێك لەدەوری خوانی شێو دانیشتین یەكێك لە منداڵەكانم بە سەرسوڕمانەوە هاواری كرد"مریشك مریشك"، یەكێكی تریشیان ئاماژەی بۆ قاپێك زەڵاتە كرد‌و پرسی ئەوە چیە؟ ئەم شتە بەڵگەنەویستانەی مرۆڤ، لە دەوڵەتی خەلافەتدا دەستەبەربوونیان موعجیزە بوو.
ئاشكرایە دێوەزمەی داعش تازەرزگاربووەكانیش راوەدوو دەنێت، سەرم سوڕما كاتێك لەگەڵ هاوڕێكانم بۆ گەشتێك بە شارەكەدا چووینە دەرەوە‌و گوێمان لە موزیك دەگرت لەپڕ یەكێكیان راستبووەوە‌و بەدەنگێكی لەرزۆك وتی: ئەو تەسجیلە بكوژێنەوە وا هاتن! چونكە ئۆتۆمبێلێكی لە هەمان ئەو جۆرە دیبوو كە ئەندامانی حسبە سواری دەبن. ئەو شتە چەندە بەئازارە.
لە گۆڕەپانی پشتەوەی جەنگدا
باوەڕم وابوو نابێت سەردانی شارەكە بكەم بەبێ گەیشتن بەو خانووەی 30 ساڵم تێدا بەسەر بردووە، تەنیا دوای پێنج رۆژ لە ئازادكردنی گەڕەكەكەمان بەرەو ئەوێ كەوتمەڕێ، گەشتێكی پڕ مەترسی بوو كە بە سێ سەعات بڕیم لە كاتێكدا لە باری ئاساییدا 15 دەقیقەی نەدەخایاند، بە بازگەی زۆردا تێپەڕیم‌و بەسەر ئەو تاكە پردە سەرئاوكەوتووەشدا تێپەڕیم كە دەتباتە بەری راست.
بە چەند ئۆتۆمبێلێكی مەدەنی هاتووچۆم كرد‌و كاتێكیش لە دەوروبەری شارەكە نزیكبوومەوە ئۆتۆمبێلی سەربازی هەبوون دەیانگواستینەوە، دواتر گەشتەكەم بە پێ تەواوكرد بەهۆی قەدەغكردنی جموجوڵی ئۆتۆمبێلەوە، چونكە گەڕەكە تازە ئازادكراوەكان لەبەر نزیكیان لە شەڕەكانەوە بە مەیدانی جەنگ دادەنران.
كەشوهەوا سیخناخ بوو بە دووكەڵێكی رەش كە لەو گەڕەكانەوە بەرزدەبووەوە كە شەڕی سەختیان بەخۆوە دەبینی، لەگەڵ دەنگی بۆردومانی فڕۆكە‌و موشەك‌و بۆمب‌و تەقەیەكی زۆردا، كە گوێم لە هەندێكیان دەبوو بەسەر سەرمدا تێدەپەڕین ئیتر ناچار دەبووم بەبێ ویستی خۆم سەرم دابنەوێنم، زۆرم لەخۆیشم دەكرد تا بەرەو دواوە نەگەڕێمەوە.
"ئاگاداری تەڵەی گەوجەكان بە" بەم جۆرە پیاوێك كە لە گەڕەكەكە دەهاتە دەرەوە هۆشداری دامێ، ئەو تەڵانەش بریتین لە كۆمەڵێك بۆمبی گرێدراو بە وایەرێكی باریكەوە كە ئەندامانی داعش لەسەر رێگاكان چاندوویانن بۆ بەئامانجگرتنی هێزە عێراقییە هێرشبەرەكان‌و ئەو مەدەنیانەی بەرەو ناوچە ئازادكراوەكان هەڵدەهاتن، دەیان كەسیش بەهۆیانەوە بوونەتەقوربانی لە كوژراو‌و بریندا.
زۆر بە وریایی دەڕۆیشتم ئاگاداری ئەوەبووم رێگاكە بگرم‌و شوێنپێی رێبواران هەڵبگرم، كاتێكیش چوومە گەڕەكەكەوە تووشی شۆك بووم كە تەماشای وێرانكاریەكانم دەكرد، ئەوەی پێشتر بینیبووم تەنیا لەسدا 10ی كارەساتەكان بوو، "تۆ شێتیت، چۆن دەگەڕێنەوە بۆ نێو ئەم وێرانەیە؟" ئەمەم بە هاوڕێكەم وت كاتێك لەو سێ خانووە ورددەبوومەوە كە لەتەنیشت خانووەكەی ئەو بەتەواوی لەگەڵ زەوی تەخت كرابوون‌و لەدووری چەند مەترێكیش تەڵەیەك هەبوو پووچەڵ نەكرابووەوە.
گەڕەكەكە وەك نەخۆشێك وابوو تازە لە نەشتەرگەرییەكی گەورەی دەرهێنانی لوویەكی زیانبەخش هاتبێتە دەرەوە‌و هێشتا لەژێر كاریگەری بێهۆشكەردا بێت، هەموو شتێك لەوێ مایەی گریانە، دەیان خانوو رووخاون‌و زۆربەی ئۆتۆمبێلە مەدەنیەكان بوونەتە تۆپە ئاسن ئەویش دوای ئەوەی رێكخراوی داعش خاوەنەكانیانی ناچار كرد ئۆتۆمبێلەكانیان بخەنە سەر شەقامەكان بۆ بەربەست دروستكردن بۆ پێشڕەوەی هێزە عێراقیەكان، تەقینەوە‌و شۆفڵە سەربازیەكانیش تێكیان شاكاندوون.
لەوێ تەرمی چەكدارە توندڕەوەكانم بینی كە كەس گوێی پێ نەدەدان، رێبواران لوتیان دەگرت لەبەر بۆنە ناخۆشەكەیان، زۆرجاریش نەفرەتیان لێ دەكرن، كەسێك بە گاڵتەپێكردنەوە لەگەڵ تەرمێكی سووتاودا قسەی دەكرد: بە حۆریەكان هەڵیانخەڵەتاندیت‌و ئێستاش وەك كەلاكێك لە زبڵداندا فڕێدراویت.
كاتێك لە خانووەكەمان نزیك بوومەوە پۆلیسێك لە ناسنامەكەم وردبووەوە‌و پاشان یاوەری كردم‌و وتی: " دەبێت وریا بیت لەوانەیە بۆمبڕێژ كرابێت، دوێنێ مەدەنیەك كوژرا، كاتێك دەرگای ماڵەكەی كردەوە پێیدا تەقیەوە، ئەوان تەڵەیان لە هەموو شوێنێكدا دروست كردووە".
هەرچەندە هێزە ئەمنییەكان پێشتر خانووەكەیان پشكنیبوو بەڵام بەترسەوە چوومە ژوورەوە، هەر كە دەرگایەكم دەكردەوە پێشبینیم دەكرد بتەقێتەوە، بێ سەروبەرەیی بوو، چونكە داعش دوای هەڵاتنی خێزانەكەم وای لێكردبوو، بەڵام ئەو دیمەنەی بەڕاستی بەئازار بوو لەژێر قادرمە كۆنكرێتیەكەدا بوو، كە لەوێدا باوك‌و دایكم‌و براكانم لەترسی بۆردومان خۆیان حەشاردابوو.
چەند قاپێك كە پاشماوەی وردە نان‌و شلەیان تێدا بوو، هەموو ئەو شتانە بوو كە خێزانەكەم لە دوا شێویاندا بەجێیان هێشتبو‌و بەرەو لای هێزە عێراقییەكان هەڵاتبوون، لەوەش دەترسم جارێكی تر بیر لە گەڕانەوە بۆ ئەم خانووە نەكەنەوە.
