شارپرێس: نیقاش
هەفتەی رابردوو بەغدا رووبەڕووی هێرشێكی توندی تەقینەوە بووەوە، كە هاوكات بوو لەگەڵ مانگی رەمەزاندا، سەرلەنوێش تۆمەت‌و رەخنەكان لەدژی هێزە ئەمنییەكان سەریان هەڵدایەوە .

سەرەڕای هەزاران سەرباز‌و دەیان پلانی سەربازی‌و ئامێرەكانی ئاشكراكردنی تەقەمەنی، لەچەند رۆژێكی كەمدا پێنج ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژكراو لەناوچەكانی دۆرە‌و كەڕادە‌و شواكە تەقینەوە‌و دەیان كوژراو‌و برینداریان خستەوە، تەقینەوەكان لەناكاو نەبوون، چونكە رێكخراوی داعش‌و پێش ئەویش قاعیدە زۆرجار ئەم مانگەیان قۆستۆتەوە بۆ جێبەجێكردنی "غەزوەكانی رەمەزان".

ساڵی رابردوو هەر لەمانگی رەمەزاندا داعش تەقینەوەیەكی ئەنجام دا كە گەورەترین تەقینەوە بوو لەوڵاتدا لەدوای ساڵی 2003وە كاتێك بینایەكی بازرگانی گەورەی لەناوچەی كەڕادەی ناوجەرگەی پایتەختدا كردە ئامانج‌و بووە مایەی كوژرانی 300 كەس، رووداوەكە بۆ چەند مانگێك كاریگەرییەكی توند‌و دڵتەنگی بەسەر عێراقییەكانەوە بەجێهێشت.

سەرەڕای ئەوەش كە هەمووان دركیان بەوە كردبوو كە مانگی رەمەزان باشترین وەرزی تەقینەوەكانە لەلای توندڕەوان، بەڵام هێزە ئەمنییەكانی عێراق ئەمجارەش شكستیان هێنا لەڕێ لێگرتنیان، سەرلەنوێ رەخنەگرتن لەپلانە ئەمنییەكان‌و شكستی ئامێرەكانی ئاشكراكردنی تەقینەوە‌و كامێراكان سەری هەڵدایەوە‌و بووە قسەی سیاسییەكان‌و هاووڵاتیانیش، پرسیارە گەورەكەش ئەوەیە چۆن تیرۆریستان ئۆتۆمبێلە بۆمبڕێژكراوەكان بە دەیان بازگەی پشكنیندا تێدەپەڕێنن؟

ئەكرەم زوبەیدی نەقیب لەوەزارەتی ناوخۆ دەڵێت "ئەوان هەموو جارێك شێوازەكانیان پەرەپێدەدەن‌و وردەكاری بچووك لەبەرچاودەگرن بۆ تێپەڕاندنی ئۆتۆمبێلە بۆمبڕێژكراوەكان لەپارێزگاكان‌و ناوچە دوورە دەستەكانەوە تا دەگەنە ئامانجەكان". ئەو بە"نیقاش"ی وت "تەقینەوەكانی ئەم دواییە بەڵگەی شكستی تیرۆریستانن، ئەوان گەڕاونەتەوە بۆ ستراتیجی تەقینەوەكان دوای ئەوەی  كۆنترۆڵیان بەسەر پارێزگاكانی سەڵاحەدین‌و ئەنبار‌و بەم دواییانەش موسڵ لەدەستدا".

زوبەیدی كە سەرپەرشتی لێكۆڵنەوەی لەگەڵ چەند تیرۆریستێكدا كردووە كە بەر لەئەنجامدانی تەقینەوەكان دەستگیركرابوون، دەڵێت "زانیاری سەرنجڕاكێشمان لەبارەی تاكتیكەكانیان هەیە، بۆ نموونە چەند ساڵێك لەمەوبەر تەقینەوەكان لەڕێی بەكارهێنانی ئۆتۆمبێلی كۆنەوە ئەنجام دەدران كە دروستكراوی 10 ساڵ لەمەوپێش یان زیاتر بوون، بۆیە بازگەكانی پشكنین ئەو جۆرە ئۆتۆمبێلانە دەپشكنن".

بەڵام بەوتەی زوبەیدی تیرۆریستان لەم دواییانەدا ئۆتۆمبێلی نوێ‌و گرانبەها بەكاردەهێنن بۆیە بەخەیاڵی سەربازانی بازگەكانی پشكنیندا نایەت ئەو ئۆتۆمبێلانە بۆمبڕێژكراوبن‌و نایان پشكنن.

هەفتەی رابردوو ئەو هێزە ئەمنییانەی لەسەر پردی جادریەی نێوان هەردوو بەری كەرخ‌و رەسافە بڵاوبوونەتەوە، رێوشوێنێكی ئەمنییان پەیڕەوكرد بووە مایەی گاڵتەجاڕی لەلای دانیشتووان لەتۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، چونكە بازگەكانی پشكنین رێگەیان نەدەدا بەتێپەڕینی ئۆتۆمبێلی تاكسی جۆری "ئەلنترا" لەپردەكەوە بەرەو بەری رەسافە، هۆكارەكەشی ئەوەبوو ئەو ئۆتۆمبێلەی چەند رۆژێك لەمەوبەر لەكەڕادە تەقیەوە لەو جۆرە بوو.

سەیرترین تاكتیكیش كە نەقیب زوبەیدی لەمیانی لێكۆڵینەوەیەكی نهێنی سەبارەت بەتەقینەوەیەك كە چەند هەفتەیەك لەمەوبەر لەبەغدا روویدا بیستوویەتی، بریتیە لەوەی ئەو خۆكوژانەی ئۆتۆمبێلە بۆمبڕێژەكان لێدەخوڕن بەچەندین رێگا فێڵ لەبازگەكانی پشكنین دەكەن، بۆ نموونە هەمووان دەزانن كە داعش تایفەی شیعە بەكافر دادەنێت كە دەبێت بكوژرێن، بەڵام خۆكوژەكان یاخود ئەوانەی ئۆتۆمبێلە بۆمبڕێژەكان دەگوازنەوە وێنەی پیاوانی ئایینی شیعە دەكەن بەجامی پێشەوەی ئۆتۆمبێلەكان یاخود پارچەیەك پەڕۆی سەوز بەئاوێنەی تەنیشتی ئۆتۆمبێلەكەوە دەپێچن تا وا پیشانی سەربازانی بازگەكانی پشكنین بدەن كە لەتایفەی شیعەن لەبەرئەوە بەزۆری ئەو ئۆتۆمبێلانە ناپشكنرێن.


بەپێی قسەی زوبەیدی لەو فێڵانەی دیكەش كە بەكاردەهێنرێن، ئەوانەی ئۆتۆمبێلە بۆمبڕێژكراوەكان دەگوازنەوە هەوڵ دەدەن بەگەرمی سڵاو لەسەربازەكان بكەن‌و بە شێوەزاری میللی باشوور قسەیان لەگەڵ بكەن، لەكاتێكدا هەندێكی دیكەیان پێناسەی ساختەیان دەدەنێ كە گوایە ئەفسەری سوپا یان پۆلیس یاخود "حەشدی شەعبی"ن یان فەرمانبەرن لەدامەزراوەی باڵای حكومیدا، هەندێك لەسەربازەكانیش دەترسن ئۆتۆمبێلەكانیان بپشكنن نەبادا تووشی سزا ببن، ئەم فێڵەش بەربڵاوترینیانە.

بەگوێرەی راگەیەندراوێكی رەسمی پەرلەمانتار حاكم زاملی سەرۆكی لیژنەی ئاسایش‌و بەرگری لەپەرلەمان ئەو ئۆتۆمبێلەی هەفتەی رابردوو لەبەغدا تەقیەوە لەشارۆچكەی قائیمی سنووری ئەنبارەوە هاتبوو، واتە ئۆتۆمبێلەكە ماوەی 350 كیلۆمەتری بڕیوە‌و بەدەیان بازگەی پشكنیندا تێپەڕیوە كە لەسەر ئەو رێگا دوور‌ودرێژە بڵاوبوونەتەوە، تا گەیشتووەتە ناوجەرگەی پایتەخت.

ئامێرەكانی ئاشكراكردنی تەقەمەنی
ئەگەر فێڵی توندڕەوان ئەو سەربازە ماندووانە بخەڵەتێنێت كە چەندین سەعاتی دوورودرێژ لەبازگەكانی پشكنیندا بەپێوە دەوەستن، ئەوا چۆن ئۆتۆمبێلە بۆمبڕێژەكان بەنێو ئامێرەكانی ئاشكراكردنی تەقەمەنیدا تێدەپەڕن كە لەدەروازەكانی پایتەخت‌و شەقامە سەرەكییەكاندا بڵاوبوونەتەوە؟ هەروەك كامێرای چاودێریش هەموو گەڕەكەكانی پایتەختی تەنیوە‌و لەفەرماندەیی ناوەندی لەڕێی تۆڕی ئینتەرنێتەوە پێكەوە بەستراونەتەوە.

لەبەغدا دوو جۆر ئامێری ئاشكراكردنی تەقەمەنی بڵاون، یەكەمیان ئامێری "راپسكان"ە كە ئۆتۆمبێلێكی گەورەیە‌و لەتەنیشت بازگەكە دادەنرێت‌و ئۆتۆمبێلەكان لەدەروازەكانی پایتەخت بەتەنیشتیدا تێدەپەڕن بۆ ئەوەی لەڕێی سۆنەرەوە بپشكنرێن، دووەمیشیان پێی دەوترێت "هەڵۆی بەغدا" ئەویش ئامێرێكی ناسینەوەیە زانیارییەكانی هەر ئۆتۆمبێلێك تۆمار دەكات كە لەبازگەكان تێبپەڕێت ئەویش لەڕێی سمیكارتێكی ئەلیكترۆنیەوە كە لەسەر جامی ئۆتۆمبێلەكان دادەنرێت‌و چەند مانگێك لەمەوبەر هێزە ئەمنییەكان لەبەرامبەر بڕێك پارەدا بەسەر خەڵكی ناوچەكەدا دابەشیان كرد، بەڵام لەهەندێك بازگەی دیكەدا لەشەقامە گرنگەكان پشت بەسەگی پۆلیسی دەبەسترێت.

سەعد مەتڵەبی ئەندامی لیژنەی ئەمنی لەئەنجومەنی پارێزگای بەغدا بە "نیقاش"ی وت "شكستی فاكتەری هەواڵگری لەپشت تەقینەوەكانی ئەم دواییەوەیە، چونكە لەوانەیە ئامێرەكانی ئاشكراكردنی تەقەمەنی لەهەر ساتێكدا لەكار بكەون، سەربازانیش ماندوو دەبن بەهۆی راوەستانیان بۆ ماوەیەكی دروورودرێژ لەبازگەكاندا، بەڵام پێویستە كێشەكە لەریشەوە چارەسەر بكرێت لەڕێی ئاشكراكردنی پیلانی تیرۆریستان بەر لەروودانیان".

مەتڵەبی داوا لەحكومەتیش دەكات چاو بەپلانە ئەمنییەكانی پایتەختدا بخشێنێتەوە، ئەویش لەڕێی كەمكردنەوەی بازگەكان‌و چڕكردنەوەی هەوڵی هەواڵگری بۆ گەیشتن بەشانە نووستووەكان‌و مۆڵگە نهێنیەكان لەشارە ئارامەكاندا لەبری خۆسەرقاڵكردن بەدانانی بەربەستی كۆنكرێتی‌و بڵاوكردنەوەی بازگەكان بەبێ سوود.

بەغدا سنوورێكی روونی نییە‌و پێویستی بەدیواری ئەمنی پارێزراویش هەیە، بۆ بەدبەختی پایتەختیش سنوورە جوگرافییەكەی مۆركێكی كشتوكاڵی هەیە‌و بەستراوەتەوە بەهەر چوار پارێزگای ئەنبار‌و بابل‌و سەڵاحەدین‌و دیالە‌و چەكدارەكان رووبەرێكی بەرفراوانی كێڵگەكان وەك شوێنی خۆشاردنەوە‌و پیلانداڕشتن بۆ ئەنجامدانی هێرش بۆسەر ناوەندی بەغدا بەكار دەهێنن.

بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیەش حكومەت لەشوباتی 2016دا بڕیاریدا دیوارێكی ئەمنی بەدەوروبەری بەغدا دروست بكات كە بریتیە لەدانانی دیوارێك لەبەربەستی كۆنكرێتی بەبەرزی سێ مەتر‌و لەپاڵیشیدا خەندەقێك بەقووڵی سێ مەتر، ئەویش لەهەوڵێكی نوێدا بۆ پاراستنی بەغدا، بەڵام بیرۆكەكە جێبەجێ نەكرا.

لە17ی ئایاری رابردووشدا واتە چەند رۆژێك بەر لەشەپۆلی تەقینەوەكانی ئەم دواییە، عەبدولئەمیر محەمەداوی بەڕێوەبەری گشتی كۆمپانیای گشتی گواستنەوەی وشكانی رایگەیاند كۆمپانیای سەرپەرشتیار قۆناغی پێشكەوتووی لەبنیاتنانی دیواری ئەمنی بەغدا بەئەنجام گەیاندووە بەهاوئاهەنگی لەگەڵ فەرماندەیی ئۆپراسیۆنەكانی بەغدا.

ململانێیەكی سیاسی
دانیشتووانی پایتەخت رایەكی تریان سەبارەت بەهۆكاری تەقینەوەكان هەیە‌و سیاسییەكان بەوە تۆمەتبار دەكەن كە بەپرسیارن لەو تەقینەوانە‌و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیش خاڵی نین لەو گفتوگۆیانەی تێیدا حزبەكان بە بەرپرسیارێتی تەقینەوەكان تۆمەتبار دەكرێن، لەوبارەیەوە سەلام روبەیعی خاوەنی ماركێتێكی بازرگانی لەناوچەی جادریەی ناوەڕاستی بەغدا بە "نیقاش"ی وت "مەسەلەكە روونە، چونكە تەقینەوەكان دەرئەنجامی ململانێی نێوان حزبەكانە، هەر كە قەیرانێكی سیاسی سەرهەڵدەدات چەند تەقینەوەیەكی بەدوادا دێت، ئێمە 14 ساڵە ئەمە حاڵمانە".

روبەیعی دەپرسێت "چۆن ئۆتۆمبێلە بۆمبڕێژكراوەكان لەشوێنی دوورەوە دەگەنە ناوجەرگەی بەغدای پایتەخت كە پڕیەتی لەسەرباز‌و پۆلیس‌و حەشدی شەعبی‌و هەواڵگری، دەبێت بەرپرس‌و ئەفسەری گەورە لەو تەقینەوانەوە گلابن".

لەكۆبوونەوەیەكی نائاسایی كوتلەی "هاوپەیمانی نیشتمانی" شیعەدا بەئامادەبوونی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران، ئامادەبووان راگەیەندراوێكیان بڵاوكردەوەوە كە تێیدا هاتبوو "ئاسایشی بەغدا هێڵی سوورە‌و پێویستە بەدووربگیرێت لەركابەری سیاسی" ئایا ئەوە دانپێدانانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیە لەوڵاتدا بەوەی ململانێی سیاسی لەپشت تەقینەوەكانەوەیە؟