شارپرێس:
ئامادەكردن‌و وەرگێڕان: لوقمان حاجی قادر

رۆژنامەی ئەحوال توركیا بڵاویكردەوە، بڵاوبوونەوەی وتارەكەی جەمیل بایكی سەركردەی دیاری پارتی كرێكارانی كوردستان لە ڕۆژنامەی واشنتۆن پۆست، حكومەتی توركیای توڕە كردووە و ناڕەزایی توندیشی دژ بەو وتارە دەربڕییوە.

بایك لەڕۆژنامە ئەمریكییەكە نووسیوویەتی: ئێستا وادەی ئاشتییە لەنێوان كوردەكان و حكومەتی توركیادا.. بۆیە ئەو هەلە لە دەست مەدەن"، هەروەها  ڕووی لە دەوڵەتی توركیا كردووە و داوای ئاشتی لێكردوون، دەشڵێت: ئەگەر ئەو هەلە لەدەست بدەین لەوانەیە نەوەیەكی دیكەی توركیاش لە ئاشتی بێبەش بێت.

ئەو سەركردەی پەكەكە باسی لەوەش كردووە، كە دەوڵەتی توركیا گەرەكی بووە لێدانێكی كوشندە لە گەلی كورد بكات، دەسەڵاتخوازی پارتی داد و گەشەپیدانیش، كە دەمارگیری ئاینی و شۆڤێنی دژ بە كورد پەیڕەو دەكات لەسەر هەگبە و كەوڵی مەدەنیەت و دیموكراسی بووە لە توركیادا، بەمەش ئەكەپە هەر تەنها مەترسی نییە بۆسەر كورد، بەڵكو مەترسیشە بۆ سەر ناوچەكە و هەموو جیهان.

بایك ئەوەشی نووسیووە كاتێك دوای چەند ساڵێك لە فەرمانڕەوایی پارتی داد و گەشەپێدان، سەبارەت بە پرسی كورد لە ئەردۆغانیان پرسیووە و ئەویش وتوویەتی: "ئەگەر بیری لێنەكەیتەوە، ئەوا كێشەی كورد هەر بوونیشی نییە".
 
بایك ئاماژەی بەوەش كردووە، ئەوان هەڵە بوون و ساویلكەبوون كلتێك پێیان وابوو تەنیا بە دانوستان لەگەڵ ئەكەپە كێشەی كورد چارەسەر دەبێت، دەبوو كۆششێكی زیاتر بكەین بۆ كاركردن لەگەڵ هەموو هێزە دیموكراتخوازەكانی توركیا، دەبوو هەموو هێزە دیموكراتخوازەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و حیهانیش بێنینە سەرخەت بۆ پشتیوانی لە دیموكراسیەتی توركیاو چارەسەری پرسی كورد. 

بایك دەشڵێت: عەبدولا ئۆج ئالان دانوستانكاری سەركی ئەوانە، لەگەڵ هەموو ئەو خاڵانەدان كە لە لێدوانەكەیدا باسسی كردوون، ئەو ئێستا لە ئیمڕاڵی بەندكراوە و ئازادی نییە ، بۆیە دەبێت بگوازرێتەوە شوێنێكی دیكەی سەلامەت تا بتوانێت ئازادانە بە ڕۆڵی دانوستانكاری خۆی هەستێت

لای خۆیەوە ئیبراهیم كاڵنی وتەبێژی حكومەتی توركیا، وتارەكەی جەمیل بایكی لە ڕۆژنامەی واشنتۆن پۆست بە ئابڕووچونێكی گەورە بۆ ڕۆژنامەكە لە قەڵەمدا، وتیشی: بایك لە لیستی تیرۆری ئەمریكا دایە.

هەروەها وتی: وتارەكەشی لەو ڕۆژنامەیە واتای ئەوەیە رۆژنامەی ناوبراو پێشێلی یاساكانی ئەمریكای كردووە.

تاران هەڕەشەی پیتاندنی یۆرانیۆم دەكات
هەردوو  ڕۆژنامەی حەیات و شەرقلئەوسەت بڵاویانكردەوە، ئێران هەڕەشەكانی خۆی لە بەرامبەر ئەمریكا و ئەوروپا بەرەو هەڵكشان بردووە، ووتیشی تاران دەست بە پیتاندنی یۆڕانیۆم دەكات بەو ڕێژەیەی خۆی مەبەستییەتی، بەمەش ڕێككەوتنە ئەتۆمییەكەی ساڵی 2015 ی پێشێلكردووە. تاران بە گاڵتەجاڕییەوە لەو میكانیزمە داراییە دەڕوانێت (ئینستكس) كە ئەوروپییەكان ئامادەیان كردووە بۆ خۆلادان لە سزا ئەمریكییەكان و بە بەتاڵ دەسفی كرد.

وەزیرانی فەڕەنسا و ئەڵمانیا و بەریتانیا نیگەرانی خۆیان لەو هەنگاوەی تاران دەربڕی و داوای پاشگەزبوونەوەیان لێكرد، ووتیشیان ئەو هەنگاوەی تاران ڕێككەوتننامە ئەتۆمییەكە لاواز دەكات.

پێشتر ئێران لە 8 ی ئایار ڕێككەوتننامەكەی سڕكرد و ماوەی 60 ڕۆژ مۆڵەتیشی دایە دەوڵەتانی (فەڕەنسا و ئەڵمانیا و بەریتانیا و چین و ڕوسیا) تاوەكو یارمەتی بدەن خۆی لەو سزایانە لادات.

ڕۆژی 4 شەممە ڕۆحانی ڕایگەیاند كە ووڵاتەكەی قۆناغی دووەمی كەمكردنەوەی پابەندییەكانی بە ڕێككەوتننامەكەوە دەست پێدەكات. ووتیشی چالاكییەكانی كورەی ئەتۆمی ئاراك كە بە ئاوی قورس كار دەكات دەستپێدەكەنەوە. ئامۆژگاری ئەمریكا و ئەوروپاشی كرد كە بگەڕێنەوە سەر مێزی گفتوگۆ و لێكتێگەیشتن و ڕێزگرتن لە یاسا و بڕیارەكانی ئەنجومەنی ئاسایش. ووتیشی ئەوان پابەندی 98% ی ڕێككەوتنە ئەتۆمییەكەن و لایەنەكانی دیكەش لە 10% یان جێبەجێكردووە، با ئەوان پابەندی ڕێژەی 98%  بن و ئێمەش پابەندی لە 10% دەبین.

هەروەها قسەكەری فەرمی سەرۆكایەتی فەڕەنساش هۆشداری دایە ئێران كە بە چوونەدەرەوەی لە ڕێككەوتننامەكە هیچ سوودێكی پێ نابڕێت، جگە لە دروستكردنی بارگرژی زیاتر لە ناوچەكە. نەتەنیاهۆی سەرۆك وەزیرانی ئیسڕائیلیش ووتی ئێران بە پابەندنەبوونی بە ڕێككەوتننامەكە دەیەوێت جیهان فریو بدات و پێیان داشكێنێت و فشارە ئابوورییەكانی سەری كەم بكاتەوە، ووتیشی دەبێت ئێمە پێچەوانەی ئارەزووەكانی ئێران ڕەفتار بكەین و فشارەكانی لەسەر زیاد بكەین. ووتیشی ئەوان ئامادەی جەنگن ئەگەر دۆخە بەرەو هەڵكشانی زیاتر بچێت.

هاوكات سكای نیوز بڵاویكردەوە، دۆناڵد تڕەمپی سەرۆكی ئەمریكا لە وەڵامی هەڕەشەكانی ئێراندا وتوویەتی "ئاگاداری هەڕەشەكانتان بن، لەوانەیە وەك مار پێتانەوە بدات، هەروەك بە كەس و لایەنی دیكەیەوە داوە لە ڕابردوودا".

ئاوارەكان ناگەڕێنەوە موسڵ 
تەڕیق ئەلشەعب بڵاویكردەوە، ڕیكخراوی كۆچی نێودەوڵەتی لە ڕاپۆرتێكیدا ئاماژەی بەوە كردووە كە بە هۆی نەبوونی متمانە و خزمەتگوزارییەكانەوە، ئاوارەكانی شاری موسل ناگەڕینەوە شارەكەیان و هێشتاش لە خێوەتەكاندا دەژین. لە لایەن لایەنە حكومی و ناحوكمییەكانیشەوە، بە تۆمەتی داعش بوون توند و تیژییان دەرهەق دەكرێت و دەكوژرێن و تۆڵەیان لێدەكرێتەوە.

بە گوێرەی ڕاپۆرتەكە، كە چاوپێكەوتنی لەگەڵ 110 كەسی خێوەتگەكانی (حەسەن شام و حاج عەلی و قیارە) كردووە، هێشتا گەڕەكی وا هەیە لە شارەكەدا كە بە تەواوی وێرانەیە، شوێنی دیكەش هەن خزمەتگوزارییان نییە وەك ئاو و ئاوەڕۆ كە بۆتە هۆی بڵاوبوونەوەی نەخۆشییەكان.

كەتیبەكانی حیزبوڵای عێراق و بڕیارەكەی عەبدولمەهدی 
سۆمەرییە نیوز بڵاویكردەوە، كەتیبەكانی حیزبوڵا لە بەیاننامەیەكدا، لە هەمبەر بڕیارەكەی عەبدولمەهدی سەبارەت بە حەشدی شەعبی هاتوونە دەنگ و وتوویانە ئەگەر بەرەنگاری حەشد نەبایە دەوڵەتی عێراق نەدەما. 

لە بەیاننامەكەدا هاتووە كە ئەركی حكومەت و دەوڵەت و دامەزراوە دەستورییەكانە بەرگری لە سەروەری عێراق و گەلەكەی بكەن، هەموو هێزەكانیش لە بن باڵی یاسادا كار بكەن، لە دوای داگیركاری عێراقیش واشنتۆن ئەو هێزانەی لاواز كردوون تاوەكو خۆی جڵەوگیریان بكات.

بەیاننامەكە دەشڵێت دەبێت چارەسەری هێزەكانی پێشمەرگەش بكرێت كە بە فرمانی دەوڵەتێكی بیانی هەڵسوكەوت دەكەن و لەوانیشەوە پڕچەك و پارەدار دەكرێن و لە دەرەوەی هێزەكانی سیستەمی بەرگری عێراقدان و پشتی كوردەكانی ئێران و سوریا و توركیا دەگرن و پلانگێریشیان دژ بە موسڵ گێڕاوە.

بە یاننامەكە ئاماژە بە هێزەكانی پەكەكە دەكات كە دەبێت چالاكییەكانیان لە خاكی عێراقدا ڕابگیرێت، وە چارەسەری میلیشیاكانی سەر بە ئوسامە نوجەیفیش بكرێت كە 6000 كەسن و بە فرمانی دەوڵەتێكی بیانی ڕەفتار دەكەن. داواشیان لە پەرلەمان كردووە كە هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق بكرێنە دەرەوە 

نرخی نەوت سەقامگیرە 
قودسی عەرەبی بڵاویكردەوە، نرخی نەوت جێگیر بووە، دوای ئەوەی پێشتر لە بەرزی و نزمیدا بوو، ئەمەش بە پشتیوانی ڕێكخراوی ئۆپیك، كە ڕێژەی بەرهەمهێنانی نەوتی كەمكردەوە. فلادیمیر پۆتنیش ڕایگەیاند كە هاوكاری ئۆپیك دەبن بۆ درێژكردنەوە ماوەی كەمكردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت، ئەمەش هەندێك دەوڵەتی توڕە كردووە.

دۆناڵد تڕەمپی سەرۆكی ئەمریكاش فشاری زۆری خستۆتە سەر ئۆپیك و سعودیە و داوای بەرهەمهێنانی زیاتری نەوتی خاویان لێ دەكات تاوەك نرخی دابەزێت، ئەم پرسە بۆ ئەو گرنگە لەو هەڵمەتی سەرۆكایەتییەی خۆی بۆ ئامادەكات كە دووباری لە ساڵی ئایندە هەڵبژێردرێتەوە.

حەشدی شەعبی بە پۆستەر شەڕی حكومەتی دەست پێكردووە
ڕۆژنامەی عەرەب بڵاویكردەوە، لایەنەكانی حەشدی شەعبی دەستیان داوەتە چلاكی و جموجۆڵی هەڵمەتی پۆستەر هەڵواسین لە شارەكانی عێراق بە گشتی و شاری بەغدا بە تایبەتی دژ بە بڕیارەكەی عەبدولمەهدی، پۆستەرەكان ئاماژە بەوە دەدەن كە حەشدی شەعبی دەمێنێتەوە و هەڵناوەشێتەوە، 

گەورەترین بەربەستی بەردەم حكومەتی عێراق لەناو لایەنەكانی حەشدی شەعبی حزبوڵای عێراقییە كە لە هەموویان توندڕەوو ترە، لەسەر شێوەی حبزبوڵای لوبنانی دامەزراوە، سەر بە فەیلەقی قودسی ئێرانین و  ئامادەن لەگەڵ حكومەتی عێراق بكەونەوە شەڕەوە و بیگەیەننە مریشكە ڕەشە. بە گوێرەی زانیارییەكان ئەندامەكانی زۆرنین و ژمارەیان نزیكەی 300 هەزار چەكدارە.