شارپرێس:
بەو ناونیشانەی سەرەوە، گۆڤاری (ئەرغومنتی ئی فاكتی) راپۆرتێكی بڵاوكردووەتەوە دەربارەی رووداوێكی بیست ساڵ لەمەوبەر، كاتێك سەرۆكی یەكەمی روسیا (بۆریس یەلتسن) دەستبەرداری دەسەڵات بوو بۆ ڤلادیمیر پۆتین، ئەمەش لەرۆژێكی وەك ئەمرۆدا بوو.

بەپێی راپۆرتەكە، پێش بیست ساڵ و لەكاتی سەری ساڵی نوێدا وڵات تووشی سەرسوڕمان هات، كە لە وتارێكی تەلەفزیۆنیدا سەرۆكی وڵات یەلتسن دەستلەكاركێشانەوەی خۆی راگەیاند، ئەمەش پێشبینی نەكراو بوو.

كورتەی وتارەكەی یەڵتسن لە بیروەری خەڵكیدا بە یەك گوزارشت ماوەتەوە: من ماندووم و دەڕۆم.. لە راستیدا ئەوەی یەڵتسن وتی: بریتی لەوەی من دەڕۆم و نەیوت من ماندووم، باسی لەو شەوانە كرد، كە نەنووستووەو ئەزموونی بەئازاری بینیوە، دەربارەی ئەوەی پێویست بوو بیكات تا خەڵك بە شێوەیەكی ئاسانترو باشتر بژین، وتی: ئەوەی لە توانایدا بوو كردویەتی، بەڵام وشەی من ماندوم لە وتارەكەدا دەرنەكەوت، بەپێچەوانەوە دووپاتیكردەوە، كە دەڕوات و بەهۆی لایەنی تەندروستیشەوە نییە.

بەجۆرێك لە ماناكان، یەكێك لە هۆكارەكان نەبوەو تا وای لێكردبێت بڕیارێكی لەو جۆرە بدات، كاتێك وتی: هیچی وا نەماوە تەنیا كەمێك لەو چركە سحرییە نەبێت لە مێژووماندا، هاتنی ساڵی 2000، سەدەیەكی نوێ، هەزارەیەكی نوێ.. من بڕیارمدا، زۆر بە ئازارەوە بیرم لێكردەوە، من ئەمڕۆ دەست لەكاردەكێشمەوە لە كۆتایی سەدەی رابردوودا. لە كۆتاییدا، كاتێك خەڵكی بە پشووەوە سەرقاڵن و ئاماژەكەش بۆ سەدەی نوێ دەگەڕێتەوە، ساڵێكی نوێی بەختەوەر، سەدەی نوێتان پێرۆز بێت ئازیزانم!

لە راستیدا بیرۆكەكە زۆر جوان بوو: كۆتایی سەدەی سیاسیمان لەگەڵ كۆتایی سەدەی مێژوویی مرۆڤایەتی. بەلام یەڵتسن بە ئەنقەست وای كرد، یان راوێژكارەكانی سەریان لێشێواندووە، كەچی ئەوەی روویدا بریتی بوو لە گرێی دەروونی و ناڵێین رووگیری بوو، چونكە سەدەی بیستەم بەگوێرەی رێساكانی ژماردن و بیركاری دوای ساڵێك لە 31 دیسەمبەری 2000 كۆتایی دێت، واتە ساڵی 2000 كۆتا ساڵە تێیدا، نەك ساڵی یەكەم لە هەزارەی نوێدا، كەچی وەك پێدەچێت كەس بە وتارەكەی سەرۆك كۆماردا نەچووەتەوە لەكاتی ئەو هەڵەیەدا، كە لە وتارەكەیدا روویداوە، ئایا ئەمە بریارەكەی یەلتسنی دەگۆڕی؟ وا پێناچێت.

كەواتە چی وای لە یەڵتسن كرد پێش شەش مانگ لە كۆتایی هاتنی دەسەلاتەكەی واز لە پۆستی سەرۆكایەتی كۆمار بهێنێ بۆ ڤلادیمیر پۆتین، سەرۆك وەزیرانی تەمەن 47 ساڵ، كە بە ئاسایی كارەكانی سەرۆكی روسیای گرتە دەست؟

یەلتسن دیدی خۆی بەم شێوەیە خستە روو، لەسەر روسیا پێویستە بچێتە هەزارەیەكی نوێوە بە سیاسی نوێوە، بەكەسایەتی نوێوە، زیرەك‌و بەهێز بن، پێویست نییە دەست بە دەسەڵاتەوە بگرین مادام پیاوی بەهێز لە وڵاتدا بونیان هەیە و شایانی ئەوەیە سەرۆك بێت و ئەمەش پەیوەستە بە هیوای ئایندەی هاووڵاتییەكانی روسیاوە؟ پێویست ناكات ئەمە پەك بخەم؟ چاوەڕوانی شەش مانگی تر ناكەم؟ نەخێر، ئەوە من نیم، ئەوە لەگەڵ كەسایەتی مندا نایەتەوە!

گومانی تێدا نەبووە ڤلادیمێر پۆتین لە هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی دەیبردەوە، هەتا ئەگەر لە مانگی ئاداریش بكرایە، نەوەك لە مانگی ئایار وەك ئەوەی پێشبینی دەكرا، و دواكەوتنی بۆ ماوەی سێ مانگ هیچ كاریگەریەكی نەدەبوو، مەگەر بارێكی نا پێشبینی كراو بهاتایە گۆڕێ.

كەچی بە روون و ئاشكرا دەردەكەوێت یەڵتسن خۆی رادەستی سیحری ژمارەكان كرد، گوێشی لە پێشنیاری یاریدەدەرەكانی گرت و ئامۆژگارییان كرد بە (رێگە ئاسنینەكان كە گەرمن)، دوای ئەوەی كوتلەی (میدفید) بۆ پشتیوانی پۆتین پێك هاتبوو، توانی پلەی دووەم بە دەست بهێنێت لە هەڵبژاردنەكانی دۆما لە 19ی دیسەمبەری 1999، كەمێك لە بەرانبەر حیزبی بەهێزی شیوعی روسیدا دۆڕا بوو لەو كاتەدا. 

لەسەر باڵی ئەم سەركەوتنە یەلتسن جێگرەوەكەی خۆی بەرزكردەوە بۆ لوتكەی دەسەڵات. ئەم هەنگاوە سیاسییە ئاڵۆزە دەسكەوتێك بوو بۆ هەموو لایەنەكان و یەلتسن جەماوەری نەمابوو، دەستگرتنی بە دەسەڵاتیشەوە هیچ مانایەكی نەبوو.

ئەم بابەتە دووپاتكرایەوە لە چاوپێكەوتنێكی نوێدا لەگەڵ سەرۆكی پێشووی ئیدارەی سەرۆكایەتی و زاوای یەلتسن (فالنتین یوماشیف): یەلتسن لەو چركەیەدا هەستی پێكردبوو، كاتێ پۆتین لە هەلبژاردنەكاندا سەركەوت، و وەستان لەبەرانبەر هەلكشانی پۆتین و پەكخستنی بێ سوود بوو، بۆیە دەسەڵاتی بەجێهێشت.

بە گوێرەی قسەی ناوبراو، تەنیا چوار كەس دەیانزانی سەرۆك لە 31 ی دیسەمبەردا واز لە دەسەڵات دێنێ، یوماشیف و سەرۆكی ئیدارە (ئەلیكسەندەر فولوشین)، سەرۆكی حكومەت (پۆتین)، كچی سەرۆك (تاتیانا دیتاچنكو)، و پێش رویشتنی بۆ تۆماركردنی وتارەكەی، سەرۆك هاوژینەكەشی ئاگادار كردبوەوە، دوای ئەوەی كچەكەی بە گوێیادا چپاندبوو (بابە .. نابێ دایكم نەزانێ)، یەلتسن وتی : من پۆستەكەم بەجێ دەهێڵم، پاشان چوە ناو ئۆتومبیلەكەی بۆ ئەوەی وتارەكەی تۆمار بكات.

یوماشیف باسی ئەوە دەكات: پێش ئەو كاتە سەرۆك بە دوو یان رۆژێك بەر لەسەری ساڵ وتارەكەی تۆمار دەكرد، بەلام ئەمجارەیان وتارەكەمان لە 30 دیسەمبەردا تۆمار كرد. تیمی وێنە گرتنی كەناڵی یەكەم گەیشتن، بۆ ئەوەی بە ئاسایی تۆماری بكەن. لە ناكاودا یەلتسن وەستاو لە كۆتاییدا وتی : تۆماركردنەكە جوان نەبوو، 31ی مانگ دووبارەی دەكەینەوە، بۆیە تیمەكە توشی سەرسورمان بوون، چونكە دەبێ تۆمارەكە لە دوورترین شوێنی ئەو ولاتە پەخش بكەن، بۆیە بڕیاریاندا كاتژمێر 8ی بەیانی ئەنجامی بدەن.

هەموویان كاتژمێر حەوتی سەر لەبەیانی رۆژی دواتر گەیشتن، چونە ژوەرەوە بۆ تۆمار كردن، دەرگایان لەسەر پێوەدرا، تا ئەو كاتەی تۆمارەكە گەیشتە وێستگەی پەخش، ئەوانی تر تاكو كاتژمێر 12 چاوەروان بوون بۆ ئەوەی راستەوخۆ پەخشی بكەن، دەبێ باسی ئەوەش بكرێت، ژمارەیەك لە تیمەكە گریان كاتێ بە دەستلەكاركێشانەوەكەیان زانی.

دوای ئەوە تیمی وێنە گرتن بە رۆژنامەنوسانیان راگەیاندبوو ، یەلتسن خۆشی زۆر گریاوە، یەكەم كەس بابەتەكەی زانیبوو كاركەندی رووناكیەكە بوە، كاتێ لە جێگەی سەرۆك دانیشتبوو بۆ ئەوەی رووناكیەكە رێكبخات، و ناوەرۆكی وتارەكەی سەر مێزەكەی خوێندبوەوە. بەگوێرەی ئەوەی وێنەگر (ئەندریە ماكاروف) وتویەتی : نوسراوەكە لەسەر پەڕەیەك بوو لێی نوسرا بوو (من دەڕۆم). پاشان كچی سەرۆك هاتە شوێنی وێنە گرتنكە و داوای لێكردن با رووناكیەكە وەك هی ئاهەنگ نەبێت و وتی : ئێوە دەزانن كە باوكم پۆستەكەی بەجێ دەهێڵێ.

هەرچی دەربارەی سەرۆكە، زۆر لەسەرخۆ بوە، راستە بەدەست پێكردنی وتارەكەی دەنگی گۆڕا، و وێنەگرەكە بڕوای وابوو سەرۆك لەسەر ئەوە بوە بگری، بەلام ڕاڕایی سۆزداری گەیشتە لووتكە كاتێ سەرۆك داوای لێبوردی لە گەل كرد: داوای لێبوردن دەكەم لەوەی نەمتوانیوە هیوای ئەوان بەدی بهێنم، ئەوانەی گومانیان وابوو دەتوانین لە رابردویەكی خۆڵەمێشی گشتیەوە بە یەك هەنگاو بگەینە ئایندەیەكی گەشاوەی شارستانی، خودی خۆم بڕوام بەوە هەبوو، خۆ هەلدانەكە زۆر سادە بوو بۆیە سەرنەكەوت. لە هەندی دۆخدا كێشەكان زۆر ئالۆز بوون، رێگەمان لە میانی هەڵەو كەوتنەكانەوە بڕی، گەل رووبەرووی شۆكی زۆر بونەوە لەو كاتە سەختانەدا.

بە گوێرەی یادەوەری یەكێك لە وێنە گرەكان، سەرۆك دوای خوێندنەوەی كۆتا گوزارشتی وتارەكەی، بۆ چەند خولەكێك جوڵەی نەكرد و فرمێسك بەچاوەكانیدا دەهاتنە خوارەوە.

بەڵام گەلی روسیا حەزی بەوە نەدەكرد پرسە بۆ دەستلەكاركێشانەوەی یەكەم سەرۆكیان بگێڕن، بەگوێرەی راپرسیەكی دامەزراوەی بۆچونی گشتی لەسەرەتای ساڵی 2000 ئەنجامدراوە، 67%ی هاولاتیانی ئەو وڵاتە رۆڵی سەرۆك یەلتسن یان بە نێگەتیڤ داناوە، ئەوانەی بە پۆزەتیڤ لێیان روانیوە تەنها 18 % بوون، بۆیە ئەوەی بۆریس یەلتسن لە 31ی دیسەمبەری 1999 ئەنجامیدا، وەلامدانەوەیەكی تەواوەتی گەلی روسیا بوو، كە ماوەیەكی زۆر بوو چاوەڕوانیان دەكرد.

سەرچاوە: RT.Arabic
وەرگێڕان: حلمی رەسول رەزا