شارپرێس:
لەدوای هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی عێراقی نیسانی 2018، واقڕمانی جەنەڕاڵ قاسم سلێمانی كەم نەبوو، سەبارەت بە دیمەنی مشتومڕی و ڕەفتاری چەند لایەنێكی شیعی حەشدی شەعبی، بەمەبەستی پاڵاوتنی ڕاسپێردراوێك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران، ئەم هێدمەیە (صدمه) هەر ئەوانەی نەگرتەوە، بەڵكو هاوپەیمانە سونییەكانی ئێرانیشی گرتەوە، كە پەیوەندییەكی ستراتیژییان لەگەڵ تاراندا هەبوو.
سەرچاوەی واقڕمانەكە ئەو كۆشە ماندونەناسانه بوو، كە لەژێر پەردەوە سەركردەكانی پێكهاتەی شیعی (نزیكەكان لە ئێران) پێهەڵدەستان لەگەڵ پایتەختە ڕۆژئاواییەكاندا، بە تایبەتیش لەگەڵ باڵوێزانی ئەمریكا و فەرەنسا و بەریتانیا لە عێراق، بە مەبەستی بەدەستهێنانی لاگیرییان بۆ ئەو كەسەی ئەوان دەیپاڵێون بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق.
سەركردەی ڕێكخراوی بەدر و جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی و هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح لەوانی دیكە بوێرتر بوون، تەنانەت چاوپێكەوتنیان لەگەڵ هەردوو باڵوێزی ئەمریكا و بەریتانیاش بۆ تاوتوێكردنی ئەو پرسە، ئەو پەرتەوازەیەی شیعەكانی دانەپۆشی سەبارەت بە فراكسیۆنی هەرە گەورەی پەرلەمانی و (كێ)ش لەناو هاوپەیمانییە شیعەكاندا خاوەن مافی ناونانی پاڵێوراوی ئەو پۆستەیە بۆ ڕاسپاردنی سەرۆكی حكومەت.
لەلایەكی دیكەوە، قاسم سلێمانی لە گەڕان و سوڕانەكانی بەردەوامدا بوو، بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ سەركردە شیعەكان، چ ئەوانەی نزیك ئێرانن یان نەیارنی و ڕەخنەی لێدەگرن یان سەربەخۆكان، ئیرەج مەسجدی باڵوێزی ئێران لەعێراق بواری ئارامی و پشوودانی نەبوو، بە تایبەتی لەپرسی بەركەتەی سونەكان بۆ سەرۆكایەتی پەرلەمان، بۆیە نووسینگەكەی لە باڵوێزخانەی ئێران وەرچەرخا بۆ ڕۆگەیەكی نهێنی سەركردە و فراكسیۆنە نوێنەرەكانی پێكهاتە سونییەكان، هەر یەكەیان مەرامیان بوو لەسەر هەگبەو كەوڵی ئەوی دیكە، ئەو پۆستە بدەست بێنن و نوێنەرایەتی سونەكان قۆرغ بكەن لە دەسەڵاتدا.
ئەو دیمەنە وای لەیەكێك لە نزیكەكانی سولەیمانی كرد بڵێت، كە سەركردە سیاسییە شیعەكان بە ئاشكرا دیدار و چاوپێكەوتن لەگەڵ ئێرانییەكان و هی دیكەی نهێنیش لەگەڵ ئەمریكییەكاندا سازدەكەن، كەچی سەركردە سیاسییە سونییەكان بە ئاشكرا لەگەڵ ئەمریكییەكان و بەنهێنیش لەگەڵ ئێرانییەكان چاوپێكەوتن ساز دەكەن، هەر یەكەشیان كاتێك بەنهێنی چاویان بەو لایەنانە دەكەت، دڵنەواییان دەدایە بەرانبەر و پاساوی ئەوەشیان دێنایەوە، كە هۆكارەكانی ئەو پەیوەندییە نهێنییە دەگەڕێتەوە بۆ پێداویستی قۆناغەكە و وردی ئەو هاوپەیمانییانەی، كە پێیەوە پەیوەستن، پەیوەستیشن بەو وتارە جەماوەرییەی پیادەی دەكەن، لەولاشەوە ئامادەیی هاوكاری زۆریان تێدا بوو، كە تا ئەوپەڕی ڕادە، هاریكاری ئەو لایەنە بكەن، كە گفتگۆی لەگەڵ دەكەن.
دیاریكردنی عەبدولمەهدی، سەرباری هەموو ئەوانی دیكەی، كە چاویان لە پۆستی سەرۆك وەزیران بوو، بەدەر نەبوو لەكۆششی ماندونەناسانە و دانی بەڵێن و پەیمان، لەوەش نەبوو، كە عەبدولمەهدی لەوانی دیكە شایستەتر و بەهێزترە، بەڵكو لەبەر ئەوە بوو لاوازترینیانە، بەوپێیەی ئەزموونی عەبدولمەهدی لە گرتنەدەستی پۆستی جێگری سەرۆك وەزیران و وەزیری نەوت لە دوای پێكهاتنی حكومەتی ڕاگوزەری، نیشانە و ئاماژەی ئەوەیان تێدا نەبوو، كە توانستی بەرەنگاربوونەوەی تەنگژەكانی هەیە، لەهەردوو پۆستەكەشدا پەنای بردەبەر دەستلەكاركێشانەوە لە بەرانبەر ئەو ئاڵێنگارییانەی پێگەكەی بۆی خوڵقاندبوون، كاتێكیش دەستبەرداری ژیانی سیاسی ناو حیزبەكەی بوو بە دەستلەكاركێشانەوەی لەئەندامێتی حیزبەكەی (ئەنجومەنی باڵا)، لەبەر ئەوەبوو، كە دەستەوەستان بوو لە بەرەنگاربوونەوەی مەركەزیەتی بڕیاردان، كە عەمار حەكیم پیادەی دەكرد، حەكیمیش بە ڕۆڵی خۆی پەنای بردەبەر خۆدەربازكردن لەپاسەوانە دێرینەكانی حیزبەكەی، كە بارێكی گرانبوون بەسەر شانی جوڵانەوە سیاسی و جەماوەرییەكەی، بۆیە حەكیم دەستبەرداری سیمبولییەتی ئەنجوومەنی باڵا بوو و ڕەوتی حیكمەی دامەزراند.
لێرەوە عەبدولمەهدی بووە ئەڵقەی گونجانی نێوان ئەو ناوانەی چاویان لە نوێنەرایەتی پێكهاتەی شیعی بوو، هەروەها بووە دەروازەیەك بۆ یەكلاییكردنەوەی ململانێكان، كە خەریك بوو دەتەقینەوە، بە هۆی ئەوەی هەر لایەنێك پێی وابوو خاوەن ماف و بەركەوتەی نوێنەرایەتی ڕاستەقینەی پێكهاتەكەیەتی. ئەم بژاردەیەش یارمەتی تارانی دەدا لە توندكردنی جڵەوگیری بەسەر دەسەڵاتی جێبەجێكردنەوە كە سەكۆی كاریگەری و زاڵبوونە بەسەر هەردوو دەسەڵاتی سەرۆكایەتی كۆمار و پەرلەماندا، ئەمەش ڕێگە‌ی بە سولەیمانیدا بڵێت ئێران سێ بە هیچ لە ئەمریكای بردەوە.
جوڵانەوەی شەقام و ناڕەزایی و مانگرتنەكانی و لێكەوتەكانی لە ڕووبەڕووبوونەوەی توند و كوشتن و برینداركردن و دەستگیركردن كە دەسەڵات ئەنجامیدان، هەروەها هاتنەناوەوەی بۆگەڕاوەی (مەڕجەعیەت) نەجەف لە گلەیی و ڕەخنەگرتنەكانی سەبارەت بە هەڵێمی(ادا‌و) حكومەت، پاڵنەری عەبدولمەهدی بوون دەست لەكار بكێشێتەوە، دوای ئەوەی دوا پەناگەی خۆی لەدەستدا كە بۆگەڕاوەی نەجەف بوو، ئەمەش پلانەكانی ئێرانی توشی شڵەژان كرد و كارتەكانیشی تێكەڵ و پێكەڵ كردن و هەڵیدانە تونێڵی گەڕان و پشكنین بە دوای جێگرەوەیەكدا، ئەمە ئەگەر عەبدولمەهدی نەتوانێت دووبارە خۆی بچەسپێنێتەوە و ماوە وەزارییەكەشی تەواو بكات. بەڵام كۆششەكانی تاران لەو پێناوەدا، لوتیان بە لوتی دووبارە سەرهەڵدانەوەی كێبڕكێی نێوان سەركردە شیعەكان و بەرزەفڕییه دەسەڵاتخوازییە‌كانیان دەتەقییەوە، تا ئەو ڕادەیەی ئەو كێبڕكێیانە هەموو ئەو بژاردانەیان لەبەینبردن كە بۆ جێگرەوەی عەبدولمەهدی خرانەڕوو، هۆكارەكەش ستراتیژی و بیروباوەڕ نەبوو، بەڵكو لەبەر بەرژەوەندی و دابەشكاری بەشەكان و مەرجەكانی هاوبەشبەندی بوو كە بەسەر پاڵێوراوەكانیاندا دەسەپاندن.
ئەو هەنگاوە هەڵكشاوە پێشكەوتووەی بەرهەم ساڵحی سەرۆك كۆمار بە پاڵپشتی و ڕەزامەندی محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان پیادەی كرد بە ڕاسپاردنی عەدنان زورفی بۆ پێكهێنانی حكومەت، پەیامێكی ڕوون و ئاشكرا بوو بۆ تاران كە ئەو هاوكێشەی ساڵێك لەمەوبەر دروستیان كردبوو، ئێستا نەماوە و كۆتاییهاتووە، یاخود بەرەو داڕوخانە، ئەو هاوكێشەیه لە دەستپێكی داكەوتێكی (واقع) تازەدایە و ئەمجارەیان (هاوكێشەی سێ بە هیچ) ەكە لە بەرژەوەندی واشنتۆن تەواو دەبێت، بژاردەكەش لەوە نزیكە تاران و واشنتۆن بچنە ناو ڕووبەڕووبوونەوەیەكی گەورەی كراوەوەی ڕەهەند ئەمنی و سەربازی كە زۆر گەورەتر دەبێت لە كردەی تیرۆركردنی قاسم سولەیمانی و بە ئامانجگرتنی بنكەی عەینول ئەسەد، لەوانەشە ئەمە دۆخێكی كارەساتباری لێبكەوێتەوە، كەمترینیان دۆڕاندنی عێراق و وێرانبوونی هەموو ئەو هاویمانییانەیە كە تاران لە ماوەی 15 ساڵی ڕابردوودا بنیاتی نابوون.
ئیدارەكەی دۆناڵد تڕەمپ– یش ئارەزووی ئەو ئاراستە و بژاردەیەی نەدەكرد، بەڵام ئەگەر ئێرانییەكان سوربان لەسەر پیادەكردنی هاوكێشەی (یان دۆران یان بردنەوە)، ئەوا ئەمریكا دوودڵی ناكات لە پیادەكردن و پەنابۆبردنی. لێرەوە بژاردەی پاڵاوتنی مستەفا كازمی دەستیپێكرد، تاوەكو ببێتە دەرەچەیەك بۆ دەرچوون لەو تەڵەزگەیەی ئارەزووی هیچكام لە تاران و واشنتۆن نەبوو لەم قۆناغەدا، چونكە پۆستی سەرۆك وەزیران بۆ كازمی سەركەوتنێكی ڕوون و ئاشكرای واشنتۆن نییە، تەنها ئەوەیە ئێران ناتوانێت دووبارە بڵێت لە واشنتۆنی بردۆتەوە. سەركەوتنیش نییە بۆ تاران، چونكە ناچار بە پەسەندكردنی بژاردەیەكی كرد كە ئارەزووی پەسەندكردنی نەدەكرد، بەو پێیەی سەركەوتنی بۆ مسۆگەر ناكات، بەڵكو زیانەكانی كەمدەكاتەوە، چونكە پاڵنەری ئێران لە ڕازیبوون بە كازمی لە پێناو ئاسانكاری بوو بۆ گەیشتن بە سازانێك لە نێو ماڵ و پێكهاتەی شیعەكاندا.
لە قۆناغی ئایندە و لە سایەی حكومەتەكەی كازمیدا، پێویستە لەسەر ئێران دووبارە هەڵسەنگاندن بكاتەوە بۆ شێواز و میكانیزمی كاركردنی لەگەڵ هێزە عێراقییەكاندا، دووبارە كارە لەپێشینەكانی خۆی ڕیكبخاتەوە، توانستی كازمی برەوپێبدات لە وەرسوڕاندنی گۆشەكان و بەرزەفتكردنی ئاراستەی پەیوەندییەكانی نێوان تاران و بەغدا لە چوارچێوە فەرمییەكانی نێوان هەردوو دەوڵەت و حكومەتدا. ئەمەش ڕەنگدانەوەی ئەرێنی دەبێت بۆسەر داكەوتی (واقعی) عێراقی كە كۆشش دەكات لە پێناو سنورداركردنی هەژموونی حیزب و میلیشیاكان بەسەر توانستەكانی وڵات و دامەزراوە فەرمی و نافەرمیەكانیەوە، ئەمەش بەو مەرجەی تاران لە مامەڵەكردین لەگەڵ داكەوتی (واقعی) تازەی عێراقدا ئاراستەیەكی ئەقڵانی زیاتر پیادە بكات.
سەرچاوە: INDEPENDENT عەرەبییە
نووسەر: حەسەن فەحس
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
