شارپرێس:
وەرگێڕان‌و ئامادەكردن: ئاكۆ عەبدوڵڵا ئاڵی

مەدا پرێس بڵاویكردەوە 
پارتی دیموكرات و یەكێتی نیشتمانی لە ڕاوێژ و ڕاگۆڕینەوەیان لەگەڵ پێكهاتەكانی شاری كەركوكدا بەردەوامن بۆ دیاریكردنی وادەیەك لە دوو هەفتەی ئایندە بۆ كۆبوونەوەی ئەنجوومەنی پارێزگای شارەكە و دەنگدان لەسەر تەیب جەبار وەك پارێزگاری شارەكە.

بەپێی مەدا پرێس، هەردوو پێكهاتەی عەرە‌ب و توركمان لە هەوڵی ئەوەدان ڕاكان سەعید جبوری پارێزگای ئێستا تا وادەی هەڵبژاردنە ناوخۆییەكانی ئایندە لە شوێنی خۆی بمێنێتەوە.

هەروەها باڵوێزی ئەمریكا و نەتەوە یەكگرتووەكان و یەكێتی ئەوروپاش خەریكی نێوەندگیرییەكن بۆ لێكنزیكردنەوەی دید و بۆچوونی پێكهاتەكانی شارەكە سەبارەت بە تازەكردنەوەی تۆماری دەنگدەران و دابەشكردنی پێگە و پۆستەكان بە رێژەی 32% بۆ هەر پێكهاتەیەك و 4% بۆ مەسیحییەكان. 

مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانیش ئارەزوومەندی خۆی نیشانداوە بۆ چارەسەركردنی كێشەی پارێزگاكە بە سازانی هەموو پێكهاتەكان ‌و یەكلاییكردنەوەی پۆستی پارێزگار لە نێوان هەولێر و بەغدا.

لەو بارەوە سەعدی ئەحمەد پیرەی ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستانیش لە لێدوانێكی بۆ مەداپرێس وتی: ئاساییكردنەوەی دۆخی كەركوك هەنگاوێكی پێشوەختەی پێویستە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لەو شارەدا، چونكە لە دوای 16 ئۆكتۆبەرەوە زۆر لە دانیشتوانە كوردەكانی ماڵ و حاڵی خۆیان جێهێشتووە و نەگەڕانەوە شارەكە. 

وتیشی تەیب جەبار ئەمین پاڵێوراوی سەرجەم لایەنە كوردییەكانی بۆ پۆستی پارێزگار و هیواشیانە عەر‌ەب و توركمان و مەسیحییەكانیش پێی ڕازیبن. پیرە پێشی وایە دانانی پارێزگارە تازەكە، یارمەتیدەر دەبێت لە ئاساییكردنەوەی دۆخی شارەكە تاوەكو وادەی هەڵبژاردنی ئایندە، ووتیشی بۆ ئەم مەبەستە شاندێكی دووپارتە سەرەكییەكەی هەرێم لە چەند ڕۆژی ئایندەدا، سەردانی بەغدا دەكەن.

ڕۆژی هەینی ڕابردوو سەدەها لە عەرەبەكانی كەركوك دژ بە پێدانی پۆستی پارێزگار بە هێزە كوردییەكان خۆپێشاندانیان كرد، پیرە پێی وایە ئەو خۆپێشاندانە لە لایەن چەند لایەنێكی گوماناوی دەرەكییەوە دەجوڵێندرێت و ئەو كەسایەتییانەی تیایدا بەشدار بوون سۆزداری حزبی بەعس بوون.

هەروەها ئەندامێكی ئەنجومەنی پاریزگا لە لیستی توركمانەكان دەڵیت ئاماژەی ئەوە هەن پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنەكە بدرێتە پێكهاتەی توركمان و ئەوانیش 3 كەسیان بۆ ئەو پۆستە پاڵاوتووە. ووتیشی توركیا فشار دەكات ڕاكان جبوری لە شوێنی خۆی بمێنێتەوە، بەو پێیەی سەر بە خەمیس حەنجەرە كە پەیوەندی پتەوی لەگەڵ توركیادا هەیە.

یاسای ژمارە 12 داوا لە لیژنەی كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەكان دەكات تۆماری دەنگدەرانی شارەكە نوێ بكرێتەوە، عەرە‌ب و توركمانەكانیش داوای ئەوە دەكەن پۆستەكانی شارەكە بە ڕێژەی 32% بەسەر 3 پێكهاتە سەرەكییەكەی شارەكەدا دابەش بكرێت و 116 گوندی وێرانكراویش بنیات بنرێنەوه.

شەڕقولئەوسەت بڵاویكردەوە 
دۆسییە ئەتۆمییەكەی ئێران سەرتۆپی خشتەی كاری وەزیرانی دەرەوەی یەكێتی ئەوروپا دەبێت لە بڕوكسل، ئەمەش لە سایەی هەڵكشانی نائارامییەكانی كەنداو و خولانەوەی نێوانگیرییە فەڕەنسییەكەش لە شوینی خۆی، دوای ئەوەی گەورە ڕاوێژكارانی ئیمانوێل ماكڕۆنی سەرۆكی فەڕەنسا لە ماوەی كەمتر لە 3 هەفتەدا دوو جار سەردانی ئێرانیان كرد.

كۆبوونەوەكەی بڕۆكسل هەلێكە بۆ "جان ئێف لودریان" ی وەزیری دەرەوەی فەڕەنسا تاوەكو ووردەكاری سەردانەكەی "ئیمانوێل بۆن" ی باڵوێز بۆ تاران بخاتە بەردەم هاوتا ئەوروپییەكانی، پێشتریش هەردوو سەرۆكی فەڕەنسا و ئێران لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا لەسەر ئەوە ڕێككەوتبوون پێش 15 ی ئەم مانگە هەنگاوێك بەرەو خاوكردنەوەی بارگرژییەكان بنێن.

گرنگی پێشدەستییەكە فەڕەنسییەكەش لێرەوە دەستپێدەكات، بەوەی ئێران پابەندی ڕێككەوتننامەكە بێت و واز لە ڕەفتارە قەڵسكارییەكانی (ئیستفزاز) بێنێت، سەرۆكی ئەمریكاش بەوە ڕازی بێت هەندێك لە سزاكان سوك بكات و ڕێگەش بە ئێران بدرێت بڕێك لە نەوتەكەی هەناردە بكات. بەڵام سەرچاوەكان ئاماژە بەوە دەدەن باڵوێزە فەڕەنسییەكە بۆ دوومجارە بە دەستبەتاڵی لە نێوەندگیرییەكە دێتە دەرەوە.

ناوەندە فەڕەنسییەكان دەڵێن: پاریس لە هەوڵەكانی بەردەوام دەبێت، هەردوولاش پێویستیان بە نێوەندگیرییە، پاریس پێی وایە پلانی هەڵكشانی بارگرژییەكان لە لایەن تارانەوە، ئامانجی بەجوڵەخستنی ئەوروپییەكانە، بەوەی ئێران بتوانێت قۆرتوقولاپێك دژ بە سزا ئەمریكییەكان ئەنجام بدات.

پاریس و لەندەن و بەرلین لە بەیاننامەیەكی فەرمیدا، داوای ڕاگرتنی هەڵكشانی بارگۆرژییەكان و وەستاندنی ڕەفتارە قەڵسكارییەكان دەكەن، بەوەی ئێران بگەرێتەوە سەر مێزی كفتوگۆ و ئەمریكاش سزاكانی لەسەر سوك بكات. ڕوحانیش ئامادەباشی ئێرانی بۆ دانوستان نیشاندا ، بەو مەرجەی ئەمریكا سزاكان سەر ووڵاتەكەی سوك بكات.

سپۆتنیك بڵاویكردەوە 
دەستەبژیرێكی شاری بەسڕە لە خۆپیشاندەرانی دژ بە بێكاری، بە ئامانجگرتنی خۆپیشاندەران ودەستگیركردنیان بە ناڕەوا، بڵاوەپیكردنی خۆپێشاندانەكانە بە زەبری هێز، بەو ئاراستەیە هەنگاو دەنێن ‌ یاسای ئازادی ڕادەربرین و هەموار بكەنەوە كە كون و كەلەبەری زۆری دژ بە مافەكانی مرۆڤ تێدایە.

چالاكوانان لە خۆپێشاندەر و مافناس و میدیاكاران و كۆمەڵگای مەدەنی شاری بەسڕە داواكارییەكانیان گەیاندۆتە كۆمیسیۆنی باڵی مافەكانی مرۆڤ، چالاكوانێكیش بۆ سپۆتنیك گووتی كە خۆپێشاندەران دانیشتنێكی گفتوگۆكاری گرنگیان لەگەڵ كۆمیسۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤ ئەنجامداوە بۆ تاوتوێكردنی پرسی هەمواركردنەوەی یاسای ئازادی دەربڕین، ووتیشی ڕەشنووسی یاساكە لە لایەن پەرلەمانەوە خوێندنەوەی یەكەمی بۆ كراوە و زۆر كەموكورتی تێدایە؛ وەك هەڵوەشاندنەوەی بڕگەی وەرگرتنی مۆڵەت لە لایەنی پەیوەندیدار كە لیژنەیەكە لە پارێزگار یان بەرپرسی یەكەی ئیداری پێكدێت.

ئەحوال توركیا بڵاویكردەوە 
بە گوێرەی سەرچاوە ئەوروپییەكان، ڕۆژی 2 شەممه،‌ یەكێتی ئەوروپا زنجیرەیەك سزای سیاسی و دارایی بەسەر توركیادا سەپاندن، ئەمەش لە بە هۆی بەردەوامی توركیا لە گەڕان و پشكنینی ناشەرعی لە ئاوە هەرێمییەكانی‌ قوبڕسداە سەرباری ئەوەی چەندەهاجار لەوبارەوە هۆشداری پێدراوە.

فیدیریكا مۆگرینی وەزیری دەرەوەی یەكەیەتییەكە لە كۆتایی كۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوەی 28 دەوڵەتە ئەوروپییەكە و لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا ووتی گرتنەبەری ڕێوشوین دژ بە توركیا پەسەند كراون. مۆگرینی جۆری سزاكانی باس نەكردن، بەڵام سەرچاوەیەكی دبلۆماسی ووتی ئەمڕۆ لە كاتژمیر 8 بە كاتی گرێنج ڕادەگەیەندرێن.

سەرچاوە ئەوروپییەكان دەڵێن گەورەترین سزا بڕینی گوژمە پارەی 145.8 ملیۆن دۆلارەكەی سندوقی ئەوروپییە كە وا بڕیار بوو ساڵی 2020 بدرێتە توركیا. دبلۆماسێكی یەكیەتی ئەوروپاش ووتی لەوانەیە توركیا زەرەری 400 ملیۆن یۆرۆی بەركەوێت. بانقی ئەوروپاش بۆ وەبەرهێنان داوای كرد بە مەرجەكانی پارەداركردنی توركیادا بچنەوە، بڕیاریشیانداوە ئاستی گفتوگۆكان لەگەڵ ئەنقەرە بەرتەسك بكەنەوە، بەڵام بەیەكجاری  نایپچڕێنن. 

هەر لەو بارەوە وەزیرێكی ئەڵمانی و یەكێكی نەمساوی ووتیان ئەگەر ئەنقەرە ڕەفتارەكانی خۆی نەگۆڕێت، لە ئایندەدا سزای قورستر بەسەر توركیادا دەسەپێنن، سزاكانیش بریتی دەبن لە سڕكردنی ماڵ و موڵكی ئەو كۆمپانیا و كەسانەی پەیوەستن بە پڕۆسەی گەڕان و لێشیان قەدەغە دەكرێت مامەڵە لەگەڵ كۆمپانیاكانی یەكیەتی ئەوروپادا بكەن.
 ئەنقەرەش دەڵێت ئەو ناوچەی گەڕان و سۆراغی تێدا دەكەن لە سنوری توركە قوبڕسییەكاندایە، قوبڕسیش لە ساڵی 1974 وە لە لایەن توركیاوە داگیر كراوە و دواتریش بە فیتی یۆنان هەڵگەڕانەوەی سەربازی تیدا ڕوویدا. توركیاش دەڵێت كە مكوڕە لەسەر بەردەوامیدان بە پڕۆسەكە. 

سەرچاوە: میدیا عێراقی‌و جیهانییەكان