فوئاد  سدیق

كۆمەڵگای كوردی بریتییە لە كۆمەڵگای زارەكی، لە كۆمەڵگای زارەكیشدا بە دەگمەن داهێنەری لێ دروستدەبێت، چونكە مرۆڤەكان لە كۆمەڵگای زارەكیدا لە بانگەشەی مۆدێرن تێناگەن، لە تابلۆكان تێناگەن، لە ئۆركسترا تێناگەن، كۆمەڵگای زارەكی بریتییە لە كۆمەڵگایەكی نەریتی تەنیا بە چاو دەیبینێت، بە مێشك بیری لێنەكردۆتەوە.ئەمڕۆش جیهانی تەكنۆلۆژیا كۆمەڵگای زارەكی تارومار كردووە، ژاوەژاوێكی خستۆتە ناوی، كورد گوتەنی: سەگ ساحێبی خۆی ناناسێتەوە. زمانی قسەكردن دیاردەیەكی دەنگیی راگوزەرە، ئەو بیرۆكەیەی ئەگەرمانایەك ببەخشێت، لەلایەن ئەو كۆمەڵگازارەكییە بە ئاسانی بە كوفر دادەنرێت.

 هێشتا فەلسەفەی سروشتی ئایۆنی لە دایكنەببوو، هێشتا ئەفسانە تاكەفیكری مرۆڤایەتیبوو، كۆمەڵگاكان بەتایبەت لە میسر كەیەكێك لە پێشكەوتووترین وڵاتی شارستانیبوو، كەچی بۆ چارەسەركردنی نەخۆشدەهاتن بۆئەوەی نەخۆشەكەچاكببێتەوە، دەیانگوت نەخۆش پ ێویستە خواوەند ئاشتبكاتەوە، یان میسرییەكان كاتێ بەدوژمنێك نەوێرابوونایە ناوی ئەودوژمنەیان لەپەرداخێكدا دەنووسی و لەئاهەنگێكی ئایینیدا شتیان پێدەخواردەوە،ئ ینجا بەپێدەیانشكاندو وایاندەزانی بەمكردەوەیان زیانیان بەدوژمن گەیاندووە. لەوەش زیاتر لەكۆمەڵگانەریتییەكانی پێشهاتنی فەلسەفە، ئەگەر كەسێك بیویستبا بزانێت هاوسەرە دووگیانەكەی كچێكی دەبێت یان كوڕ، چۆلەكەیەكیان دەگرت و سەریان دەبڕی بۆئەوەی شامانەكە سەیری ریخۆڵەكانی بكات (شامان: وزەی رۆحە بۆ جیهانی فیزیكی بەمەبەستی چارەسەركردن) یان ئەگەر ئاسكێكی گەورە بكەیتە قوربانی بۆخوداكان ئەوا لەوانەیە كوڕت ببێت نەككچ، خۆ ئەگەر كچیبوو، ئەوكات دەیانگوت ئاسكەكە زۆرگەورە نەبوو !! بۆیە كچیبوو.

هەر لەدوای راپەڕینی بەهاری1991  بەدواوە، چەندین ئەفسانەی دیكەی لەمشێوەیە لەناو كۆمەڵگای كوردی سەریانهەڵدا. وەك بابەتەكەی شیری تەگە (بانگەشەی ئەوەیان كرد تەگەیەك شیردەدات، شیرەكەشی بۆ هەمووجۆرە نەخۆشییەكانی چاو چارەسەرە، ئیترخاوەنی تەگە، بەمە پارەیەكی یەكجارزۆری بۆ خۆی كۆكردەوە!!)، یان ئەو كچەی چوو بۆ ئاسمان و بەچاوترووكانێك دوای چەند هەفتەیەك لەحەوشەی ماڵەكەی خۆیان نیشتەوە!! چەندین بابەتی دیكە. رۆشنبیرێك بەرهەمی ئەم كۆمەڵگایەبێت، تەنیا دەتوانێ رۆمانێكی پەخشانئامێز بنووسێت، مۆسیقاژەنێك بەرهەمی ئەم كۆمەڵگایەبێت، تەنیادەتوانێت شمشاڵ بژەنێت. دەرهێنەری فیلمێك بەرهەمی ئەو كۆمەڵگایەبێت، تەنیادەتوانێت خۆی بكات بە فیلم لەبەرچاوی خەڵكەكەی. بۆیە بەدەگمەن رۆمانمان هەیە، بەدەگمەن شاعیری جوانمان هەیە، بەدەگمەن رەخنەگرو لێكۆڵەری بەتوانامان هەیە، بەدەگمەن مۆسیقاژەنێكی جوانمان هەیە، بەدەگمەن دەرهێنەرێكی جوانمان هەیە. ئاخر لەبەرئەوەیە كاتێك ڤیستیڤاڵێكیش دەكرێت، ئەو ڤیستیڤالە زۆرسەقەت دەبێت. بڕوانە ئەو ڤیستیڤالەی بۆ گۆڤاری رامان كرا، بابەتەكانی ئەوڤیستیڤالە ئەوەندەسەقەت بوون، زۆربەی هەرەزۆری ئەوانەی هیچ بەرهەمهێنانی فیكریان نەبوو، ئەوانەی شیعری جوانیان نەبوو، ئەوانەی لێكۆڵەرێكی بەتوانانەبوون، ببوونە هەوێنی ئەوڤیستیڤالە. لەكاتێكدا ئەو ڤیستیڤالە دەبوو،كەسانی پسپۆری بۆ بوارەجیاجیاكان بانگ بكردایەو، بەرهەمی نوێیان پێشكەشبكردایە، بەڵام هیچبەرهەمێكی نوێی تێداپێشكەشنەكرا. بۆیە ئەو ڤیستیڤالە نەك هەرچارەسەرێكی پێنەبوو، بەڵكو جارێكی دیكە كۆمەلێك قەیرانی دیكەی قووڵكردەوە. لەبەرئەوەیە تا ئێستاش دۆخی ڕۆشنبیرانی کورد بە سەقەتی باسی لێوەدەکرێ و ئەم پرسە بۆتە مسۆگەرترین و شێواوترین پرس.
 گەلی برادەرینە ئێمە پێویستمان بە سەكۆی سەرشانۆكان نییە، پێویستمان بە شاشەی تیڤییەكان نییە، پێویستمان بە بڵندگۆی گوتاردان لە كەناڵە زۆروزەوەندە بێتام و ناشیرنەكان نییە. ئەمانە كاریان گەوجاندنی خەڵك و بەلاڕێدابردنی خەڵكە تینووەكەیە، كە بەدوای وشەی جواندادەگەڕێن.

ئێمە پێویستمان بە تیۆرهەیە ،پێویستمان بە پرۆژەی فیكریی هەیە، چیتر پێویست ناكات ئەوانەی 6-7 كتێبیان چاپكردووە، بەڵام بەهای فلسێكی سووتاویان نییە، وەك رۆشنبیر خۆیان نیشانبدەن و خۆیان بكەن بە ریشسپی ئەم كۆمەڵگانەریتییە. كۆمەڵگای نەریتی بەكەسانی شۆڕشگێر بەهۆش خۆیدێتەوە، نەك بە نیشاندانی بچمی ناشیرینی خۆیان بۆ خەڵك.
ئەوانەی ساڵانە رۆمانمان بۆ دەنووسن، ئەوانەی ساڵانە دیوانێك بەناو شیعرمان بۆ دەنووسن (هەندێكیان ساڵانە رۆمانێك و دیوانێكیش و بگرەزیاتریش دەنووسن!!)، ئەمانەن كەسیمای كتێبخانەی كوردیان زۆر ناشیرن كردووە، ئەمانەن زیانیان بە چەمكی رۆشنبیر گەیاندووەو شێواندوویانە. لەم رۆژانە برادەرێك نامەیەكی بۆ ناردووم ، بۆی نووسیوم 14 كتێبم چاپ كردووە، دەمەوێ بیگەیەنمە دەستت. نەمزانی چی بۆ بنووسم، بۆیە وەڵاممنەدایەوە، چونكە  یەكەم: نایانخوێنمەوە، دووەم: هەرزەكارێكە بەو تەمەنەوە چۆن 14 كتێبی نووسی !!. ئێستا بۆتەمۆدێل ژمارەی كتێبەكانت چەندە؟! ئەمە چ كارەساتێكە... باسی ئەوە ناكرێت ئەوەندە ساڵەخەریكی نووسینی،  چ بەرهەمێكی فیكریت داهێناوە!.

ئێمەتووشی كۆمەڵێك قەیرانی رۆشنبیریی، قەیرانی ئەخلاقی ، قەیرانی شوناس،تەنانەت لەجیاتی قەیران دەتوانم بڵێم تووشی ئیفلیجی ئەخلاقی هاتووین، لەنێو ئەم هەموو قەیرانەقووڵانەدا، ئاسان نییە، رێگایەكی راست و رەوان بدۆزینەوە، لەكاتێكدا تەمتومانێكە چاو چاونابینێت. ئێستا فەیسبووك و ئەو وێبسایتانەی بە حساب خەڵكی خوێنەوار بەڕێوەیدەبەن، بەشێكیان بوونەتەسەكۆیەك بۆ ستایشكردنی دزو مافیاو گەندەڵەكان. ئەمەیە قەیرانی گەورە. نوخبەوخوێنەواری كورد گەمژەن، ئەوەندەی ئەوان بۆ پیاهەڵگوتن لێیدەزانن، بەدبەختێكی نەخوێندەواركە لە شێخەڵاتوورو كەرەوز دەفرۆشێت لێینازانێت، تەنانەت پێیشەرمە بە دزوگەندەڵێكیشدا هەڵبڵێت. ئەی بەناونوخبەی كوردی (كەئابڕووی نوخبەشتان بردووە، تۆ بۆ وادەكەی!!). . لە هیچ سەردەمێكدا دزوگەندەڵ بە تێكۆشەر ناوی نەبراوە، ئێستا نوخبەی كوردی ئەو كەتنەشیخستە سەر كەتنەكانی دیكەی. ئەم رووخانە ئەخلاقییە بە ئاسانی چاكنابێتەوە. كۆی كۆمەڵگای ناشیرن كردووە.

با بێینە سەر ئەو خاڵەی، ئێمە لەناو ئەو رووخانەفیكری و ئەخلاقییەدا، چیمان كردووە بۆئەوەی بەسەر قەیرانەكاندا سەربكەوین! ئەگەر شتی زۆر باش كراوە، ئەدی ئەم هەموو قەیرانەچییە یەك لەدوای یەك بە كۆمەڵ یەخەی ئەم میللەتەیگرتووەو تا دێ قەیرانەكان زیاتریش قووڵدەبنەوە.

ئێمە تا ئێستا قوتابخانەیەكی كولتووری نووسراومان نییە. كوا ئەو گرووپەفیكرییانەی كە پێشبڕكێی یەكدی دەكەن، ئێمە تا ئێستا یەك گرووپمان نییە رێچكەیەكی نوێی فیكرییان گرتبێتەبەر، ئەگەربڕوامان بە گرووپبەندیش نەبێت، خۆ كەسیش نەیتوانیوە بە تەنیا بووبێتەدامەزرێنەری رێچكەیەكی فیكریی. هیچ تیۆرێكمان بۆ گۆڕینی كۆمەڵگا بۆ سیستەمی سیاسی نەبووە، تا توانای وشیاركردنەوەی كۆمەڵگاشمان نەبێت ،كە ئەوە ئەركی نوخبەی رەسەنە، نابێت گلەیی لە كەس بكەین.