ڕاپۆرتە هەواڵى مانشێتی ڕۆژنامەكانی تورکیا بۆ 27ی تشرینی یەکەمی 2025

ڕاپۆرت

2 کاتژمێر پێش ئێستا‌ 541 جار خوێندراوه‌ته‌وه

1.    ڕۆژنامەى کەرار Karar Gazetesi/ مانشێتى سەرەکى: كشانەوەى پەکەکە لە تورکیا بۆ باکورى عێراق
‌أ.    کشانەوەی پەکەکە: چەکدارەکان دەست دەکەن بە کشانەوەی هەنگاو بە هەنگاو بۆ باکووری عێراق، وەک جێبەجێکردنى بڕیارەکانی کۆنگرەی 12 و بە ڕەزامەندی عەبدوڵڵا ئۆجالان، هاوکات پارێزگاری لە دیسپلینی سەربازی دەکەن بۆ سنووردارکردنی هەر ئیستفزازییەک.
‌ب.    هەماهەنگی لەگەڵ عێراق: تورکیا لەگەڵ حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان کاردەکات بۆ دڵنیابوون لە کشانەوەیەکی ئاسایش و چاودێریکردنی سنوورەکان بۆ ڕێگریکردن لە هەر گرژییەک.
‌ج.    دابەشکردنەوەی هێزە ئەمنییەکان: دوابەدوای کشانەوەکە، یەکە ئەمنییەکان بۆ ناوچەکانی دیکە تەرخان دەکرێنەوە بۆ زیادکردنی کاریگەریی بەرەنگاربوونەوەی تاوان و هەڕەشە ناوخۆییەکان.
‌د.    دەرفەتی ئابوری: ڕۆژنامەکە ئاماژە بەوە دەکات کە پێشبینی دەکرێت متمانەی وەبەرهێنەران لە باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکیا زیاد بکات بەهۆی سەقامگیری چاوەڕوانکراوی ئاسایش.
‌ه.    چاودێری نێودەوڵەتی: چاودێریکردنی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ دڵنیابوون لە شەفافیەت و پابەندبوون بە مەرجەکانی کشانەوە.
‌و.    کاردانەوەی گشتی: بەشێک لە ناوچەکان خۆشحاڵی خۆیان دەربڕی بەو هەنگاوە، لەگەڵ چاوەڕوانی کەمبوونەوەی گرژییە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکان.

2.    ڕۆژنامەى سەباح Sabah / مانشێتى سەرەکى: تورکیا لەسەر ڕێگای ئاشتی
‌أ.    بەهێزکردنی ئاسایشی ناوخۆ: کشانەوەکە دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی چالاکییە سەربازییەکان لە باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکیا، ئەمەش ڕێگە بە حکومەت دەدات دووبارە ئەولەویەت بداتەوە ئاسایشی ناوخۆ.
‌ب.    گەشەپێدانی ئابووری: ئاڕاستەکردنەوەی سەرچاوە سەربازی و داراییەکان بەرەو پڕۆژەکانی ئابووری و گەشەپێدان.
‌ج.    کۆنتڕۆڵکردنی سنوورەکان: جێبەجێکردنی ڕێوشوێنی ئەمنی توند لەسەر سنوور لەگەڵ عێراق بۆ ڕێگریکردن لە هەر جموجۆڵێکی نایاسایی.
‌د.    چاکسازی سیاسی ئەگەری: ئاماژە نافەرمیەکانی پلانی یاسادانان بۆ بەهێزکردنی مافە سیاسی و کولتوورییەکانی کورد.
‌ه.    ڕۆڵی ڕاگەیاندن: پیشاندانی حکومەت وەک لایەنێکی بەرپرسیار و ئاسانکاری پرۆسەکە بۆ بەرزکردنەوەی متمانەی خەڵکی ناوخۆ و جیهانی.
‌و.    کاردانەوەکانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی: بەدواداچوون لەلایەن یەکێتی ئەوروپا و ئەمریکاوە، بەتایبەتی سەبارەت بە شەفافیەت لە جێبەجێکردنی کشانەوەکەدا.

3.    ڕۆژنامەى یەنى شەفاک Yeni Şafak / مانشێتى سەرەکى: بەردەوامی کراوەیی دیپلۆماسی
‌أ.    بوژاندنەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ سوریا: دانانی یەکەم باڵیۆزی تورکیا لە سوریا له ماوەی ساڵانی ڕابردوودا، هەنگاوێکە بەرەو کردنەوەی کەناڵە دیپلۆماسییە فراوانەکان.
‌ب.    بەهێزکردنی هاوکاری لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا: کشانەوەی پەکەکە ڕەنگدانەوەی پابەندبوونی تورکیایە بۆ ئاشتی ناوخۆیی، بەهێزکردنی پێگەی خۆی لە دانوستانەکانی ئەوروپادا.
‌ج.    چاودێریکردنی کشانەوە: جەختکردنەوە لەسەر میکانیزمەکانی جێبەجێکردنی کشانەوەکە لەسەر زەوی لەلایەن هێزە ئەمنییەکانی تورکیاوە.
‌د.    کاریگەری لەسەر سیاسەتی ناوچەیی: ڕەنگە کشانەوەی چالاکییە سەربازییەکان لەسەر سنوور کەم بکاتەوە و دەرفەت بۆ هاوکاری لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ بڕەخسێنێت.
‌ه.    بەهێزکردنی یەکپارچەیی خاکی تورکیا: تیشک خستنە سەر گرنگی پاراستنی یەکێتی نەتەوەیی و پابەندبوون بە یاساکانی تورکیا.
‌و.    شیکاری مەترسی: ئاماژەدان بە ئەگەری سەرهەڵدانی گروپی بچووک و بێ سەرکردە، کە دەتوانێت چاودێریکردنی ئەمنی ئاڵۆز بکات.

4.    ڕۆژنامەى جمهوریەت Cumhuriyet/ مانشێتى سەرەکى: پەکەکە دەکشێتەوە، بەڵام ناڕوونی پێوەدیارە
‌أ.    نەبوونی هێڵی کاتیی ڕوون: ڕۆژنامەکە جەخت لەسەر پێویستی پلانێکی دیاریکراوی کشانەوە دەکاتەوە بۆ دڵنیابوون لە جێبەجێکردنی پراکتیکی.
‌ب.    پێویستی بە چاودێری سەربەخۆ: داوای بەشداریکردنی چاودێرانی نێودەوڵەتی یان بێلایەن دەکات بۆ پشتڕاستکردنەوەی جێبەجێکردنی ڕێککەوتنەکە.
‌ج.    ئەگەری دووبارە بڵاوکردنەوەی نافەرمی: هۆشداریدان لە ئەگەری کارکردنی چەکدارە نادیسپلینکراوەکان لە دەرەوەی چوارچێوەی ڕێککەوتنەکە.
‌د.    داواکاری کورد: ڕۆژنامەکە جەخت لەوە دەکاتەوە کە کشانەوەی سەربازی بەتەنها بەس نییە، هەروەها دەبێت بەشێوەیەکی کاریگەر مامەڵە لەگەڵ داخوازییە سیاسی و کولتوورییەکاندا بکرێت.
‌ه.    ڕۆڵی حکومەت: ڕەخنە لە حکومەت دەگرێت کە وردەکاری ڕوونی سەبارەت بە قۆناغی ئینتقالی دوای کشانەوە نەخستەڕوو.
‌و.    شیکاری ڕەوتی گشتی: هۆشداری دەدات لە سەرکەوتنی پڕۆسەکە لەسەر ئاستى میدیا پێش ئەوەی ئەنجامە ڕاستەقینەکان لەسەر زەوی بەدەست بهێنرێت.

5.    ڕۆژنامەى حورییەت Hürriyet/ مانشێتى سەرەکى: ئاسایش و ئاشتی - هاوسەنگکردنی ئاسایش و ئاشتی:
‌أ.    کەمکردنەوەی گرژییە ئەمنییەکان: دەرفەتی کەمکردنەوەی گرژییەکانی باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکیا دوای کشانەوەی پەکەکە.
‌ب.    ئاڵنگارى جێبەجێکردن: چاودێری وردی پرۆسەی کشانەوە بۆ دڵنیابوون لە پابەندبوونی تەواو.
‌ج.    ڕۆڵی عێراق: هاوکاری بەغدا و هەولێر بۆ ڕێگریکردن لە هەر جۆرە بارگرژییەک  لەسەر سنوور.
‌د.    کاریگەری ئابووری: کەمبوونەوەی مەترسییە ئەمنییەکان ڕەنگە هاندەری وەبەرهێنەران بێت و ئابووری ناوخۆیی بەرز بکاتەوە.
‌ه.    چاکسازی سیاسی: پێویستی درێژەدان بە بەرنامەی یاسادانان بۆ بەرزکردنەوەی مافە کولتووری و سیاسییەکانی کورد.
‌و.    هاوسەنگی میدیایى: ڕۆژنامەکە ڕوانگەیەکی هاوسەنگ بۆ دەرفەت و ئاڵنگارییەکان دەخاتە ڕوو، بەبێ ئەوەی بە تەواوی لایەنگری نە حکومەت و نە ئۆپۆزسیۆن بێت.