شارپرێس:
لەسەر هەموو زارو زمانەكان ، لەهەموو شوێنەكانی پەیوەست بە جەنگی سوریاوە، سەركەوتن ڕاگەیەندرا ئەوەش بەسەر چەكدارانی داعش لەو وڵاتە.

عەبدولڕەحمان ڕاشد شرۆڤەكان لەمیانی نووسینێك دەڵێت: بەدیدی من ئەو سەركەوتنە كاتییە، هێندە نابات داعشێكی دیكە دەردەكەوێت. 

دەوڵەتی داعش هەفتەی ڕابردوو لە سوریا مەرگی ڕاگەیەندرا، لە ساڵی 2011 لەدایك بوو ، ئەوكاتیش پێشتر مەرگی ڕێكخراوی قاعیدە ڕاگەیەندرا، كە گوایە بە یەكجاری كۆتایی هاتووە، ئەمەش‌ دوای ئەوەی لە بەغدا و ڕۆژئاوای عێراق تێكشكا. 

عەبدولڕەحمان ڕاشد دەشڵێت: تا ئەم چەند ڕۆژەی ڕابردوو، ژمارەی ئەوانەی لەسوریا دەستگیركراون گەیشتووەتە 30 هەزار كەس، دەڵێن ئەوانە ئەندامی داعشن ، دەشڵێن ژمارەی ئەوانی لەساڵانی جەنگی سوریادا بوونە داعش، لە 60 هەزار كەس زیاتر بوون.

هەروەها دەڵێت: داعش وەك ڕێكخراوی قاعیدە هزر و بیرۆكەیە، بەئاسانی لەژینگەی ناوچەكەی ئێمەدا نامرێت، كە ژینگەی پشێو‌و بەتاڵێیە، دوای چوونەدەرەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە سەرەتای نەوەدەكان لە ئەفغانساتان و ڕوخانی ڕژێمەكەیی و هاتنەسەركاری تاڵیبان، ڕێكخراوی قاعیدە دەركەوت، لەوێشەوە بیرو هزری توندڕەووی لە ڕێگەی میدیا و مزگەوت و باوەشە گەرمەكانی دیكەی تیرۆرەوە گوازرایەوە بۆ‌ ووڵاتانی دەوروبەر. دوا ڕوخانی ڕژێمەكەی سەدام حوسێن و هاتنەسەركاری حوكمڕانییەكی لاوازی كاتی لە بەغدا لەژێر سایەی ئیداری ئەمریكا، ڕێكخراوی قاعیدە بە بەهێزی لە عێراق دەركەوت. دوای كوشتنی هەزارەها كەس، لە كۆتایدا قاعیدە لە عێراق بەزێندرا و ئەنباریش بووە دوای گۆڕستانی ڕێكخراوەكە. ئینجا دووبارە لەژێر ناو و ئاڵایەكی تازەدا دەركەوتەوە.

 لە ساڵی 2011 شۆڕشێكی مەدەنی لەسوریا هەڵگیرسا، ئەبوبەكری بەغدادی، كە دەوڵەتی ئیسلامی عێراقی ڕاگەیاندبوو، ئەوەی بەهەلزانی سنووری قەڵەمڕەوی خەلافەتەكەی بەرەو سوریا فراوان بكات. 

بەقسەی ئەو شرۆڤەكارە، لەوێ بوونێكی بۆ قاعیدە پەیدا كرد و ئەو ئەركەشی بە محەمەد جولانی سپارد، كە هێندەی نەبرد لەگەڵ سەرۆكەكەی كەوتە ناكۆكییەوە و لێی جیابۆوە و بەری نوسڕەی دامەزراند كە سەر بە قاعیدەیە. لە ساڵی 2016 جولانی بڕیاریدا ناوی ڕێكخراوەكەی بگۆڕێت. لە گرتەیەكی ڤیدیۆیدا دەركەوت و هەڵوەشاندنەوەی بەری نوسڕەی ڕاگەیاند و ناوەكەی گۆڕی بۆ "بەرەی ڕزگاری شام"؟  جۆلانی ئەوكات پاساوی ئەم كاری بەوە هێنایە كە گەرەكییەتی بیانووەكانی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی ببڕێت بە تایبەتیش ئەمریكا و ڕوسیا كە بە بیانووی بەرەی نوسڕەوە موسوڵمانانیان لە سوریا بۆمباران و ئاوارە و دەربەدەر دەكرد. بەڵام ڕاستی پشت ئەم هەنگاوەی جۆلانی گەمەیەكی هاوپەیمانی بوو لەگەڵ توركیا و چەند لایەنێكی سوریا. ئینجا ڕێكخراوی تیرۆرستی دیكەی وەك "بزووتنەوەی نورەدەین زەنگی" و "لیوای هەق" و "بەری لایەنگرانی ئاین" دەركەوتن. دواتر "بەرەی ڕزگاری شام"بۆ جاری سێیەم ناوی خۆی گۆڕی بۆ "دەستەی ڕزگاركردنی شام". سوریا تاكە خاك نەبوو كە قاعیدە داگیری كرد، لقەكانی قاعیدە لە زۆر ناوچەی فراوانی جیهاندا هەن. قاعیدە لە نیمچە دوورگەی عەرەبی ، قاعیدە لە نیمچە كەرتەی هندستان، قاعیدە لە ووڵاتانی مەغریبی ئیسلامی، ڕێكخراوی گەنجان، هەروەها گروپی دیكەی نوستوو لە عێراق و ووڵاتانی دیكە.

باسی لەوەش كردووە، بۆیە ڕاگەیاندنی سەركەوتن بەسەر دەوڵەتی خەلافەتی تیرۆرستدا ڕووداوێكە لە شوێن و كاتێكدا قەتیس ماوە، تیرۆر وەك هزر دەمێنێت كە بەرهەمی توندڕەوویە. هەر بۆیە بەرەنگاربوونەوەی توندڕەووی گرنگترە لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر كە هێشتا لە چوارچێوەی چەكهەڵگرتندا قەتیس كراوە. كەچی ڕێكخراوی دیكەی وەك ئیخوان موسلمین كە هەر چەند كادیر و ئەندانی بێوەی (مسالم) هەن و جیاوازە لە قاعیدە، هێشتا قوتایخانەیەكی گەورەیە بۆ لەدایكبوونی بیرۆكە مەترسیدارەكان. توندڕەووی ئاینی نییە و دەشمانگەیەنێتە تیرۆر، هەروەك ئەمەمان لە ڕاستڕەووە شۆڤێنییەكاندا بینی كە ئاكامەكەی كوشتن و بڕین بوو، هەروەك ئەوەمان لە تاوانی دوو مزگەوتەكەی نیوزیلەندادا بینی. توندڕەووی یەك بەرەبابە و خۆراكبەخشی‌ یەكترن.

سەرچاوە: موستەقبەل 
وەرگێڕان: لوقمان حاجی قادر