شارپرێس:
شێوازەكانی جەنگ بە درێژایی مێژوو لە گۆڕاندان، هەیە نەماوە و هەشە هێشتا بەكاردێت، هەیە پەرەی پێدراوە و هەشە وەك خۆی ماوەتەوە، لێرەدا باسی بەكرێگریراوەكان دەكەین كە سەربازی بەركرێگیراون و لە بەرامبەر پارە و بەرژەوەندییە تایبەتییەكانیاندا، لە پێناو دەوڵەتی دیكەدا شەڕ دەكەن، لەمەشدا هیچ بەرژەوەندییەكی سیاسی و مرۆیی و ئاكاری لەبەرچاو ناگرن.

لە پاشكۆی یەكەمی ڕێككەوتننامەی جنێفی ساڵی 1949 دا، پێناسەی بەكرێگیراوەكان كراوە بەوەی هەر كەسێكە كە بەكرێدەگێرێت بۆ شەڕكردن – چ لە ناوخۆ یان دەرەوە - لە كێشەیەكی چەكداریدا یان ڕاستەوخۆ بەشداری دەكات لە كارە دوژمنكارییەكاندا.

لە دیسەمبەری 1989 ڕێككەوتننامەی نێودەوڵەتی بەرەنگاربوونەوەی خستنەكاری بەكرێگیراوان و پارەداركردن و ئامادەكردنیان لە لایەن نەتەوە یەكگرتووەكانەوە واژۆ كرا، هەر كەسێك بخرێتەكار یان بەكاربێت یان پارەدار بكرێت پێی دەگوترێت بەكرێگیراو، قەدەغەشی كرد دەوڵەتان بەكاریان بێنن، بەكرێگیراویش سیفەتی جەنگاوەر یان دیلی جەنگی نادرێتەپاڵ.

لێرەوە گرنگترین قۆناغە میژووییەكانی بەكرێگیراوان دەخەینەڕوو، هەر لە سەردەمی فیرعەونەكانەوە تاوەكو سەدەی بیست.

 بەكرێگیراوان لە میسری دێرین
نزیكەی ساڵی 2500 پ.ز، كاتێك "نامەكانی عەمارنه" دۆزرانەوە كە لە ئەڕشیفی كۆشكی ئەخناتۆنی (ئەمنحوتبی چوارەم) پاشای میسر دابوون، مێژووی بەكرێگیراوەكانی تێدا تۆمار كراوە لە میسر.

میسرییە دێریینەكان ناوی "Apiru" ، "Habiru" یان لە بەكرێگیراوەكان ناوە كە ووشەیەكی ئەكەدییە، وا وەسف كراون كە كۆمەڵەیەكی ئاسیایین و لە ووڵاتی شامدا لە گەڕان و سوڕاندان بە دوای بژێوی و بەرژەوەندیدا، كتومت وەك عیبرانییەكان.

وشەی "هابیر" پەیوەستە بەوشەی "هابتۆ" ی ئەكەدی كە بە واتای تاڵانی یان دزی دێت، ووشەی " "Saggasu" كە واتای "بكوژ" دەگەیەنێت، مەبەست لێی كۆمەڵەیەكی بچوكی‌ سەربازە گەڕۆكەكانە كە وەك بەكرێگیراوێكی ناوخۆیی كار دەكەن، ئەم زاراوەیە لە نێو گەلە دێرینەكاندا بڵاوە، لە دەقە حیسیەكان و دەقە دێریینەكانی ئەنادۆڵدا بوونی هەیە.

"مارتن بوب" ی فەیلەسوفی جولەكەی نەمساوی بە "كەسانی بێ نیشتمان" وەسفی كردوون كە لە ڕایەڵە نیشتمانییەكانیان دابڕاون و لە پێناو ترس و تۆقاندن و تاڵانیدا یەكیان گرتووە، نیوەیان شوانكارە و دەوارنشینن یان بەكرێگیراون، بەڵام مێژوونووسانی دیكە دەڵێن وەسف كردنی هابیرو بە دەوارنشین وەسفێكی دروست نییە.

لە ساڵی 1288 پ.ز، ڕەمسیسی دووەم لە جەنگی"قادش" دا دژ بە حیسییەكان بەكاریهێناون، لاگیری دڵسۆزانەیان لەو جەنگەدا، هۆكارێك بوو بۆ ئەوەی فیرعەونەكان بیانخەنە ناو ڕیزەكانی سوپای میسرییەوە و لە زۆرلاوە بیانهێنن، بە تایبەتیش لە ووڵاتی یۆنان و دەوروبەرییەوە.

10 هەزار بەكرێگیراو
دیاردەی بەكرێگیراوەكان لە میسرەوە پەڕیوەتە جیهانی دێرینەوە، كوڕشی بچوك لە ساڵی 401 پ.ز ،سوودی لە 10 هەزار بەكرێگیراو وەرگرت كە لە ووڵاتی یۆنان هێنابوونی، تاوەكو یارمەتی بدەن لە دەركردن و هێنانەخوارەوەی "ئەرتحششتای دووەم" ی پاشای فارس لەسەر تەختەكەی.

كسنیۆفۆنی فەیلەسوف و مێژوونووسی بەناوبانگی یۆنانی، لە پەرتووكەكەی خۆی بە ناوی "Anabasis" باسی ئەو ڕووداوە بەناوبانگەی كردووە، خۆشی یەكێك بووە لە سەركردەی بەكرێگیراوەكان لەو جەنگەدا، كە لە نزیك بەغدا ڕوویداوە وكۆڕشی بچوكی تێدا كوژرا.

كۆمپانیای سپی 
كۆمپانیای White Company The  یەكێك بوو لە بەناوبانگترین ئەو كۆمپانیایانەی لەژێر ناوی "كۆمپانیای ئازادەكان"، كە بریتی بوون لە كۆمەڵە سەربازێكی بەكرێگیراو كە لە سەدەی 14  و لە جەنگەكانی ئیتاڵیا، پارە و پوولێكی زۆریان دەستكەوت. 

"سێر جۆن هاوكوود"  ی بەریتانی بەكرێگیراو، سەركردەیەكی شاسواری ئەو جەنگانە بوو كە بە جەنگی سەد ساڵەی نێوان بەریتانیا و فەڕەنسا ناسراوە، ئەو كۆمپانیایە‌ لەو سەردەمدا بووە یەكێك لە بەناوبانگترین سوپای بەكرێگیراوان لە ئیتاڵیا و ئەوروپا كە سەركێشی ئەڵمانی و ئینگلیز و تاوانباران پێكیان هێنا بوو، بە هێرشه كتوپڕە‌كانیان نەیارانیان تۆقاندبوو.

كێ زیاتر پارەی دابایە، ئەو كۆمپانیایە شەڕی بۆ ئەو دەكرد، بۆ پاپا شەڕیان كرد، ئینجا دژ بە پاپاش كەوتنە جەنگەوە، لە پێناو شاری میلانۆ شەڕیان كرد، ئینجا بۆ شاری فلۆرەنس، وا ناسرابوون كە هێرشی كتوپڕیان دەكردە سەر گوند و شارۆچكەكان و تاڵانیان دەكرن.

پاسەوانی سویسری 
ئەمانە لەمڕۆدا بە پارێزەرانی پاپا ناسراون و خاوەن بەرگی تایبەتی ڤاتیكانن، بەڵام مێژووەكەیان بۆ سەردەمی بەكرێگیراوانی سەردەمی ڕابوونی ئەوروپی دەگەڕێتەوه، ئەو كات و لە نێوان سەدەی 15 و 19، زیاتر لە یەك ملیۆن سەركێشی سویسری لە ڕێزەكانی سوپا ئەوروپییەكان دەجەنگان.
  
ئەمانە لە سەربازە یەكەمینەكانی ئەوروپا بوون كە لێزانانە "ڕم و ناردین" یان دژ بە دوژمنە پڕچەكەكان بەكاردێنا. لە سەدەی 18 تاكتیكە شۆرشگێڕەكانیان و دڵڕەقییان ناوناوبانگی زۆری پەیدا كرد وەك باشترین بەگرێگیراوانی ئەو كات، ژمارەیەكی زۆریشیان لە شۆڕشی فەڕەنسادا شەریان كرد و مردن.

پاسەوانی فاڕانگی

ئەمانە دەستەبژێرێك بوون له نێوان سەدەی‌ 10 و 14 ، وەك پاسەوانی ئیمپڕاتۆڕەكانی بێزەنتی كاریان دەكرد، نێردرانە سەر سنور بۆ پارێزگاریكردن و فراوانكردنی دەسەڵاتی ئیمپڕاتۆڕیەتەكە. ئەمانە بازرگانی سویدی بوون كە ڕۆژهەڵاتی ڕوسیایان داگیركرد، چیرۆكەكەیان لە ساڵی 874 دەست پێدەكات كاتێك كێڤی ڕوسیا و قوستەنتینییە پەیماننامەیەكی ئاشتییان مۆركرد كە كێڤی ڕوسیا پابەندكرا بە ناردنی یارمەتی  و هاوكاری سەربازی بۆ بێزەنتییەكان، لێرەوە فاڕانگیۆن  لە سەردەمی مایكلی سێیەم كاریان بۆ دەوڵەتی بێزەنتی دەكرد و وەك پاسەوانی تایبەتی ئیمپڕاتۆر كاریان دەكرد.

لە ساڵی 911 پاسەوانە فاڕانگییەكان بوونە ڕێكخراوێكی ئەمنی هەمیشەیی، لاگیرییان بۆ ئیمپڕاتۆر بوو كە پارەو پوولێكی زۆری پێدەدان و ڕێگەی ئەوەشی پێدابوون تاڵان و بڕۆیی بكەن، ئەمانە ڕۆڵێكی گەورەیان هەبوو لە پاراستنی تەختی ئیمپڕاتۆڕ و یەكپارچەی ئیمپراتۆڕیەتەكە.

ڕۆڵی ئەو فاڕانگییانە كۆتایی پێهات، دوای ئەوەی بێزەنییەكان لە ساڵی 1204 زانینی لە قوستەنتینیە وەدەرنران لە ماوەی هەڵمەتی چوارەمی خاپەرستەكاندا.

كۆمپانیای كەتەلۆنیا
ئەم كۆمپانیایە لە ساڵی 1302 زاینی لەسەر دەستی"ڕۆجر دی فلۆر" ی ئیسپانی دامەزرا كە لە جەنگاوەرە دێرینەكانی ئیسپانیا پێكهاتبوو.

دوای كۆتایهاتنی ململانێكانی ئیتاڵیا، دیفلۆر و بەكرێگیراوەكانی، گرێبەستێكیان لەگەڵ ئەندرۆنیكۆسی دووەمی ئیمپڕاتۆڕی بیزەنتە مۆر كرد، بەمەش‌ گوازرانەوە بۆ ڕۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست بۆ جەنگان لە دژی توركە عوسمانییەكان، ئەو كەتەلۆنییانە كە ژمارەیان 6500 كەس بوو، لە ڕاگرتنی هێرشی عوسمانییەكان بۆ سەر قوستەنتینیە سەركەوتوو بوون.

حەزی كەتەلۆنییەكان بۆ تاڵان و بڕۆیی ئیمپڕاتۆڕیەتی بێزەنتی لێ توڕە كردن ، بۆیە لە ساڵی 1305 دیفلۆر و بەكرێگیراوەكانی كە 1300 كەس بوون، لە لایەن كۆمەڵێكی دیكەی بەكرێگیراوی ئیمپڕاتۆڕیەتی بێزەنییەوە بۆسەیەكیان بۆ دانراو و زۆریان لێ كوژران، هەندێكیشیان دەربازیان بوو  كە بە یەكێك لە ڕووداوە سەرسوڕهێنەرەكانی مێژووی سەربازی سەدەكانی ناوەڕاست دا‌دەنرێت.

دواتر چوونە یۆنان و بۆ دەوڵەتی ئەسینا كاریان كرد، بەڵام بە هۆی دواكەتنی كرێیەكەیان ململانێیان لەگەڵ یۆنانییەكان بۆ پەیدابوو ، بەمەش دووبارە كەوتنەوە شەڕوشۆڕ لەگەڵ یۆنانییەكان.

دوای تێكشكانی سوپای یۆنانییەكان و كوژرانی دۆقەكەیان لە جەنگی كیفیسیۆس لە ساڵی 1311 زاینی، كەتەلۆنییە بەكرێگیراوەكان توانیان بۆ زیاتر لە 75 ساڵ، دەسەڵاتی خۆیان بەسەر ڕووبەرێكی بەرفراوانی یۆناندا بسەپێنن، تاوەكو دواتر سوپایەكی فلۆڕەنسا بەسەریاندا سەركەوت. 

پڵنگە فڕیوەكان
تیپێك بوون بە فەرمی بە ناونیشانی كۆمەڵەی ئەمریكییە خۆبەخشەكان ناسرابوون، سێ پۆلە فڕۆكەوان بوون كە لە جەنگی دووەمی جیهانیدا، لەگەڵ چین دژ بە یابان جەنگا بوون.

یەكەمجار و پێش وێرانكردنی دوورگەی "بیرل هاربەر"، لە سەرەتاكانی ساڵی1941 ڕیزەكانیان ڕێكخرا، سەرۆك فڕانكلین دی ڕۆفڵت ڕێگەی پێدان بە سەرۆكایەتی "كلیر تشینوڵت" ی ئەفسەر  وەك هێزێكی بەكرێگیراو لە ڕیزەكانی سوپای ئەمریكادا كار بكەن، مەبەستیش لەو كارە بەرەنگاربوونەوەی یابان بوو لەوەی دەست بگرێت بەسەر چیندا.

لە یۆلیۆی 1942 بە فەرمی ئەو كۆمەڵەیە هەڵوەشایەوە، بەڵام هەندێك لە ئەندامەكانی بە درێژایی جەنگی دووەمی جیهانی، لە ڕێزەكانی یەكە كۆنەكانی جارانیاندا، بەردەوام بوون لە خزمەتكردن.

ئەمە مێژوویەكی كورتی سەربازە  بەكرێگیراوەكان بوو، هێشتاش زۆرێك لە دەوڵەتان بەدەستیانەوە دەناڵێنن لەسەر ئاستی عەرە‌بی و جیهانی، ئەو‌ان لەژێر دروشمی "زیاتر دەكوژین بۆ ئەو لایەنی پارەی زیاترمان بداتێ" كار دەكەن.

پێگەی ئەلەكترۆنی: ن پۆست
نووسین: مەجد ئەبو ریا
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر