لەمیدیاكانەوە.. ململانێی نێوان مالیكی‌و عەبادی حیزبی دەعوەی پەرتتر كردووە

عیراق

17/07/2019‌ 727 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس:
ئامادەكردن‌و وەرگێڕان: لوقمان حاجی قادر

پێگەی عەرەب بڵاویكردەوە
ململانیی نێوان مالكی و عەبادی ڕیزەكانی حزبی دەعوی پەرت‌ پەرتتر كردووە، بە تایبەتیش دوای ئەوەی لە گۆنگرەی حزبەكەدا مالكی بە ئەمینداری ئەو حزبە هەڵبژێردرا كە ئەمەش ئەگەری لێكترازان و پەرتەواوەزەبوونی سیاسی گەورەی لێ دەكرێت.

كۆنگرەكە، كە لە كەربەلا بەسترا، لە كۆی 400 ئەندامی بەشدار بوو 340 ئەندامیان دەنگیان بۆ مالكی دا، لە كۆنگرەكەدا باڵەكەی مالكی بەسەر هەموو بوارەكاندا زاڵ بوو، پێگەكانی سەركردایەتی ئەو حزبەیان مسۆگەر كرد، لە وانەش ئەنجومەنی شورا كە بەرپرسی داڕشتنی سیاسەتەكانی گشتی و دانان و لابردنی سەركردەكانە. باڵەكەی حەیدەر عەبادیش بێ هیوا بوون لە گرتنەدەستی پێگەكانی سەركردایەتی لە ئەنجومەنی شورا.

 كۆنگرەی ساڵی 2014 ، حزبی دەعوەی كرد بە دوو باڵەوە، لەوساوەش كۆششەكانی یەكگرتنەوەی دوو باڵەكە سەركەوتوو نەبوون. لە ساڵی 2018 پەرت بوون بۆ دوو باڵ یەكیان بە سەرۆكایەتی دەوڵەتی یاسا و دووەمیشیان بە سەركردایەتی هاوبەندی نەسڕ بە سەرۆكایەتی عەبادی. لە دوای پێكهێنانی حكومەتی عێراقیشدا لە ساڵی 2018  ، مالكی پشتی نەیارەكەی عەبادی گرت و ئەمەش  لێكترازانی نێو حزبەكەی قوڵتر كردەووە.

ئەندامە دیارەكانی ئەو حزبەش دەڵێن مكوڕبوونی مالكی بە دووبارە گرتنەوەدەستی پۆستی ئەمینداری حزبەكە، دوا بزماری لە تەختەی حزبەكەیدا، چونكە قۆناغەكە پێویستی بەوەیە خوێنی تازە جڵەوی سەركردایەتی حزبەكە بگرنەدەست، چاوەڕێی ئەوەش دەكرێت چەند سەركردەیەكی حزبەكە دوور لە حزبەكەیان بە دوای ئایندەی سیاسی خۆیاندا بگەڕێن.

قودسی عەرەبی بڵاویكردەوە
نەتەوە یەكگرتووەكانی نیگەرانی خۆی  سەبارەت بەو كۆت و بەندە ئەمریكییانە دەربڕی، كە خراونەتە سەر پێدانی ڤیزای بە محەمەد جەواد زەریفی وەزیری دەرەوەی ئێران لە چوونی بۆ شاری نیویۆڕك. 

نەتەوە یەكگرتووەكان ئەو هەڵوێستەشی بە واشنتۆن گەیاندووە، ئەمەش‌ لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی لە بارەگای نەتەوە یەكگرتووەكان لە نیویۆڕك و لەسەر زاری "فەرحان حەق" ی ووەبێژی فەرمی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە.

ڤیزاكەی زەریفی لە ماوەی مانەوەی لە نیویۆڕك، ڕێگەی ئەوەی پێنادات جگە لە چوونە بارەگای نەتەوە یەكگرتووەكان و بارەگانی شاندی ئێرانی لە نەتەوە یەكگرتووەكان یان بارەگای تایبەت بە خۆی، هیچ جوڵەیەكی دیكە بكات.

ئێستا زەریفی لە نیویۆڕكە بۆ ئامادەبوون لە كارەكانی كۆڕبەندی سیاسی كە لەژێر سایەی ئەنجومەنی ئابووری و كۆمەڵایەتی سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكان ساز دەكرێت.

پێگەی عەرەب بڵاویكردەوە 
چاودێران پێیان وایە فشارەكانی ئێران دژ بە هاوپەیمانەكانی بۆ ئەوەیە بواری جوغزە دبلۆماسییەكە فراوانتر بكات و كاتی زیاتری دەست كەوێت، تا ئەو كاتەی دەرچەیەك دەدۆزێتەوە بۆ دەستپێكردنی دانوستانەكان لەگەڵ واشنتۆندا.

سەرباری ئەوەی تاران ئومێدێكی بە هاوپەیمانەكانی نەماوە بۆ سوككردنی سزا ئەمریكییەكان لەسەری، كەچی فشارێكی زۆری خستۆتەسەر سەركردەكانی ئەوروپا كە ڕێككەوتننامەكەیان واژۆ كردووە.

لە ڕێككەوتننامە ئەتۆمییەكەی ساڵی 2015 ، ئێران لە پێگەیەكی بەهێزەوە دانوستانی دەستپێكرد، ئێستاش تاران گەرەكیەتی لە هەمان پێگەی بەهێزە دانوستانەكانی لەگەڵ واشنتۆن دەست پێ بكاتەوە.

ئەوروپییەكانیش كۆششی زۆریان كردووە بۆ دەربازكردنی ڕێككەوتننامەكە، بەڵام وەزیرانی دەرەوەیان دوای دوو كۆبوونەوە لە بڕۆكسل، پێیان وایە مەحاڵە سزا ئەمریكییەكان سوك بكرێن و ئەمەش‌ دەرفەتێكی بۆ كۆششەكانی ئەوان نەهێشتۆتەوە.

"جێرمی هانت" ی وەزیری دەرەوەی بەریتانیا ووتی ڕێككەوتننامەكە نەمردووە و یەكیەتی ئەوروپاش گەرەكییەتی توانستی ئەوە بداتە ئێران دووبارە بگەڕێتەوە باوەشی ڕێككەوتننامەكە، ووتیشی هەلی دەربازكردنی ڕێككەوتنەكە زۆر لاوازە.

"جان ئێف لۆدریان" ی وەزیری دەرەوەی فەڕەنساش نیگەرانی خۆی لە بڕیاری پابەندنەبوونی تاران بە ڕێككەوتننامەكەوە دەربڕی، ئەمەش وەك كاردانەوەیەك بەرامبەر كشانەی واشنتۆن لە ڕێككەوتننامەكە.

قسەكەری فەرمی ئاژانسی ووزەی ئەتۆمیش ووتی دەرفەت هەیە ئێران بگەڕێتەوە ناو ڕێككەوتننامەكە ئەتۆمییەكە.

ئەوروپییەكان هیوایان وایە باوەڕ بە ئێران بێنن لە ڕێگەی میكانیزمی "ئینستاكس" ەوە یارمەتییان بدەن كە سیستەمێكە بۆ دەربازبوون لە سزا ئەمریكییەكان لە ڕێگەی بەكارنەهێنانی دۆلار لە پڕۆسەكانی ئاڵوێردا، بە پێی ئەو سیستەمە ئەوەی ئێران لە بازاڕەكانی ئەوروپا پێویستیەتی دەیكرێت، بەوە قەرەبوو دەكرێتەوە كە ئەوروپییەكان بایی هەمان بڕە پارە ، كاڵاو كەلوپەلی ئێرانی بكڕن. 10 دەوڵەتی ئەوروپی بەو میكانیزمە ڕازین و تەنها ئیتاڵیا و بۆڵەندا ڕەتیان كردۆتەوە. 

بەهۆی سزا ئەمریكییەكانیشەوە ئابووری ئێران تووشی داڕوخان بووە، جاران بڕی 1.5 ملیۆن بەرمیلی ڕۆژانە نەوتی دەفرۆشت، ئێستاش كەمبۆتەوە بۆ 700 هەزار بەرمیلی ڕۆژانە. 

تڕەمپیش ڕایگەیاند كە سزاكانی سەر ئێران قورستر دەكەن و تارانیش لە سەردەمی ئیدارەكە‌ی ئۆباماوە  ڕێككەوتننامەكە پێشێل دەكەن، ڕاپۆرتە ڕۆژنامەوانییەكانیش ئاماژە بەوە دەدەن لەوانەیە بەهۆی سزا قورسەكانی ئەمریكاوە، ئێران مل بدا و بە دانوستان ڕازی بێت. چاودێر و شارەزایانیش پێیان وایە بەرپرسانی ئەمریكا جەنگ لەگەڵ تاران بە باش نازانن.

مەداپرێس بڵاویكردەوە
عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیری عێراق لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی هاوبەش لەگەڵ "محەمەد ئەشتییە" ی هاوتا فەڵەستینییەكەی وتی:  هەڵوێستی وڵاتەكەی بەرامبەر پرسی فەڵەستین نەگۆڕە، ووتیشی شەرفمەندانە بەرەنگاری مامەڵەی سەدە بووینەوە كە لە بنەچەدا پڕۆژەیەكی نیشتەجێكردنە و ئەوانەی دەیانەوێت تێیپەڕێنن گۆمانیان لە ئەگەرەكانی جێبەجێكردنی  هەیە.


عەبدولمەهدی ئەوەشی گووت كە لەگەڵ شاندی فەڵەستینی باسیان لە بوارەكانی پیشەسازی و ئابووری و بازرگانی كردووە.

ناوبرای ئەوەشی وت: مامەڵەكە فەڵەستینییەكان ناچار دەكات لە دۆسییەكانی قودس و ئاوارەكان و سنوری ساڵی 1967 بۆ ئیسڕائیلی دابشكێنن، لە بەرامبەریشدا قەرەبووكردنەوە و وەبەرهێنان و پڕۆژەی گەشەندەییان پێشكەش دەكرێت. 

مامەڵەی سەدە لە 27 بۆ 29 ی مانگی ڕابردوو، بە بەشداری دەوڵەتانی عەرەبی و نێودەوڵەتی، لە "مەنامه"‌ ی پایتەختی بەحرەین لە ژێر ناونیشانی " ئاشتی لە پێناو گەشەسەندندا" سازكرا  و فەڵەستینییەكانیش بە تەواوی بایەكۆتیان كرد و عێراقیش هەمان شتی كرد. 
 
مەداپرێس بڵاویكردەوە
چەند زانیارییەكی دزەپێكراوی چەند لایەنێكی سیاسی ئاماژە بەوە دەدەن ئەمریكا نیازی داخستنی باڵویزخانەكەی خۆی هەیە لە بەغدا، ئەو لایەنە سیاسییانە دەڵێن ئە‌م دەنگۆیانە بۆ فشارخستنەسەر حكومەتی عێراقە سەبارەت بە تەنگژەی ئێران.

تا ئێستا هیچ لێدوانێكی فەرمی لە لایەن واشنتۆنەوە لەوبارەوە نەدراوە، بەڵام زانیارییە دزەپێكراوەكان ئاماژە بەوە دەدەن كە باڵوێزخانەكەیان لە بەغدا 10% ی دبلۆماتكارەكانی خۆی كەمكردوونەوە. 

ژمارەی دبلۆماتكارەكانی ئەمریكا لە بەغدا بە 2000 كەس مەزەندە دەكرێن لە نێوان 15 هەزار كارمەندی باڵوێزخانەكە كە گەورەترین باڵوێزخانەیە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و‌ ڕووبەرەكەشی هاوتای 80 یاریگای تۆپی پێیە و لە دەوڵەتی ڤاتیكانیش گەورەترە، 21 باڵەخانە و سینەما و دوكانی بازرگانی و چێشتخانە و قوتابخانە و وێستگەی ئاگركوژێنەوە و وێسگەكانی ئاو و ووزە و دامەزراوەی پەیوەندی و گەیاندن لەخۆ دەگرێت.