بەڵگەی حاشاهەڵنەگر هەیە توركیا فۆسفۆری سپی دژ بەكوردەكان بەكارهێناوە

کوردستان

30/10/2019‌ 2896 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس:
ڕۆژنامەی تایمزی بەریتانی ئاشكرایكرد، توركیا ڕاست ناكات، كە دەڵێت فۆسفۆری سپی بەكارنەهێناوە، لەكاتێكدا ڕۆژنامەكە دووپاتیكردووەتەوە، بەریتانیا كاڵای سەربازی بە توركیا فرۆشتوون و فۆسفۆری سپیشی تێدا بووە، بەرهەمەكانیش زیاتر لە 70% مۆڵەتی هاوردەكردنیان هەبووە. 


ڕۆژنامەكە باسی ئەوەشی كرد، لە دوای داگیركارییەكەی سوپای توركیا بۆ باكووری سوریا، بەریتانیا فرۆشتنی چەكی بە ئەنقەرە هەڵپەساردووە، ئەمەش‌ دوای ئەوەی بۆیان دەركەوتووە توركیا چەكی كیمیایی سوتینەری دژ بە كوردەكانی باكووری ڕۆژهەڵاتی سوریا بەكارهێناوە.

لە ماوەی 20 ساڵی ڕابردوودا، حكومەتەكانی بەریتانیا زیاتر لە 70 مۆڵەتی هەناردەكردنی بەرهەمە سەربازییەكانیان، كە فۆسفۆڕی سپی تێدایە،‌ هەناردەی ئەنقەرە كردووە.

هەر لەو بارەشەوە شارەزایەكی بەریتانی دیاری ماددە كیمیاییەكان وتی: دەكرێت شیكردنەوە بۆ ئەو سمپڵانە بكرێت لە شوێنی بەكارهێنانی ئەو چەكە فۆسفۆڕیە كۆدەكرێنەوە بە هۆی ئەو برین و سوتاوییانەی بەسەر جەستەی مرۆڤەكانەوە جێی دێڵن، بەمەش دەتوانن بزانین ئەو چەكانە بەرهەمی چ ووڵاتێكن.

70% بەرهەمە سەربازییە فسفۆرییەكان مۆڵەتی هاوردەكردنیان هەبووە
بەگوێرەی ڕاپۆرتەكانی پێشووتری‌ بەریتانیا، ئەو كاڵا سەربازییانەی لەندەن بە ئەنقەرەی فرۆشتوون بریتی بوون لەنارنجۆكی دوكەڵكەر و فیشەك و تەقەمەنی، نارنجۆكی هەڵخەڵەتێنەر و هی دیكەش. 

فۆسفۆری سپیش ماددەیەكی كیمیایی قەدەغەكراو نییە، بەڵام دەبێت بە گوێرەی پێودانگەكانی یاسایی نێونەتەوەیی مرۆیی بەكاربێت.

ڕۆژنامەكە ئاماژەی بۆ ئەوەش كردووە، ئەو كوردانەی ئەو چەكەیان لە دژ بەكارهاتووە و تووشی سوتانی مەترسیدار بوون، بەڵگەی سەلمێنەریان خستوونەڕوو سەبارەت بە بەكارهێنانی فۆسفۆری سپی لە ڕۆژئاوای كوردستان. 

ڕۆژنامەی تایمز برینە سوتاوییەكانی محەمەد حەمیدی 13 ساڵانی، وەك بەڵگە نیشانداون، كە منداڵیكی كوردی سورییە و بە هۆی هێرشی فرۆكە جەنگییەكانی توركیاوە لە شەوی‌ 16 ی ئۆكتۆبەری 2019  جەستەی سوتاوە.

هەفتەی ڕابردووش، پزیشكێكی مەیدانی لە نەخۆشخانەی تەلتەمر وتی: چارەسەر نزیكەی 15 كەسی كردووە چەكی كیمیایی سوتێنەریان بەركەوتووە. 

لەئێستاشدا ڕێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی لێكۆڵینەوەكانی خۆی دەستپیكردووە سەبارەت بە بەكارهێنانی چەكی كیمایی لەلایەن حكومەتەكەی ڕەجەب تەیب ئەردۆغانەوە لە باكوری ڕۆژهەڵاتی سوریا.

بەكارهێنانی فۆسفۆری قەدەغەكراو 
فسفۆر وەك ڕەگەزێكی سەرەكی بۆمبە دوكەڵكەرە ڕووناككەرەوەكان لە لایەن سوپاكانی ناتۆوە بەكاردێت، وەك سوپای بەریتانیا. \

ئەو بەكارهێنانەی فۆسفۆر لە نارنجۆكی دەستی و چەك و تەقەمەنی ئاسمانی و گولەتۆپەكاندا بە گوێڕەی پەیماننامە فرەلایەنەكان ڕێگەپێدراوە، بەڵام بە گوێرەی ڕێككەوتننامەی جنێف و چەكە كیمیاییەكان، بەكارهێنانی فۆسفۆر لە هێرشی دژ بە كەسەكان قەدەغەكراوە.

لای خۆشییەوە دۆمینیك ڕاپی وەزیری دەرەوەی بەریتانیا بە پەرلەمانی وڵاتەكەی ڕاگەیاند، لە دوای بەكارهێنانی چەكی فۆسفۆڕ‌ لەباكووری ڕۆژهەڵاتی سوریا لە لایەن توركیاوە، هیچ مۆڵەتێكی تازەی هەناردەكردنی ئەو چەكەیان دەرنەكردووەو كردەكانی هەناردەكردنی ئەو چەكانەیان هەڵپەساردووە،‌ تا پێداچوونەوە بەو پرسەدا دەكەنەوە.

"هامیش دی بریتۆن غۆردۆن" ی فەرماندەی پێشووی فەوجی كیمیایی و بایەلۆجی و چەكە تیشكدەرەوه ئەتۆمییەكانی بەریتانیا وتی ئەو بەرهەمە فۆسفۆڕییانەی لەم ساڵانەی دوایدا لەندەن بەئەنقەرەی فرۆشتوون، لە جۆری فۆسفۆڕی سپی بوون.

غۆردۆن ئەوەشی وت: ئەگەر سامپڵێكی بەركەوتووانی ئەو ماددە كیمیاییانەمان لابێت كە لە هێرشی دژ بە كوردەكان بەكارهاتووە، شیمانەی ئەوە هەیە بزانین ئەو فۆسفۆڕە لە كوێوە هاتووە، ئایا لە كۆگاكانی سوریا داكراوە (عەمباركراوە) یان لە كۆگاكانی توركیا.

ناوبراو وتیشی: ماددەی فۆسفۆر زۆر سوتێنەرە، كاتێك ڕەگەزی شێداری لە ئارادا بێت، بۆ مرۆڤەكان سوتێنەرترە.

سەرچاوە: عەرەبییە
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر