شارپرێس:

بۆچی فەڕەنسا گرنگی بە عێراق دەدات؟ 
فەڕەنسا لە زۆر بواردا پەیوەندییەكانی لەگەڵ عێراق برەو پێداوە، لەمەشەوە پرسیارەكەش ئەوەیە ئاخۆ فاكتەرەكانی ئەو گرنگیپێدانە چین، بە تایبەتیش كە عێراق بە هەلومەرجێكی ناهەمواردا تێدەپەڕێت. دەكرێت وڵامی ئەو پرسیارە لەم پێنوێنانەی (مؤشر) خوارەوەدا كورت بكەینەوە:

یەكەم/ پشتیوانیكردن لە هەڵبژاردنێكی پێشوەخت
لە 17 ی نۆڤەمبەری ڕابردوو نەتەوە یەكگرتووەكان ڕایگەیاند كە پێشوازی لە پشكداری  ماددیەكەی (یەك ملیۆن یۆرۆ) ی فەڕەنسا دەكات لە پشتیوانیكردنی كۆمیسۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق، ئەمەش یارمەتیدەر دەبێت لە دابینكردنی ڕاوێژكارەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ هەڵبژاردنەكانی ئایندەی عێراق. بڕۆنۆ ئۆبیری باڵوێزی فەڕەنسا لە عێراق لەوبارەوە گوتی هەڵبژاردنەكانی ئایندەی عێراق بۆ ئەوەیە عێراقییەكان ئازادانە گوزارە لە وویستی خۆیان بكەن و  فەڕەساش پشتیوانێكی بەردەوامی عێراقە.

دووەم/ گورز وەشاندن لە داعش
وەزارەتی بەرگری عێراق ڕایگەیاند لە 12 نۆڤەمبەری ڕابردوو  ڕایگەیاند كە هێزی ئاسمانی فەڕەنسا بە فرمانی فەرماندەیی پرۆسە سەربازییە هاوبەشەكانی عێراق، چەند گورزێكی سەربازییان لە چیای قەرەچوخ لە مەخموری سەر بە پارێزگای نەینەوا لە داعش وەشاندووە، ئەمەش بۆتە هۆی كوژرانی 3 تیرۆرست و وێرانكردنی 4 پەناگەی تیرۆرستان. پێشتر فەڕەنسا هێرشە ئاسمانییەكانی دژ بە داعش لە ناو عێراق كەم كردبوونەوە، دوا هێرشی فڕۆكەكانی لە یۆلیۆی ڕابردوو ئەنجامدا، لەم مانگەشەدا هێرشێكی دیكەی كردۆتەسەر داعش.

سێیەم/ سەردانە یەك لەدوای یەكەكان بۆ عێراق
 لە 2 ی سێبتێمبەری ڕابردوو، ئیمانوێل ماكڕۆنی سەرۆكی فەڕەنسا سەردانی عێراقی كرد و چاوی بە هەرسێك سەرۆكایەتییەكەی عێراق و نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان كەوت. ماكڕۆن لەو سەردانەیدا بەڵێنیدا پشتیوانی لە عێراق بكات، بە تایبەتیش لە بەرەنگاربوونەوەی گرفتە ئەمنی و ئابوورییەكانی، هەروەها لە بواری بەرگریدا هاریكاری عێراق بكات، جەختی لەوەش كردەوە كە ڕێز لە سەروەری خاكی عێراق دەگرن. لە 28 ی ئۆگۆستۆسی ڕابردووش، فلۆڕانس بارلی وەزیری سوپاكانی فەرەنسا سەردانی بەغدا و هەولێری كرد، پێشتریش لە 16 ی یۆلیۆی ڕابردوو، جان ئێیف لۆدریان- ی وەزیری دەرەوەی فەڕەنسا سەردانی عێراقی كردبوو.

دەكرێت ئەم گرنگیپێدانەی فەڕەسنا بە عێراق و پتەوكردنی پەیوەندییە دووقۆڵییەكانی نێوانیان بۆ چەند هۆكارێك بگێڕێنەوە كە دیارترینیان بریتین لە:

یەكەم/ بەرزكردنەوەی ئاستی هاریكاری ئابووری
هاریكاری فەڕەنسا بۆ عێراق ئامانجەكەی سوودوەرگرتنە لەو هەل و دەرفەتە ئابوورییانەی لە عێراقدا هەن، هەردوولاش لەو بوارەدا و لە ئان و ساتی سەردانەكەی مستەفا كازمی بۆ فەڕەنسا، سێ یاداشتنامەی لێكتێگەیشتنیان لە 19 ی ئۆكتۆبەری ڕابردوودا واژۆ كردووە. ئامانج لە واژۆكردنی ئەو یاداشتانەش برەودانە بە توانستە دامەزراوەییەكانی وەزارەتی كشتوكاڵی عێراقی وەك ئاڵوگۆڕی پسپۆڕی و شارەزاییەكانی نێوان پاریس و بەغدا لە بوارەكانی كشتوكاڵ و ڕاهێنان و فێركاری ڤێتەرنەری و تەندروستی ڕووەكی و توێژینەوە كشتوكاڵییەكان، ئەمە جگە لەوەی پاریس پڕۆژەی شەمەننەفەرێكی هەڵواسراو لە شاری بەغدا ئەنجام دەدات. مستەفا كازمیش لە سەردانەكەی ماكڕۆن بۆ بەغدا ڕایگەیاند كە پڕۆژەیەكی كورەی ئەتۆمی بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا بە سەرپەرشتی ئاژانسی ووزەی ئەتۆمی لە عێراق دادەمەزرێنن، كازمی ئەوەشی گوت كە هەردوولا باسیان لە پڕۆژەی میترۆی بەغدا كردووە.

دووەم/ فرۆشتنی چەكی زیاتر
پاریس ئامانجیەتی چەكی زیاتر بە عێراق بفرۆشێت. جومعە عناد – ی وەزیری بەرگری عێراق لە لێداوانەكانی 17 نۆڤەمبەری ڕابردوودا ئەو نیازەی فەرەنسای پشتڕاست كردووە، وتیشی هەر لەو پێناوەدا لە 13 نۆڤەمبەری ڕابردوو سەردانی فەرەنسای كردووە، ئامانجیش ئەوەیە سوپای عێراق بە نوێترین چەك و تەقەمەنی پڕچەك بكرێت. وەزیری ناوبراو ئەوەشی گوت كە نیازی ئەوەیان هەیە چەند گریبەستێك بۆ كڕینی فڕۆكەی (ڕافالی فەرەنسی / نەوەی چوارەم) ئەنجام بدەن.

سێیەم/ ڕووبەڕووبوونەوەی توندڕەووی لە ناوخۆی عێراقدا
فەڕەنسا بەرەنگاربوونەوەی بیری توندڕەووی لە ناوخۆی عێراقدا بەلاوە گرنگە، بۆیە بە بایەخەوە پشتیوانی لە  خستنەڕوو و داڕشتنی پڕۆژەی "جوداخوازە ئیسلامییەكان" دەكات، ئەم كۆششانەی پاریس دەكەونە چوارچێوەی هۆشداری و كۆششە نێونەتەوەیی و خۆرئاواییەكان كە دەڵێن ئەگەری دووبارە سەرهەڵدانەوەی ڕێكخراوە توندڕەووەكانی سوریا و عێراق بەرەو هەڵكشانە.

لە ئێستادا فەرەنسا فشارەكانی خۆی بۆ سەر ئیدارەكەی دۆناڵد تڕەمپ چڕكردوونەوە كە هێزە سەربازییەكانیان لە عێراق نەكێشنەوە، ئامانجەكەش ئەوەیە زیاتر و زیاتر گەمارۆی داعش بدەن، جان ئێیف لۆدریان- ی وەزیری دەرەوەی فەرەنساش لە 13 ی نۆڤەمبەردا ئەو هەوڵانەی وڵاتەكەی پشتڕاستكردنەوە.

چوارەم/ فشارخستنەسەر توركیا
لە ئێستادا ململانێیەكی فراوان لە نێوان پاریس و ئەنقەرەدا هەیە، بەو پێیەی هەردوولا خاوەن ئەجێندای دژیەكن لە ناوچەكەدا. بۆیە یەكێك لە فاكتەرە سەرەكییەكانی فەرەنسا لە هاریكاریكردنی بەغدا، تەنگەتاوكردنی توركیایە لە عێراقدا. ئەنقەرەش هەستی بەو جموجۆڵانەی فەرەنسا كردووە، هەر بۆیە دوا بە دوای سەردانەكەی سێبتێمبەری ڕابردووی سەرۆكی فەرەنسا بۆ عێراق، ئەنقەرە زوو بە زوو نێچیرڤانی بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستانی بانگهێشتی ئەنقەرە كرد.

ئەنقەرە چەندها بانگهێشتنامەشی ئاراستەی مستەفا كازمی كردووە بۆ ئەوەی سەردانی توركیا بكات. سەرۆكی فەڕەنساش لە سەردانەكەی ڕابردووی بۆ عێراق ڕایگەیاند كە دەستتێوەردانە دەرەكییەكان حكومەتی عێراق لاواز دەكەن، لە بەرژەوەندی كۆمەڵگای نێودەوڵەتیش دایە پشتیوانی لە عێراق بكات، چونكە حكومەتی عێراق نیاز و وویستی چاكسازی هەیە، مەبەستی سەرەكی سەرۆكی فەرەنسا لەو قسانە دەستتێوەردانەكانی توركیا بوو لە كاروباری ناوخۆی عێراق و بەزاندنی سنورەكانی هەرێمی كوردستان، لەو بارەشەوە گوتی: ئێمە ئێستا لە لێرەین و لە ئایندەشدا هەر لێرە دەبین.

پوختەی قسە ئەوەیە: فەڕەنسا بە پەرۆشە كە لە هەموو بوارەكاندا پەیوەندییەكانی لەگەڵ عێراق برەو پێبدات، ئامانجیشی ئەوەیە لە دووبارە ڕێكخستنەوەی دۆخی ئەمنی و سیاسی ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا بەشدار و پشكدار بێت، هەر بۆیە لە لوبنانیش هەمان ئاراستەی عێراقی گرتۆتەبەر.

سه‌رچاوه‌: پێگەی ئەلەكترۆنی موستەقبەل 
وه‌رگێران: لوقمان حاجى قادر