شارپرێس:
ده‌وترێت، وه‌ك چۆن سه‌ركردایه‌تى سیاسى كورد بێباكن له‌ئاست به‌ره‌و نه‌مانى پشك‌و ڕێژه‌ى كورد له‌ڕیزه‌كانى سوپاى عێراق، دۆسته‌كانیشى بێ مروه‌ت بون، بەبڕواى چاودێرانى سیاسیش، عێراق به‌ره‌و ده‌مارگیریی مه‌زهه‌بی ده‌ڕوات‌و پشكى كوردیش له‌سوپاو دامه‌زراوه ئه‌منیه‌كانیدا به‌ره‌و نه‌مان ده‌چێت.
زۆر له‌سه‌رخۆو هێدى هێدى كورد له‌جومگه پێویست‌و هه‌ستیاره‌كانى عێراق ده‌كرێته ده‌ره‌وه، له‌دواى ساڵى 2003 بەشداریكردنی ئەفسەرانی هێزی پێشمەرگە لەدامەزراندنەوەی سوپای عێراق، به‌ڵام وه‌كو ده‌وترێت كاتێك سوپاكه سه‌رپێى خۆى كه‌وت، خه‌ریكه كورد ده‌بێته بێگانه‌و هیچى پێنادرێت.
دواى پرۆسه‌ى ئازادیی عێراق لەساڵی 2003و پاش دەركردنی بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی سوپای عێراق لەلایەن پۆلأ بریمه‌ر حاكمی سەربازی ئەوكاتی عێراق، ئەمریكا بڕیاریدا سوپای عێراق دابمەزرینێتەوە بەپێكهاتەو شێوەیەكی جیاواز لەوەی پێشتر.
یەكەو هێزه‌كانى پێشمەرگە ئه‌وكات كارەكتەری سەرەكی ناو پڕۆسەكە بون، له‌سەرەتادا تەنانەت ئاسایش‌و ئەمنیەتی ناوشارى بەغداش 80%ى به‌ده‌ستى كورده‌وه بوو، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى زۆرێك لەفەرماندەی فیرقەكان‌و پۆستە گرنگەكان بەدەست كوردەوەبون كه ئه‌وانیش (سوپا سالار، فەرماندەی دەزگای هەواڵگری‌و فەرماندەی هێزی ئاسمانی عێراق).
چاودێران پێیانوایه، سوپای عێراق ئێستا زیاتر ئاڕاستەی خۆی ڕوەو مەزهەبی تایەفەگەری گۆڕیوه‌و وایكردوه ڕێژه‌ى كورد به‌ئاسته‌م بگاته 2%ى پێكهاته‌ى ئه‌و سوپایه، ئه‌مه جگه له‌نه‌مانى زۆرێك له‌پۆسته گرنگ‌و هه‌ستیاره‌كانى كورد، كه به‌گوێره‌ى ده‌ستورو یاسا پشكى خۆى بوه.
فه‌ریق بابه‌كر زێباری كه سوپاسالاری عێراق بوه له‌نێوان ساڵه‌كانى (2003 تاوه‌كو 2015) ئاماژه به‌وه‌ده‌كات، ڕێژه‌ی كورد له‌سوپای عێراق زۆركه‌مه‌و زۆر پۆست‌و پێگه‌ی سه‌ربازی هه‌یه كه پشكی كورد بون،به‌ڵام ئێستا یان به‌به‌تاڵی ماوه‌ته‌وه، یان به‌وه‌كاله‌ت پڕكراونه‌ته‌وه.
سوپاسالارى پێشوى عێراق به‌گرنگى ده‌زانێت ڕێژه‌ی كورد له‌سوپای عێراقدا هه‌بێت، به‌ڵام وه‌كو ئه‌و ده‌ڵێت:"به‌هۆی ئه‌وه‌ی سیاسه‌تی عنسوریه‌وه ئه‌و ئه‌فسه‌ره كوردانه‌شى له‌سوپادابون نه‌یانتوانی ڕۆڵی خۆیان ببینن‌و ناچاربون بێنه‌وه ناو ڕیزه‌كانى هێزى پێشمه‌رگه".
چاودێران بۆچونیان وایه، ئه‌گه‌ربێت‌و كورد ده‌ستبه‌ردارى ئه‌و پرسه هه‌ستیاره بێت كه پشكى كورده له‌سوپاو دامه‌زراوه ئه‌منیه‌كانى عێراق، ئه‌وا سوپا ده‌بێته‌وه به‌سوپای عه‌ره‌بی‌و ئاكامه‌كه‌شى باش نابێت.
به‌پێی ئاماری وه‌زاره‌تی پلاندانانی عێراق، ده‌بوایه ڕێژه‌ی 13%ى سوپای عێراق بۆ كوردبێت، ئه‌مه له‌كاتێكدا پێشوترو له‌كاتى نوسینه‌وه‌ى ده‌ستور ڕێكه‌وتن كرابوو به‌پشكى له17% بۆ هه‌رێمى كوردستان.
جه‌بار یاوه‌ر ئه‌میندارى گشتى وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه‌و هاوكات ئه‌ندامى شانده‌كانى وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه بۆ دانوستان‌و ڕێكه‌وتن له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تى به‌رگرى عێراق به‌شارپرێسى وت:"ڕێژه‌ى كورد له‌ڕیزه‌كانى سوپاى عێراق له‌نێوان (1% بۆ 2%) زیاتر نییه له‌ئێستادا".
به‌وته‌ى یاوه‌ر، دواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى‌و له‌سه‌ره‌تاى دروستبونى سوپاى نوێى عێراق له‌سه‌رده‌مى پۆڵ بریمه‌ر له‌ساڵى 2003، ڕێژه‌ى كورد له‌سوپاو دامه‌زراوه ئه‌منیه‌كانى عێراق له 17% بوو.
وه‌كو جه‌بار یاوه‌ر باسیده‌كات، ساڵ له‌دواى ساڵ‌و قۆناغ به‌قۆناغ ئه‌و ڕێژه‌یه له‌كورتى ده‌دات‌و له17%وه بۆ 14% داده‌به‌زێت‌و پاشانیش ده‌بێته له12%و دواتریش بوه 7%و ئێستاش به‌گوێره‌ى ئه‌و به‌دواداچونانه‌ى كردویانه، ڕێژه‌ى كورد له‌سوپاو دامه‌زراوه ئه‌منیه‌كانى عێراق له‌نێوان (1% بۆ 2%) زیاترنییه.
وه‌كو ده‌وترێت، له‌هه‌ر وڵاتێكى ئه‌م دونیایه كاتێك پێكهاته‌ى جیاوازى ئاینى‌و تائیفى تێدابوو، پێویسته سوپاكه‌شى له‌هه‌موو ئه‌و پێكهاتانه بێت، به‌ڵام جه‌بار یاوه‌ر نایشارێته‌وه، "ئێستا ئه‌مه له‌عێراق بونى نییه".
له‌ده‌ستورى عێراق‌و له‌ماده‌ى (9)دا زۆر به‌ڕونى هاتوه ((پێكهاته‌ى هێزه‌كانى سوپاى عێراق‌و هه‌موو دامه‌زراوه‌كانى دیكه‌ى سه‌ربازیی‌و ئه‌منى، ده‌بێت ڕه‌چاوى ڕێژه‌ى بونى هه‌موو پێكهاته‌كانى كۆمه‌ڵانى خه‌ڵكى عێراقى تێدابكرێت)).
لەسەرەتای دامەزراندنی سوپای عێراق لەساڵی 1921 ژماره‌یه‌كى زۆر ئەفسەرى كورد بەشدارییان لەدامەزراندنی سوپای عێراقدا كرد، هه‌روه‌ك چۆن له‌دوای پرۆسەی ئازادى عێراقه‌وه هه‌مان ئه‌و سیناریۆیه دوباره بۆوه، به‌ڵام ساڵ له‌دواى ساڵ وه‌كو په‌نده كوردیه‌كه ده‌ڵێت:"خۆزگه‌م به‌پار".
سوپای عێراق لەكاتی دامەزراندنیەوە لەساڵی 1921 كوردیش وەك پێكهاتەیەكی سەرەكی عێراق تێیدا بەشداربون، ئەگەرچی سوپای عێراق ئەوكات كەمتربوو لە10 هەزار سەرباز، بەڵام دەیان ئەفسەرو سەربازی كورد هەر لەسەرەتای دامەزراندنی ئەو سوپایەوە بەشداربون‌و جێ پەنجەیان بەم سوپایەوە دیاربوە.
چاودێران ده‌ڵێن، گەلی كورد بەدرێژایی مێژوی كۆن‌و نوێی عێراق باجێكی زۆرو خوێنێكى زۆری لەپێناوی خاكی عێراقدا بەخشیوەو لەنوێترین جەنگی خوێناویش كە شەڕی داعش بوو گەلی كوردستان بەدەیان هەزار شەهیدو برینداری بەخشیوە، بەڵام سەركردایەتی سیاسی كورد بێباك‌و شیعه‌و سوننه‌ى عێراقیش پرسی بەشداری كوردیان لەسوپای عێراق بەجدی وەرنەگرتوەو بایەخیان پێنەداوە.
ش.هـ