یەك فراكسیۆنی كوردی دەنگی بە هەمواری یاسای دادگای فدراڵیدا

ڕاپۆرت

18/03/2021‌ 2124 جار خوێندراوه‌ته‌وه


لە نێو فراكسیۆنە كوردییەكاندا تەنها فراكسیۆنی یەكێتی لەنێو هۆڵی پەرلەمانی عێراقدا مایەوە و دەنگی بە هەمواری یاسای دادگای فیدرالیدا، سەرجەم فراكسیۆنە كوردییەكان بایكۆتی دەنگدانیان كرد، یەكێتی و پارتی یەكتری تۆمەتباردەكەن بە شكاندنی یەكدەنگی كورد.


ئێوارەی ئەمرۆ پەرلەمانى عێراق هەمواری یاسای دادگای فیدراڵی بە زۆرینەى دەنگی کوتلە شیعەکان و بەشێک لە کوردو سوونەکان پەسندکرد.

 

هەریەکە لە فراکسیۆنی پارتی و فراکسیۆنی هاوپەیمانى هیوا و نوێنەرانی پێکهاتەکانی نێو پەرلەمانی عێراق بایکۆنى کۆبوونەوەکەیان کردو دەنگیان بە یاساکە نەدا.

 

بەپێی ئەو یاسایە چیتر ئەنجومەنى دادوەرى هەرێمى کوردستان دەسەڵاتى ئەوەى نییە کە خۆی دوو ئەندامەکەى بۆ دادگای فیدراڵى دیاری بکات.

 

دەنگدانی فراكسیۆنی یەكێتی بە هەمواری یاساكە و بایكۆتكردنی فراكسیۆنەكوردییەكانی تر، بە پەرتەوازەی كورد لەیەكدەدرێتەوە و فراكسیۆنی یەكێتی و پارتی یەكتری تۆمەتبار دەكەن بە دەرچوون لە یەكدەنگی كورد.

 

پێش كۆبونەوەی پەرلەمان لەسەر دەنگدان بە یاسای دادگای فیدراڵی فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی عێراق بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە و رایگەیاند، ئێمە داوا دەكەین مافەكانمان دابین بكرێن و درووستكردن و پێكھاتنی دادگا بە كۆدەنگی دادوەرە بنەڕەتییەكان بێت و بەپێچەوانەكەشی ھەموو ئەوانەی بەشداری دەكەن بەرپرسیارییەتی مێژوویی و تەواوی لێكەوتەكانی ھەڵدەگرن.

 

سەبارەت بە بەشداری یەكێتی لە دانیشتنی تایبەت بە دەنگدان لەسەر یاسای دادگای فیدراڵی، هه‌ندرێن دۆسكی ئەندامی فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، یەكێتی  ره‌فتارێكی سه‌یریان نواند، چونكه‌ شاندی هه‌رێم له‌ به‌غدان و دوێنێ كۆبوونه‌وه‌ كراوه‌ و ده‌بوایه‌ كورد یه‌كڕیز بوایه‌ له‌و پرسه‌ هه‌ستیاره‌دا، چونكه‌ ئه‌گه‌ر 10 نوێنه‌ری دیكه‌ به‌شدار بوونایه‌، لایه‌نه‌ شیعه‌كان یاسا نوێیه‌كه‌یان په‌سند ده‌كرد، كه‌ عێراقی به‌ره‌و ده‌وڵه‌تێكی مه‌زهه‌بی ده‌برد.

 

 یاسای ژماره‌ 30ی ساڵی 2005ی دادگای باڵای ئیتیحادی ماوەیەکى زۆرە لە پەرلەمانەو بەهۆى ناکۆکی کوتلە سیاسییەکانەوە نەدەتوانرا بخرێتەوە دەنگدانەوە، ئەوە جگەلەوەى هەموارەکەشى کاتێکى زۆری پێچوو.

 

لەلایەكی ترەوە لەسەر بایكۆتكردنی دانیشتنەكە، كاوە عەبدوڵا ئەندامی فراكسیۆنی گۆڕان و ئەندامی هاوپەیمانی هیوا لە پەرلەمانی عێراق لە پەیجی خۆی لە فەیسبوك نوسیویەتی، به‌هۆی ئاماده‌نه‌بوونی زۆرینه‌ی 220 نوێنه‌ر و بایكۆتی فراكسیۆنه‌كانی هاوپه‌یمانی هیوا و پارتی و پێكهاته‌كان، ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عیراق شكستیهێنا له‌ په‌سندكردنی یاسایه‌كی نوێ بۆ دادگای باڵای فیدرالی و ناچار به‌ پشتبه‌ستن به‌ زۆرینه‌ی ساده‌ و دەرهێنانی (ئەنجومەنی دادوەریی هەرێم) لەناوەرۆکی یاساکە وەک لایەنێکی دەستنیشانکردنی کاندیدەکان، ده‌نگیان به‌ هه‌مواری یاسای دادگای باڵای فیدرالی دا.

 

لە درێژەی نوسینەكەیدا ئاماژەی بەوەكردووە، وەک (هاوپەیمانی هیوا) بەوردی و هەر لەسەرەتاوە دەرکمان بە مەترسییەکانی تێپەڕاندنی یاسا ئەسڵیەکە کردبوو کە بەو شێوەیەی ئامادەکرابوو، هەم بۆ رۆڵ و دەنگی کورد لەنێو دادگاکە و هەم بەهۆی پێدانی مۆرکێکی (دینی-مەزهەبی) بە دادگاکە و پێناسەی دەوڵەت، بۆیە لەبەر ئەم هۆکارانە و هەندێ تێبینی دیکە، ئەوەی لێ خواستین کە دووربینانە و بە روئیایەکی ستراتیژی-ەوە مامەڵە لەگەڵ ئەم یاسا تەئسیسیە گرنگە بکەین، بۆیە بایکۆتی دانیشتنەکەی ئەمڕۆمان کرد و سیاسەتی سەپاندنی ئیرادەی یەک پێکهاتەی دیاریکراومان قبوڵ نەکرد، لەکاتێکدا ئەمە دادگای فیدرالیە و دەبێت نوێنەرایەتیی هەموو پێکهاتەکانی عیراق بکات و لەیەکلاکردنەوەی کێشەکان و تەفسیری مادەکانی دەستوردا، زامنی مافەکانی هەمووان بێت.

لە بەرامبەردا فراكسیۆنی یەكێتی بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە و رایگەیاند، حیزبە سیاسی و فراكسیۆنە پەرلەمانیەكانی كوردستان و عێراق دوێنێ ئێوارە لەماڵی سەرۆككۆمار كۆبوینەوە، ئامانجی كۆبونەوەكە بۆ یەكخستنی هەڵوێستی فراكسیۆنە كوردیەكان‌و دروستكردنی یەكڕیزی كورد بوو سەبارەت بەهەردوو پرۆژەیاسای دادگای باڵای فیدراڵی و پرۆژە یاسای بودجە، پێكەوە هەوڵی هەمواری پرۆژە یاسای دادگای باڵای فیدراڵ بدەین و ئەوەی لەبەرژەوەندی خەڵكی كوردستانە جێبەجێی بكەین.

 

فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمانی عێراق، راگەیەنراوەكەی فراكسیۆنی پارتی بە دەرچونی پێشوەختیانە لەناو ئیجماعی كوردی‌و تێكدانی یەكڕیزی ناودەبات، دەشلێن، "بۆ مێژوو ئێمە تەحەمولی ئاكامەكانی ناكەین".

حاكم شێخ لەتیف، پسۆڕی یاسای و دەستوری لەسەر پەسەندكردنی هەمواری یاسای دادگای فیدراڵی بۆچونی خۆی خستۆتەڕوو لە پەیجی خۆی لە فەیسبوك نوسیویەتی، پەنا بردنە بەر زۆرینەی سادە بۆ ھەمواری یاساکە ئەکیید پێچەوانەی دەستورە، جگەلەوەش پێشتر دادگای فیدرال دەقی مادەی ٣ لەیاسای دادگاکەی ھەلوەشاندۆتەوە ، کە تایبەتە بەوەی دەسەلاتی دەست نیشان کردنی دادوەرانی دادگاکەی دابوو بە ئەنجومەنی دادوەری.

ئەوەشی خستوەتە روو، ھەرچەندە پێک ھێنانی دادگاکە تەنھا لەدادوەران شتێکی باشە لەروی بابەتیەوە ، بەلام ئەویش پێچەوانەی دەستورەو ، لەگەلی بین یان نەبین پێک ھێنانی دادگا لە فوقەھای شەریعەو شارەزایانی یاسا ئیستیحقاقێکی دەستوریە.

لە كۆتایدا دوای ئەوەی فراكسیۆنە پەرلەمانییەكانی عێراق نەگەیشتن بە رێككەوتن لەسەر پەسەندكردنی یاسای دادگای فیدراڵی بە ناچاری پەنایان بردە بەر هەمواری یاسای دادگای فیدراڵی، دوای ئیمزاكردنی یاساكە لەلایەن سەرۆككۆمارەوە ئەنجومەنی دادوەری عێراق دادوەرانی دادگای فیدراڵی دیاریدەكات.

لەسەر پەسەندكردنی یاساكە و دابەشبونی كورد بۆ دوبەرەی دژبەیەك، دووبارە شەڕی راگەیاندنی پارتی و یەكێتی دەستپێكردەوە.