د. سەردار موسی شەریف - ماموستای زانكۆی دھۆك
ژینگەی سیاسی ھەرێمی كوردستان بەرھەمی ناكوكی قولی مێژووی یە، كە من و زوربەی ھاولاتی یان و بگرە بەشێكی زوری سەركردایەتی سیاسی و ھتدی حزبە سیاسی یەكانی ھەرێمی كوردستان خەفەتی ئەوە دەخون ئاخو بوچی ناكوكی سیاسی كە سروشتی گورا بە شەری كوردكوژی، دەبێت دوای زیاتر لە 70 سال و بە تایبەیش دوای رێككەوتنی كەسێتی و حزبی و نێو دەوڵەتی، لە نێوان ھەردو سەركردەی مێژووی سەرۆك مام جەلال تالەبانی و سەرۆك مسعود بارزانی، وی گشتی كومەڵگای ئێستای ھەرێمی كوردستان بكرێت بە قوربانی؟ پرسیاری جەوھەری ئەوەیە ئاخو كاتی نەھاتوتەوە نەوەكانی مەلا مستفی بارزانی و ئیبراھیم ئەحمەد، ئێستا كە سەركێشی ھەرجورە سیاسەتێكی ئێستان كە چارەنوس و داھاتویی ھەرێم لە ژێر رەحمەتی سەركردایەتی یانە، بوچی لە پێناو بەھێھزكردن و یەكرێزی لەم ساتە وەختە نالەبارە و حەساسەی عێراق و روژھەلاتی ناوەراست، تازە بەب تازە خەریكی زیندوكردنی شەری مێژویین؟ ئەم شەرە، سروشتەكەی گوراوە بە خوسەپاندن و ئیرادەی یەكتر شكاندن با ناوی حكومەت. ناكوكی یەك ماوەی زیاتر لە 70 سال بەردەەوامە بەو ھویەوە چەندین شەری خوێناوی لێكەوتەوە و ھەزاران گەنجی ئەم ولاتە خەلتانی خوێن كران. جەرگی ھەزاران دایك و باوك سوتێنرا! دەبێت سەركردایەتی ئێستا پارتی و یەكێتی پرسیاری لە پای چی و بو چی لە خویان بكەن. دەبێت ھەردو سەركردایەتی ئاورێك لە مێژوو بدەن دەستنیشانی قوناغە بەھێزەكانی ھەرێمی كوردستان و دەستكەوتە گەورەكانی بكەن لە چ ژینگەیەكی سیاسی دا ئەمە دەستكەوتانە مسوگەر كراون؟ كێ راست دەكات و كێ راست ناكات، بو ئەم نەتەوەیەش دیار نییە! ئەمە معەمایە بە ئێمە و ئەوانی دیكە حەل نابێت. بەلام، بو پارتی و ھەمیش بو یەكێتی گرینە جەستە بریندارەكان سارێژ بكەن، و مێشكی خویان لە فوبیای دوژمنداری یەكتر پاك بكەن. یەكێك لە بەرھەمەكانی كێبەركێ سیاسی ناتەندروست، لێكەوتەوە مەترسیدارەكانی ئاسەوارەكانی دەركەوتون و جێگای داخە: ئەم نەتەوەیە و داھاتای خەریكە دەخرێتە بەر رەحمەتی شمشێری دوو سەرەی عێراقی عروبە؟
بەرپرسانی حكومی و حزبی ھەرێم ھەمیشە بانگەشەی ئەوە دەكەن مەترسی بو سەر ھەرێم ھەیە! ئەمەیان خوێندنەوەی خویانە، لە گەل واقع ناگونجێت. لە پرسی بونی مەترسی بو سەر ھەرێم، فاكتەری دەرەكی خاوەن ئەو شەپولە بەھێزە نییە، بەلكو ئەوەی لەم رویەوە كارەسات دروست دەكات بەرفراوان بونی " قەیرانی ئینتیمای نەتەوەی"، كە ھوكاری سەرەكی كردەوە بێ باكانەی سەركردایەتی سیاسی یە لە ئاستی حزب و حكومەت. پرسێكی وەھا رگ و ریشەی لە ناو كومەڵگا چەقیون و بەرەوە بەھێزبون دەچێت، و ئەمە مەترسی بو سەر ھەرێم دروست دەكات. ھوكارەكەشی فرە رەھەندی یە، بەشی ھەرە سەرەكی گرێدراوە بە پرسی داھات و سامانی گشتی. سامانێك ھاوڵاتی خوی بێ بەش دەبینرێت لە سامانێكی وەھا. ئەو وێنەی لە ناو كومەڵگا دا ھەیە و جێگای شك نییە، سامانی گشتی بوتە سەرەچاوەی خێر و بەرەكەت بو چینی دەسەلاتدار و نەگبەتی بو ھاوڵاتی. بویە، زور ئاسایی یە لە پال ھەمو ھەلسوكەوتە ناتەندروستەكانی بەرپرسانی حكومی و حزبی و مندالانی یان، ھاوڵاتی ئاواتە خواز بێت، حكومەتی عێراق دەست بە سەر ھەرێمی كوردستان دا بگرێت! نەك لە بەر ئەوەی رقی لە ھەرێمی كوردستانە، بەلكو دەیەوێت لەم دەسەڵاتە و بەرپرسانە رزگاریان بێت. ھەر ئەم ھەلسوكەوتە و ھەول نەدان بو سەرراستكردنی ھەلەكان بوتە ھوكاری بێ ھیوایەتی و لە دەستدانی متمانە بە حكومەت و دەسەڵاتداران.
لە پروسە و فورمی دروستكردنی سیستەمی دەوڵەتداری ھەرێم، ئەوەی پەیوەندی بە تەرجومەكردنی ئابوری یەوە ھەیە وەكو سەرەچاوەی داھاتی نەتەوەی و دەوڵەت، سیستەمەك بە شێوەیەك بونیاتنراوە چینێك لە ھەرێم بێتە دروستكرن كە " كاپیتالیست" بێت. بەلام، ئەم فورمەی كاپیتالیستی لە ھەلسوكەوتكردن لە گەل داھاتی لە بەر دەست، سەركەوتو نەبووە كە یارمەتیدەر بێت بو بوژانەوەی ژێرخانی ئابوری وڵات كە درێژخایەن بێت لە روی دابینكردنی دەرفەتی كار و بەشداری لە بەھێزكردنی پایەكانی ئابوری گشتی. بەلكو ئەم چینە كە چینێكی "سیاسی بازرگانن" ھەمو ھەولێكی یان ئەوە بووە لە كوكردنەوەی داھات و بگرە گورینی مولكیەتی گشتی بو مولكیەتی كەسێتی لە رێگای كومەلێك میكانیزمی (نا) شەرعی. ئەم چینە لێرەش نەوەستاوە، بەلكو لە ھەوڵەكانی بو قورخكردن و ئێحتكاری گرینگترین و ھەستیارترین سێكتەرەكانی خزمەتگوزاری ھەرێم كە سەرەچاوەی داھاتێكی گەوری سەقامگیرە بو خەینەی گشتی، لە رێگا ناتەندروستەكان، بە شێوەیەك لە شێوەكان سەرەچاوەكانی ئەم جورە داھاتانەشیان بە شێوەیەك دارشتون كە بچێتەگیرفانی ئەوان ، نەك حكومەت. بویە، حكومەت مفلسە و كاسەی بەرپرسانی تایبەت پرە لە دولار! ئەوەی بو ھاوڵاتی بوتە بەرھەم، بێجگە لە دروستكردنی گوشار و پالەپەستویەكی گەورەی ئابوری، ژینگەیەكی مەترسیدار و توقینەر لە ناو كومەڵگای ھەرێم دروست كراوە، كە بەردەوام بون لە سەر ئەم نەھجە، ئاكامەكانی لە بەرژەوەندی ھیچ كام لە ھەردو حزبی دەسەلاتداردا نییە و نابێت.
یەكێك لەو پرسە گرینگانەی پێویستی بە ئاماژەكردن دەكات، پرسی دەوڵەتداری یە لە ئیدارەكردن و ئیدارەدانی سامانی گشتی یە. لە چەمكی یاسایی و دەستوری پێی دەگوترێت" سامانی نەتەوەیی" و ئەم سەرەچاوانە بریتین لە ئاو، نەوت، گاز، كانزاكان، دارستان، توری رێگا و بان، توری كارەبا و ھتد. كوی گشتی ئەمانە و بە تاكیش پێكەوە پێكھێنەری سەرەچاوەی داھاتی بەردەوامی ئابوری وڵاتن. ئابوری ناسەكان باشتر لەم پرسە تێدەگەن. لە ھەمان كاتیش ئابوری ناسەكان ئەوانەن كە بە شێوەیەكی زانستی دەزانن چون داھاتی ئەم سەرەچاوانە بوگردرێت بە بون بە سەرەچاوەی ھێزی دەوڵەت. بو سیاسی یەكان ھەمو ئەمانە كە فاكتەری ھێزن ( توانایی ئابوری)، پێناسەی گرینگی وڵات لە سەر نەخشەی سیاسی جیھان دەكات. واتە چون ئەم فاكتەرانە، كە مادەی خامن دەتوانرێت بخرێتە ناو بازاری جیھان و ھەولی سەقامگیری حەلقەی پێكەوەگرێدراوی ئابوری جیھان بدرێت.
سەرکردەیەكی ژێر و خاوەن بیركردنەوەیەكی ستراتێژیك لە پێناو ئارمانجە دەستنیشانكراوەكان، پێویستی بە كەسانێكی ژێر و خەمخۆرن كە یارمەتیدەری بن لە سەركەوتن. حكومداری و سەركەوتن لە رێگای سوشیال میدیا، تەلەگرام، تیك توك و تویتەر و مجاملە و " یێس مینیستەر" مسوگەرناكرێت. ئەمە بیركردنەوەیەكی بەرتەسك و مەترسیشە بو سەر حكومدارێتی، كە گرینگترینی یان دوركەوتنەوەیە لە واقعی ژیانی كومەلگا و دروستبونی دابرانێكی قول.
بویە بەرپرسان دەبێت ئەوەیان لە بەرچاو بێت، ئیمان و باوەری و نەتەوەپەرەستی قولی ئەم میللەتە بە شەپۆلی پاپولیستی و سوشیالمیدیا مسوگەرنەكراوە تا بە دەستێوەردان لە ناو سوشیان میدیا و دروستكردنی جورەھا فلتەر تێكبچێت. ھاوڵاتی كورد بونی ئیمان و باوەری پتەوی نەتەوەی، كوردبون و پەیوەست بون بە خاكی پیروزی كوردستان بە كەسێك یان لایەنێكی تایبەتەوە گرێدراو نابینێت. بەلام، تاكە میللەتێک کە بە سەبر و بە شەرەف لە ھەڵەكانی سەركردایەتی خوی خوش بو بێت، لە سەر ئەم گویێ زەوی یە پەیدا نابێت، مەگەر خەلكی داماوی ئەم ھەرێم خوشەویستەكەی من و ئێوە و ئێمەمانانە بێت! ئەمەش دەكرێت خوێنەنەوەی جیاوازی بو بكرێت، بەلام ئەخلاقی بەرزی كوردەواری پێشان دەدات كە چەندە لە ئاست كردەوە قیزەونەكان بەخشەندەیە، و درندە نییە. بویە، ئەوەی كە درندەیە لە بەرامبەر ئەم نەتەوەیە، ئەوە دەسەڵاتدار و ھێزی دەسەڵاتدارە، كە بێ وژدانە. گەورەترین مەترسی كە لە سەر ھەرێم دروست بو، ھوكارەكەی ھاوڵاتی نەبو، بەلكو ئەوە ھەر كردەوەكانی ئەم حكومەت و دەسەڵاتدارە بو، كە شەرعی یەتێكی نەتەوەی خستە بەر دەستی شمشێری عروبە، دەسەلاتێكی بێگانە، كە مافە خودای یەكانی لە نەتەوەی كورد زەوتكرد و پارلەمان و حكومەت و دامەزراوەكانی ئێكسپایەر كرد. بە چەپلەرێزانیش پێشەوازی لە كردەوەیەكی وەھا كرا. ژینگەی سیاسی و كومەڵایەتی ھەرێم ئەمرۆكە شاھدی ئەو قوناخەیە. بوچی كار گەیشتوتە ئێرە، خەلك وەڵامی ھەیە. لەم نێوەندەدا بەلامێك ھەیە، ئەویش بەڵامی ئەوەیە ئاخو سەركردایەتی سیاسی و حزبەكانی ھەرێم بو خویان ئەو بوێری یان لا ھەیە پەنجە لە سەر برینە سارێژنەكراوەكانی خەلكی داماوی كوردستان دابنێن و دەستنیشانیان بكەن و ھەولی چارەسەركردنی یان بدەن؟ ئەو وێنەی كە بەرپرسەكان لە خویان دروستكردتەوە، واقعێك وێنا دەكات، كە دورە لە ھەلسوكەوتی بون بە مرۆڤ.
لە بەر چاو نەبونی ھەمو ئەم راستی یانە و كاریگەری دەرئەنجامەكانی لە سەر ھەرێم لە لایەن دەسەڵاتدارانی ھەرێم، بێ باكی یە، ئەمە لە كاتێك دایە لە ھەمو قوناغەكانی مێژووی دا، هێرشی هیچ دەستدرێژکارێک بۆ سەر ئەم خاک و نەتەوە دێرینە، نەیتوانیوە و نەشی توانیەوە تەحەدای بیروباوەڕ و ئارمانجەكانی ئەم نەتەوەیە و تاكەكانی بكات و بیری سەربەخوی لە ژێر سایەی دەسەڵاتێكی كوردستانی لە زێھنییەتی تاكەكانی ئەم نەتەوەیە لە ناوبەرێت. بەڵام سەركردایەتی ئێستای ھەرێمی كوردستان ئەمەی كردە واقع. ئەگەر دوژمنانمان نەیانتوانیەوە ئێمە لە ئارمانجەكانی خومان سارد بكاتەوە و چوكمان پێ لە عەرد بدات، ئەوە بێ باكی و تێر نەبونی سەركردایەتی سیاسی ھەرێمی كوردستانە كە بە ھوی ھەلسوكەوتە ناتەندروستەكانی یان لە پێناو بەكار ھێنانی دەسەڵاتی دەوڵەتداری بو بەرژەوەندی ئابوری خویان لە لایەك و لە لایەكی دیكە ھەول دان بو بەرتەسك كردنی دەرفەتەكانی ژیانێكی شایستە لە ھاوڵاتی كورد لە بوارەكانی ئابوری و سیاسی و كومەلایەتی و كولتوری دا، ئەوا گەورەترین دەرفەتی رەخسێنراوی بەر دەست، سەدەیەكی دیكەش پاش دەخات ئەگەر پێداچونەوە نەكات .
سیسرو راوێژكاری گەورەی میری ئیمپراتوری روما، ئاماژە بەوە دەكات، كە " ھێز و دەسەڵات خوشە بەلام بە دەگمەن پەنجەكانی دەستی مرۆڤ بە خاوێنی لێی تێپەر دەبن"!؟ شك لەوە دا نییە، دەسەڵاتداری و حكومداری لە ژینگەیەكی ناتەندروستی روژھەلاتی ناوەراست پێویستی بە حیکمەت و دادپەروەری بێهاوتا ھەیە، كە دەست ناكەوێت. بەلام، ھەرێمی كوردستان و بە تایبەتی دەسەڵاتدارانی دەبێت بەرھەم ھێنەر و دەستپێشخەری كومەلێك لەم جورە بوھا بەھێزانە بن لە بەر چەندین ھوكار. یەكەمی یان بریتی یە لە دروستكردانی چوارچێوەیەكی ھاوبەش، واتە، جورێك كە " رێكەوتنی كومەلایەتی" لە پێناو بەھێز كردنی پایەكانی یەكگرتووی كومەلایەتی، سیاسی و نەتەوەی لە ناو كومەڵگای ھەرێم، دوویەمی یان لە پێناو " بەھێز بون" وەكو فاكتەری بالانسی ھێزی سیاسی بەرامبەر عێراقی عروبە و دەوڵەتانی داگیركەری كودستان. ئەم بەھێز بونەش بو مانەوەی ھەرێم وەكو ئاو و ھەوا فاكتەرێكی ژینی یە. ئێمە ھاوشێوەی زورێك لە وڵاتانی روژھەلات دەوڵەتمان لە لایەن زلھێزەكانەوە بو دروست نەكرا، بەلكو مافم و خاكمان لێ زەوتكرا و خراینە ژێر رەحمەتی دەسەڵاتدارە زالمەكانی روژھەڵات كە لە خرابترینانن لە سەر ئاستی جیھان. ئێمە زیاتر لە سەدەیەكە قوربانی بو گەیشتن بو ئازادی دەدەین، و جێگای پرسیارە، نەتەوەیەك بە خوێن ئازادی خوی بە دەست بێنێت، ھەمان سەركردەی ئازادیخواز، ئازادی لە تاكە ئازادیخوازەكان زەوتبكات؟ ئەمە جێگای ھەلوێستە و مەترسیدارە.
ئاخو تێگەیشتن لە چەمكی " ئازادی" وەكو بوھا چ واتایەكی لای ئەو سەركردەی ئێستای ھەرێمی كورستانی ھەیە كە خوی بە خەباتگێر و ئازادیخواز پێناسە دەكات، ھەیە؟ لە كاتێك تو بێیت ئازادی بە ھاوڵاتی ئەم ھەرێمە رەوا نەبینیت، مەگەر لە ژێر سایەی تودا نەبێت؟ شەهیدان و پێشمەرگە دێرینەکان و مرۆڤە ئازادەکانی ئەم میللەتە کە خەباتی یان بو رزگاری ئەم نەتەوەیە دەستپێكرد بەشێكن لە حەلقەیەكی پێكەوگرێدراوی شوڕش و بزوتنەوە كوردیەكان كە لە سالی 1946 پارتی دیموكراتی كوردستان سلاوی لە ئێمەمانن كرد. لە دوای ئەو، حەلقەی پێكەوەگرێێدانی بەھێزی نەتەوەی خوی لە شوڕشەكانی ئەیلول و گولان و شورشی نوێ و پروسەی ئەنفالكردنی نەتەوەی و راپەرینی جەماوەری سالەكانی 1990 سەدەی رابوردوو بە گوللە و خوێنی روڵەكانی كورد، ئەم ھەرێمە لەدایک بۆ. بویە، دەكرێت ئاماژە بەمە بكەین كە ئازادیخوازانی ئێستای ھەرێمی كوردستان لە دایك بووانی سالی 2003 و دوای ئەوە نینن. بەلكو، ئازادیخوازەكانی ئەمرۆی كوردستان روڵەكانی شوڕشە ناوبراوەكانی سەرەوەن كە ئێستاش یادەوەریە تالەكانی ژیانی شوڕشگێری و ژیان لە ژێر سێبەری داگیركەرەكان لە پێش چاویان و چاومان زیندون. دەتوانین ئەمەش بپرسین، بۆچی باوكی من، ھی ئێوە و ھی ئەوانی تر و رولە قارەمانەكانی ئەم نەتەوەیە شەھید بون، راگوێزران و ئەنفالكران؟ لە پێناو شەرەف و ئیمان و ئازادی گەوهەری كوردستان، نەك دروستكردنی دیكتاتوریەت و دەسەڵاتێك كە رێگە بە خوی بدات مافەكانی ھاولاتی یان زەوت و بەرتەسك بكات.
نەك لە پێناو گورینی دەسەلاتێكی زەبری خوسەپێنەر بە دەسەڵاتێكی خوسەپێنەری دیكە. ئەگەر نا، خو بە كرێگیراو نەبون كە ئەمرۆكە بەرھەمی خەباتی یان بێ بوھا بكرێت؟ ئەو خەباتە وەكو حەلقە پێكەوە گرێدراوە ھەتا دەگاتە پروسەی ھەلبژاردن و بەخشینی شەرعیەت بە دەسەڵاتی ھەرێم و لە ھەمان كاتیش وەرگرتنی شەرعیەت لە دەسەڵاتێكی وەھا لە رێگای ھەلبژاردنێكی دیموكراتی. لە ھیچ كام لە ھەلبژاردنەكان كە لە ھەرێم ئەنجام دراون، كوی گشتی ئەو ھێزانەی بەشداری لە پێكھێنانی حكومەتی ھەرێم یان كردوتەوە، نەیانتوانیەوە 100 % دەنگەكانی ھاوڵاتی یان بو خویان مسوگەر بكەن. كەواتە، ئەمە ئەوەمان بو دیار دەكات، بەشێك لە هاونیشتیمانی یان متمانە یان بە دەسەڵات نییە یانیش رەخنەگرن. كە ئەوە ھاوتایە لە گەل دەستەواژەی، بون بە "ناكوك". ئەمە بێجگە لەوەی كێبەركێی حزبە سیاسی یەكان لە مەیدان دا بونی یان ھەیە، كە پشتگیری لە ھەمو ھەلسوكەوتێكی حكومەتی ھەرێم ناكەن. پرسەكە ئەوەیە كە بوچی دەبێت رەخنەگرتن لە دەسەڵات لە حكومەت بو حزبە سیاسی یەكان رەوا و شەرعی بێت، بەلام ئەم مافە بە ھاوڵاتی رەوا نەبینرێت كە لە دەرەوەی ئەندامێتی حزبە فەرمیەكان چالاكە. گەشەسەندنەوەی ئەم كولتورە ھەلكەوتەی خراپی بە سەر كولتوری پێكەوەژیانی سیاسی ناو كومەڵگای ھەرێم دەكات، و مەترسیشە بو سەر ئاسایشی ناوخو كە پایەكانی شەرعی یەتی دەسەڵات دەخاتە ژێر پرسیارەوە.
پرسی سەرەوە بەو مانایە نییە كە دژی دەسەڵاتداری ھەرێم بین، یانیش دوژمنی بین. ئێمە لە ناو یان دەرەوەی دەسەڵات بیت، دەبێت لە روی پرینسیپی یەوە، لەو بروایە دابین، ڕەخنەگرتن لە سیستەم و دەسەڵاتداران تاوان نییە، و دژی ھیچ بنەمایەكی یاسایی و دەستوری نوسراو و عورفێكیش، نییە. پرسە گرینگەكە كە بوتە كەلێن و ھوی دروستكردنی ناكوكی گەورە لە ناو كومەڵگای ھەرێم تێگەیشتنی جیاوازە لە حكومداری و دەسەڵاتداری، كە " افساد و ناتەندروستی لە حكومەتداری" دا ھەیە.
لەم رویەوە، پەیوەندیدارە بە مافەكانی ھاوڵاتی و ئێلتیزامی دەسەڵاتدار لە سەر كومەلێك پرسی پەیوەندیدار بە ژیانی تایبەت و گشتی ئەگەر چی خەبات دەكرێت بو دەستەبەركردنی یەکسانی لە ھەمو سێكتەركانی ناو كومەلگا و گرینگە ئەوەی كە لە یاسا دا جێگیر كراوە وەكو هەڵبژاردنی ئایین، شێوازی ژیان، کەرامەتی مرۆڤ، کۆمەڵگەی مەدەنی، حزب و چاپەمەنی زلهێز، مافی هاووڵاتیبوون، سەروەری یاسا، فەزای کراوەی سیاسی ، لە كردەوش دا پشتگیری لێ بكرێت وەكو بەشێكی دانەبراوی كێبەركێی لایەنە سیاسی یە رێكخراو و نارێكخراوی نێو كومەڵگای ھەرێم. چونكە ھەمو مافە ئاماژەپێكراوەكان بە قوربانی دان و گیانفیداكردنی رولەكانی نەتەوەی مان دەستەبەر كراوە . ھەر لەم رەوانگەیەوە ، بو پاراستنی ئەم كیانە، ئێمە پێویستیمان بە دروستكردنی دوژمنی ناوخومان نییە و ناشبێت ئەم رێگەیە بە خومان بدەین. لەم سونگەیەوە بەرتەسك كردنی ئازادی یەكان و چاودێریکردنی چری ھاوڵاتی یان دادی ھیچ سیستەمێكی سیاسی نەداوە، و ناش بێتە ھوكاری چاکە و خۆشگوزەرانی، بەلكو دروستكردنی ژینگەیەكی وەھا جگە لە لاوازکردنی پایەکانی شەرعیەتی كیانی ھەرێم و دەسەڵات هیچی تر بەدەست ناهێنێت.
بەلكو پاراستنی كیانی ھەرێم و خستنەوەی پروسەی دەولەتداری و حكومەت بو سەر رێچكەی راست، پێویست ناكات ئاگر بەربدرێت ناو مالی ھاولاتی یانی كوردستان، یانیش دلی دایكان و باوكان و مندالان ئاگری تێبەردین. لە پێناو ئەوەی ئەم ھەرێمە بێتە بوژاندن لە ھەمو بوارەكانەوە، و پایەكانی پاراستنی بەھێز ترن بن، گرینگە كە ئەم پرسە لە بەر چاو بگرین، ئەوەی راستی بێت، ھەر وەك چون جێگای سەرباز لە ناو دامەزراوە و سەربازگەکانە، ئابووریش دەبیت بخێرتە بە دەستی خەلكی ئابوریناس لە پێناو سەقامگیركردنی ئابوری ھەرێم، گرینگە ھەول بدرێت مێشكی مەدەنی و شارستانی لە پروسەی حكومداری پایەكانی بەھێزتر بكرێن. ئێمە لێرە گەنگەشە و تاوتوی پاراستنی كیانی ھەرێم و ڕاستکردنەوەی ستراتێژی گەشەپێدانی ژیرانە دەکەین، حكومەت و دەسەڵاتدارێك كە بتوانێت خەونەكانی گەنجانی ئێستا، دایكان و باوكان و نەوەكانی داھاتو دەستەبەر بكات.
بۆ ئەوەی سیستم و كیانی ھەرێم پارێزراو بێت، وئەوەی ئارمانجمانە، گرینگە كولتوری سیاسی، ئابوری و یاسایی كە توشی نارێك و پێكی بوتەوە لەم ھەرێمە، بخرێنە سەر ڕێگای ڕاست. ئاسایشی ناوخو و متمانەی ھاوڵاتی یان بە دامەزراوەكانی ھەرێم بەھێز بكەین. یەكێك لە گەورەترین تەحەدیاتی كە ئێستا ھەرێم، و روی دەمی ھەر كەسێك لە حكومەتی ھەرێم، بەر بلاو بونی لە رادەبەدەری مادە ھوشبەرەكان و ھتدە كە شیرازەی ناو مالی كوردی بەرەو نەمان دەبات و ئەمەش متمانەی ھاوڵاتی یانی بە دامەزراوەكانی ھەرێمی لاوازكردوتەوە. بەربلاوبونیخەریكە لە ژێر سێبەری دەسەڵاتی ھەرێم، نەوەی ئێستا و داھاتومان لە ناو دەبات. لە پێناو پاراستنی ئەم كیانە كە پایەكانی بە دیتنی من كولتور و فەرھەنگی خاوێنی كوردی یە، پێویستی بە گرینگی پێدانە، و گەرانەوەی ئەو متمانەیە كە ئێستا لە داكشانەێكی یەكجار گشتگیرە لای ھاولاتی. ئێمە نە نكولی كارین نەش نكولی لە کردەوە شایستەكانی پێشینەکانمان دەكەین، بەڵام قبوڵکراو نییە بەشێك لە ھەلسوكەوتەكانی حکومەت لە ژێر ھەر پاساوێك دا بن، كە ستەمكاری پێوە دیارە، بەردەوام بێێت. گرینگە ئەم ستەمكاری یە بێتە لادان. نابێت ئێمە كە ھەلقولاوی ژیانی شوڕشگێرین لەناو خۆڵەمێشك دا بژین كە بو خومان ژینگەیەكی بۆمبڕێژکراو دروست كردبێت، كە ئەنەما ئێمە ئەمرۆ یان سبەینی لە ناو دەچین، چونكە دژی سیستەمێكی قورغكارین لە ھەمو ئاستەكانی كومەڵگا كە لە لایەن دەستەیەكی نوخبەی ئەم وڵاتەوە پەیرەو دەكرێت! هەر بۆیەش، نەوەی من و ئێوەی دەسەڵاتدار نابێت لە گفتوگۆ بترسین، و مندالانی ئێوەش لە سەر ئەم خەوە دلخوشكەرە نەژین كە ئەوان سەركردەی سبەینێی ئەم وڵاتەن، نەخێر، ئەمە باش بزانرێت، ئەم دەرفەتە بە مندالانی ئێوە نادرێت و زەحمەتە ئەگەر ئێوە دەرگای گوفتوگو لە گەل ئەم نەتەوەی بە ھوی بەرزەفریتان دابخن. ئێوە دەبێت بوێر بن و ھەر چونیش پێشینانمان لە گوفتگو نەترسان، دەستپێشخەر بن. گوفتگو دەرگا و پەنجەرە و دیدگا داخراوەكان بومان دەكاتەوە، زورتر لێكمان نێزیك دەكات و خالە ھاوبەشەكانمان لێك نێزیكتر دەكات، ناكوكی یەكان دەبن بە خالی پێكەوەگرێدانی كوكبون و بەھێز بون. بەلام كەس لەە ئێوە مندالی خوی بو بون بە سەركردەی سبەینی لە نێو ئەم كومەڵگایە پەروەردە نەكات. چونكە ئایندە ھی ئەوان نییە. نەوەی من و ئێوە نابێت لەم ھەرێمە كەس بە دوژمنی خومان پێناسە بكات، بەلكو دەكرێت ناكوكیمان ھەبێت، بەلام گەیشتن بە پێناسەكردنی یەكتر وەكو دوژمن چ لە ھەلسوكەوت دا بێت یانیش بە دەربرین، تەنیا لای ئەو مرۆڤانە بە دی دەكرێت كە لە مەعریفە و بەهاکانی مرۆڤایەتی، و بگرە سیاسی یە رەسەنەكان، دورن. لەم ھەرێمەی ئێمە، ئێستاكە سنورەكان نەماون، بەلكو ھەمو سنورەكان لە بەرامبەر ئێمە دا كراوەن. لە بەرامبەر مندالان و گەنجانی ئێمە كراوەن. چیدیكە پەروەردە تەنیا لە ناو ھولە داخراوەكانی قوتابخانەكان و زانكوكان زانستی بون مسوگەر ناكات. مێشكی كراوەی ئەمرۆكە، سنور ناناسێت، چونكە لە جیھانی كراوەی ئەمرۆكە و لە سەردەمی تەكنولوژیای پێشكەوتو كە ھەرەێم بەو ھویەوە بوتە بەشێك لە جیھانی پێشكەوتو، سنووری هەموو وڵاتەکانی جیھان بەڕووی مێشکی گەنجان و ھاوڵاتی یانی ئەم خاکەدا کراوەیە.
دەسەڵاتداری بە كولتور و ئاكاری " تولەكردنەوە" و "لە دەرەوەھێشتن"(Exclusion) بەرجەستەكاری بێ متمانەی یە و ژینگەیەكی ناتەندروست و دابرانێكی گەورە لە نێوان حزب و حكومەت و ھاوڵاتی یان دا دروست دەكات.
