شارپرێس:
لە كاتێكدا زۆر جار ڕەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا ئەوە دووپات دەكاتەوە، كە نیازی هەیە ملیۆنێك سوری لە ناوچەی ئارامی باكووری رۆژهەڵاتی سوریا نیشتەجێ بكات، هۆشداری ئەوەش دەداتە ئەوروپا، كە شەپۆلێكی دیكەی ئاوارەكان بەڕێوەیە، ئەگەر خواستەكانی جێبەجێنەكرێت.
ڕۆژنامەگەری ڕوسیا پێی وایە دەستتێوەردانی مۆسكۆ لە سوریا بۆ ڕزگاركردنی بەشار ئەسەد، هاوكێشەكەی بەسەر ئەردۆغاندا لە ئیدلب سەروژێركرد، بەجۆرێك ئێستا دۆخی هەرێمی توركیا لەدەستی فلادیمێر پۆتنی سەرۆكی ڕوسیا دایە.
لەو لاشەوە ناوچە ئارامەكەی توركیا و ئەمریكا، كە بەربەستێكە لە بەردەم ڕژێمی سوریا، بەشار ئەسەد نازی هەیە دوای ئەوەی ناوچە دابڕاوەكەی باكووری ڕۆژئاوای وڵات كۆنتڕۆل دەكات، خۆی تەرخان دەكات بۆ ناوچە ئارامەكەی باكووری ڕۆژهەڵاتی ووڵات، جا چ لە ڕێگەی دانوستان لەگەڵ كوردەكان، یان لە ڕێگەی هاوپەیمانییەكی (سوری – توركی- ڕوسی)، كە ئەگەری زۆرە لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هاوبەشی و دوژمنی هاوبەش بێتە ئاراوە.
میدیاكانی ڕوسیا، كە هێشتا سەرقاڵن بە هۆكار و لیكەوتەكانی دوا سەردانەكەی ئەردۆغان بۆ ئیدلب، پێیان وایە ئامانجەكەی ئەردۆغان بەجۆرێك لە جۆرەكان، پاراستنی بەرژەوەندی لایەنگرەكانییەتی لە ئیدلب، باسیش لەئیخوانەكان دەكرێت، كە لەوانەیە لێدانێكیان بەركەوێت، بۆیە نابێت جەنگی سوریا - توركیا بەرپابێت، ئەردۆغانیش بۆ پاراستنی كورسییەكەی خۆی، بیر لەوە دەكاتەوە ئەم پرسە لە بەرژەوەندی خۆی بەكاربێنێت.
ڕۆژنامەی "فۆینیە ئۆبزرینیە" ئەم بۆچوونەی سەرەوەی هەیە، چونكە پارتەكەی ئەردۆغان پشتیوانی خۆی لە ئیخوانەكان وەردەگرێت و ئێستاش كورسییەكەی لەمەترسیدایە، كە زۆرینەش ناڕازین لەوەی ئەردۆغان بۆ ئەو ماوە دوور و درێژ لەسەر كروسی فەرمانڕەوایی ماوەتەوە.
ئەو ڕۆژنامە ڕوسییە لەوتارێكیدا، كە "ڕوسیا ئەلیەوم" وەریگێڕاوە، پێیوایە ئەردۆغان خاوەن بلیمەتییەكی هەڵبژاردنە، ئەو بەردەوام بە ڕێژەی 52 و 54 لە هەڵبژاردنەكان دەیباتەوە، كەچی لەم دواییانەدا و لە هەڵبژاردنی شارەوانییەكاندا، ئەستەمبوڵ و ئەزمیر و ئەنقەرەی دۆڕاند، ئێستشا ئەگەر پشتیوانی ئیخوانەكانی توركیا لەدەست بدات، دۆخەكەی زۆر سەخت و دژوار دەبێت، بۆیە ئێستا ئایندەی توركیا لە دەستی پۆتین دایە.
"ئیسار كاراكاش" ی نووسەر لە پێگەی ئەحوال توركیا، سەبارەت بە پەیوەندییە ڕوسی – توركییەكان دەڵێت: لەوە دڵنیا نییە ئاخۆ ئەوانەی لاگیری مۆسكۆن دەتوانن ئەو جەنگە ببەنەوە، بەڵام ئەم كارە مەحاڵیش نییە، ئەوان هەموو كوششێك دەكەن، كە توركیا لە ئامێزی بەها سیاسی و ئابووری و یاساییە ئەوروپییەكان بێنێتە دەرەوە و بیخەنەپاڵ كۆسیستەمی ڕۆژهەڵاتی یان ئۆڕائاسیایی.
سەرباری ئەوەی بردنەوە و دۆڕاندن بۆ هیچ لایەك مسۆگەر و مەحاڵ نییە، بەڵام لە ئەگەری بردنەوی باڵی ئۆڕائاسیادا، توركیا ڕووبەڕووی زۆر لایەنی نەرێنی گەورە دەبێتەوە.
لە لایەكی دیكەشەوە "ئۆڕاسیا ئیكسپرت" پێ وایە چەك و فڕۆكە ڕوسییەكان، كارتی بردنەوەی ئەنقەرەن لە گەمەكەی لەگەڵ واشنتۆندا، پرۆفیسۆر سلجوق تسولاقو ئۆغڵۆی بەرێوەبەری سەنتەری توركی بۆ لیكۆڵینەوەكانی ئاسیا و ئۆقیانوسوی هیندی، پێی وایە حكومەتی توركی مامەڵە شیمانەكراوەكەی (محتمل) ی فڕۆكە ڕوسییەكان تەنها وەك كارتێكی سازشكردن دژ بە ئەمریكا بەكاردێنێت.
ئەو دەشڵێت: دەبێت توركیا هاوسەنگی ووردی خۆی لەوبارەوە بپارێزێت. چونكە هەموو چەكەكانی توركیا هی كۆسیستەمی ناتۆن، پرسی گرێدانی نێوان ئاسایشی ئەندامەكانیشی زۆر بەلای ناتۆوە گرنگە، بۆیە دەبێت فڕۆكە شەڕكەرەكان و كۆسیستەمە موشەكییەكان لەگەڵ كۆسیستەمی ناتۆدا بێنەوە، هەر بۆیەش ناتۆ بە توندی مامەڵەی موشەكی ئێس 400 ڕوسی بۆ توركیا ڕەتكردەوە.
جگە لە ڕێككەوتنەكانی بواری فڕۆكە و كۆسیستەمە موشەكییەكان، توركیا لە زۆر بواری دیكەدا هاریكاری لەگەڵ ڕوسیادا هەیە، بە تایبەتیش پڕۆژە پیشەسازییە بەرگرییە گەورەكان.
سەرچاوە: ئەحوال توركیا
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
