گەمەی لۆکاشینکۆو بەقوربانیکردنی پەناخوزانی کورد
ئایا لۆکاشینکۆی دیکتاتۆری بیلاڕوسیا گرەوەکە دەباتەوە؟
دانا ڕەشید

دوای ئەوەی ئەنجێلا مێرکڵ ڕاوێژکاری ئەڵمانیا بەتەلەفۆن گفتوگۆی لەگەڵ سەرۆکی خۆسەپێنی وڵاتی بیلاڕوس لۆکاشینکۆ کرد، هاوزەمان لەرێگەی موستەشاری ئیدارەی مێرکڵ بۆ کاروباری دیبلۆماسی نیابی لەمێرکڵەوە گفتوگۆ لەگەڵ پوتن سەرۆکی ڕوسیا کراوە، دەربارەی ئەزمەی پەناخوازانی سنوری پۆڵه‌ندا، لۆکاشینکۆ خۆی بەسەرکەوتو پیشانداوە، ئەمەش دوای ئەو لێدوانەی ڤلادیمیر پوتنی سەرۆکی ڕوسیا دێت، کاتێ لەڕێگەی تەلەفۆنەوە وتویەتی، بۆ سەرۆکی بیلاڕوس سەرکەوتنە کە مێرکڵ خۆی تەلەفۆنی بۆ بکات لەکاتێکدا بەسەرۆکی شەرعی وڵات لەیەکێتی ئەوروپا بلۆک کراوە متمانەی پێناکەن، ئەمەش لۆکاشینکۆ بەسەرکەوتن بۆخۆی ناوزەدیکرد.

هەمانکات ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا ماوەیەکی درێژ کە لەدوو کاتژمێر تێپەڕیکردوە لەسەر هەمان ئەزمەی سەر سنور لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن قسەیانکردوەو ڕایان گۆڕیەوەتەوە، هەتا ئێرە سەرەتای فیلمێکە کە لەتورکیا سیناریۆی بۆ دانراوەو لەڕوسیا سپۆنسەری بۆکراوەو لەبیلاڕوس وێنەی گیراوەو لەعێراق‌و هەرێمی کوردستان بەتایبەتی، بەهۆی ئەو بارە ناهەموارەی حکومڕانی عێراق‌و کوردستان باشترین ئەکتەری حەقیقی بۆ دۆزراوەتەوە.

ئەکتەرێک بەشێوەیەکی وەها غافڵ گیرکراون، لەنێوان پۆڵه‌نداو بیلاڕوس سەرماو ئازارو برسێتی دەچێژێ ئەمما هێشتا بروای بەوە نەهێناوە کە ئەمەی ئەوان دەیکەن فیلمە، وەلی پرسیاری جدی لێرەدایە، ئایا لەم گەمەیەدا سەرۆکی خۆسەپێنی بیلاڕوس بەرامبەر یەکێتی ئەوروپا، دەیباتەوە یان دەیدۆڕێنێ؟ ئەگەر بردیەوە چارەنوسی ئەو پەناخوازانە بەچی‌و بەکوێدەگات، خۆ ئەگەر دۆڕانیشی هەمان پرسیار چارەنوسی خۆیی‌و حکومەتەکەی بەکوێدەگات؟

دوای ئەوەی لۆکاشینکۆو دەسەڵاتەکەی ئیعترافیان بەبەرەی ئۆپۆزسیۆن نەکردوو، خۆیان بەسەر دەسەڵاتدا سەپاند، یەکێتی ئەوروپا هەموو پەیوەندیەکی دیبلۆماسی لەگەڵ ئەو وڵاتە هەڵپەسارد، بەمەش حکومەتی بیلاڕوس توشی چەندین قەیرانی دارایی‌و ئابوری بوەوە، سەرباری بارودۆخی پەتای کۆرۆنا، ئیدارەی لۆکاشینکۆ بۆ دەربازبونی لەو ئەزمەیە نەخشەی چەند سیناریۆیەکی سیاسی دەکێشێت، یەکێک لەو سیناریۆیانە کە خۆیی‌و دارودەستەکەی هەر بەسەرۆکی تێدا بمێنێتەوەو نەکەوێتەبەر نەفرەتی مێژوو، یەکگرتنەوەی لەگەڵ ڕوسیای گەورە پێشنیازدەکات، لەگەڵ ڤلادمیر پوتن دەکەونە گفتوگۆ، بەڵام بۆ ئەمکارە دەبێت ڕیفراندۆمێکی گشتیی بکرێت تا دەنگی میلەت بەدەستبهێنێت، لەمەدا شکستیخوارد، چونکە میلەتی بیلاڕوس ئامادەنین بۆ ئەوکارە ڕیفراندۆم بکەن‌و خۆیان تەسلیم بەڕوسیا بکەن، سیناریۆی دوەم، دروستکردنی چەند حیزبێکی کارتۆنی‌و  بەرەیەکی ئۆپزسیۆنی لەسەرەوە دژی خۆیی‌و لەژێرەوە کوری خۆی دروستبکات، ئەمەش هەر لەسەرەتاوە جێگەی گاڵتەپێکردن بوو بۆ یەکێتی ئەوروپا، چونکە یاریەکی مەکشوفە، سیناریۆی سێەم دوبارەکردنەوەی هەمان سیناریۆی تورکیا، کاتێك چەند ملیۆن پەناخوازانی سوری‌و یەزیدی‌و عێراقی بەردایە گیانی یەکێتی ئەوروپا، ترێ بەگەنمێکی پێکرد هەم بەشێکی زۆری لەیەکێتی ئەوروپا وەرگیران هەم پارەیەکی زۆریش درا بەحکومەتی ئەردۆگان، لەسەرێکی کەوە لەچەندین ئەزمەو گرێو گۆڵی سیاسی‌و دیبلۆماسی چاویان نوقاند، بەڵام کورد واتەنی لەهەمو هەورێ باران نابارێ‌و لەهەموو زەویەکیش گوڵ‌و گوڵزار ناخەمڵێ، کەشوهەوای ئەو بارانەی بۆ ئەردۆگان باری زۆر زۆری فەرقە لەگەڵ ئەم کەشوهەوایەی ئێستە بۆ بیلاڕوس نابارێت.

وەک دەرکەوتوە سیناریۆکە بەمجۆرەیە، بێگومان ئەمە قسەوباسی زۆری لەسەرە، تورکیا کۆمەڵێ قاچاخچی بێویژدانی کورد پەیدا دەکات کە دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان بەهۆی ئەو بارە زۆر ناهەموارەی حکومڕانی کە قیمەتی بەهیچ شتێکەوە نەهێشتوە بێجگە لەپارە کۆکردنەوە، کۆمەڵگەی وەک کەرەستەیەکی خاو لێکردوە، بەئاسانی دەتوانرێت چی لەگیرفانیدایە بەحسابی ڕۆیشتن بۆ ئەوروپا لێی بسەندرێت، بەفیزەی وڵاتی بیلاڕوس بەڕێگەی کۆمپانیای فڕۆکەوانی تورکیا، خەڵک بەخاوو خێزان‌و منداڵ‌و پیرو گەنجەوە، بەو بەرنامەیە کە تا ناو پۆڵندایان بەرن، بەوجۆرە خەڵەتاون کە ئیتر پۆڵندا سەر بەیەکێتی ئەوروپایەو لەوێوە بێ کێشە، دەوڵەتانی وەک ئەڵمانیاو هۆڵداو  سویدو چی‌و چی، بەهەمانشێوەی سوریەکان موعەزەزو موکه‌ڕەم وەرتاندەگرن، سەرەتا بەپارەیەکی زۆر نەبوە، بەڵام قاچاخچیەکان بۆ گیرفانی خۆیان یەک فیزەیان بەزیاتر لەپێنچ هەزار دۆلار فرۆشتوە لەکاتێکدا خۆیان تەنها 50 پەنجا دۆلاریانداوە بەفیزەکە،  بەم حاڵەش بەهەزاران ماڵ‌و خێزان بەخاو خێزاناوە بەدەیان دەفتەریانداوە بەس بگەنە بیلاڕوس پۆڵندا، لەماوەیەکی کەمدا مزگێنی بەلۆکاشینکۆی دیکتاتۆر دەدەن کە زیاتر لەچوار هەزار کەس کۆکراونەتەوە بەخاوو خێزان‌و منداڵ‌و چەندین کەمئەندامیان لەگەڵە، بۆیە نەخشەکە دەکەوێتە بواری جێبەجێکردنەوە، سەرەتا بهێنرێن بۆ شوێنێکی نزیک سنور ئینجا سەربازانی بیلاڕوس پشتیان لێبگرن‌و بڵێن فەرموو بڕۆن بۆ پۆڵندا، ئەزمەیەک بۆ یەکێتی ئەوروپا دروستکەن‌و بکەونە مامەڵە پێوەکردنی وەک ئەمەی ئێستا ڕویداوە، ئەو جەماوەرە پەناخوازە نازانن ڕوو بکەنە کوێ، چونکە پێشئەوەی ئەمان بگەن پۆڵندا هەموو سنورەکانی خۆی بەسەرباز گرتبوو، دەستیکردبوو بەدروستکردنی  دیوارێکی بەرزی تەلبەندکراو، ئێستا بەبەرزی پێنج مەتر دەیەوێ دیوارێکی تر دروستبکات، لێرەوە هەتا ئێستە وێنەی فیلمەکە دەگیرێت، ئەمە دوا سیناریۆی لۆکاشینکۆیە هێشتا یاریەکە بەردەوامە، بۆیە لەم گفتوگۆ تەلەفۆنیەی مێرکڵ، خێرا  سەرۆکی ڕوسیا پوتن تەپڵی سەرکەوتنی بۆ لۆکاشینکۆ لیدا بەوەی ئەمە وەک ئیعترافوایە بەدەسەڵاتی لۆکاشینکۆی خۆسەپێن، بەڵام پۆڵندا هەتا بێت شێتگیرتر دەبێت، ئەگەرچی لۆکاشینکۆ هەندێ قسەی بێسەروبەری کرد، بەڵام دەکرێ حسابی بۆ بکرێت کە وتی، کوردەکان ئەزمونی شەڕیان هەیە، دەنگۆی بەدەستخستنی چەک لەئارادایە، ئەمڕۆ لەبەردەم دەروازەی ڕەسمی نێوان بیلاڕوس‌و پۆڵندا شەڕو پێکدادانی بەردەفرکێ لەنێوان پەناخوازان‌و سوپای پۆڵندا ڕویدا، شرۆڤەکاران دەڵێن، ئەگەر ئەم ئەزمەیە تا ماوەیەکی تر چارەسەرنەکرێن، یەکێتی ئەوروپا دەکەوێتە نێوان دوو هەڵبژاردن، یان ئەوەتا چاوداخەن  تا کارەساتێکی مرۆیی ڕودەدات بەنەخۆشکەوتن‌و ڕەقبونەوەی ئەو جەماوەرە پەناخوازەو لەو ڕێگەیەوە لۆکاشینکۆ بدرێت بەدادگا‌و کۆتایی بەو دەسەڵاتە بهێنرێت، (جا ئایا لۆکاشینکۆ دەڵێ بگاتە ئەو حەدە کە سەری خۆیی‌و دەسەڵاتەکەی تێدا بچێت، یان لەو سەر سنورە دەیاهێنیتە ناوشارەکانی بیلاڕوس‌و کۆتایی بەفیلمەکە دێت)، یان ئەوەتا ڕێکبکەون‌و لۆکاشینکۆ گرەوەکە بباتەوە، لەهەردوو بەردا پەناخوازان تێدادەچن یان بەناردنەوەیان‌و سەرکەوتنی لۆکاشینکۆ، یان بەپەندان‌و نەخۆشکەوتن‌و لەتاو سەرما یەک یەک مردنیان، یان  لاکۆشینکۆ بەناچاری بیان بات بۆ شارەکانی بیلاڕوس‌و ڕەوانەی عێراقیان بکەنەوە، هەروەک وەفدی یەکێتی ئەوروپا لەبەغدا لەگفتوگۆیەدان.

کورد دەڵی بەبۆنی کەبابەوە چوو کەریان داخدەکرد، ئەو بۆنی کەبابەی کە قاچاخچیان ئەو خەڵکەیان بۆ برد، ئەم کەرداخکردنە بوو، وەلی ئەوکەسانە هەرچیەک بن گەوج نین، ئەو هەموو هۆکارەی لەعێراق‌و هەرێم بەبێقیمەتکردنی ژیان‌و مرۆڤ، مرۆڤ تەسلیم بەو گەوجێتیە دەکات، دەنا کێ ئاوا بێباک سنگ دەنێ بەڕێگەی چارەنوسێکی نادیارەوە، تەنها لەبەرئەوەی لەو شوێنە هەڵبێ کە قیمەت‌و ژیانی تێدا کوژراوە.