گۆڕان سوورە لەسەر داوای دواخستنی ریفراندۆمی هەرێم
"ئەمریكا بەدیلی داوەتە كورد، كە خۆی لەسێ‌ بژاردە دەبینێتەوە"

کوردستان

19/09/2017‌ 5895 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس:
بزووتنەوەی گۆڕان سوورە لەسەر داواكاری دواخستنی ریفراندۆم لەرۆژی 25ی ئەم مانگە، پێیوایە، مكوڕبوون لەسەر ئەنجامدانی "كارەسات"ی بەدواوەیەو بەرپرسێكی ئەو بزووتنەوەیەش ئاشكرایدەكات، كە "ئەمریكا بەدیلی داوەتە كورد، كە خۆی لەسێ‌ بژاردە دەبینێتەوە".

هۆشیار عومەر عەلی ئەندامی ژووری پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانی بزووتنەوەی گۆڕان، لەلێدوانێكی بۆ ئاژانسی ئانادۆڵ باس لەپرسی ریفراندۆم‌و بەردەوامی داواكاری حیزبەكەی بۆ دواخستنی ریفراندۆم دەكات‌و مەترسییەكانی‌و گوشاری ولاتانی زلهێزو ناوچەكە، هەروەها دوایین كۆبوونەوەكانی نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لەگەڵ لایەنە كوردییەكان‌و ناوەڕۆكی بەدیلەكانی ئەوانەوە بۆ ریفراندۆم ئاشكرا دەكات.

هۆشیار عومەر، وەك ژووری پەیوەندییە دیبلۆماسییەكانی گۆڕان بەشداری لەكۆبوونەوەكانی حیزبەكەی لەگەڵ نوێنەری وڵاتانی جیهان دەكات، كە رۆژانە سەردانی بارەگای ئەو حیزبە دەكەن لەشاری سلێمانی‌و پرسی گەرمی كۆبوونەوەكانیش ریفراندۆمە، باس لەناوەڕۆكی ئەو كۆبوونەوانەو هەڵوێستی گۆڕان لەسەر پڕۆسەی ریفراندۆم دەكات‌و رایگەیاند "سەربەخۆیی‌و مافی چارەی خۆنووسین ئامانجێكی باڵاو ستراتیجی بزووتنەوەی گۆڕان‌و خەڵكەو شتێكە هەموومان دەمانەوێت‌و هەرگیز بەشێك نەبووین لەعێراق، بەڵكو بەزۆر لكێنراوین بەم وڵاتەوە، بەڵام ئەوەی ئێستا لەسەر ریفراندۆم كراوە، بە بڕوای ئێمە بڕیارێكی تاكە كەسییەو رێككەوتنی سیاسی‌و تەوافوقی لەسەر نییەو شەرعییەتی پەرلەمانی‌و دیموكراتی نییە".

پەیوەست بەو مەترسییانەی هەیە، ئەمریكاو بەریتانیاو فەڕەنسا هەیانە لەسەر ریفراندۆم، ئەو بەرپرسەی گۆڕان رایگەیاندووە ئەوان "هاوپەیمانی ئێمە بوون لە شەڕی داعش‌و لە ساڵی 1991یش لەڕێگەی بڕیاری 688 ی ئەنجوومەنی ئاسایشەوە هەرێمی كوردستانیان پاراست‌و ناوچەی دژە فڕینیان دروست كردو كۆتاییان بەشەڕی ناوخۆ هێنا لەساڵی 1998، ئێستا ئەوان پێیان وایە ئەم هەنگاوە شەرعیەتی نییە لەسەر ئاستی ناوخۆو دەرەوەش، بەغداش ئامادە نییە دان بەئەنجامەكەیدا بنێت‌و ئەوانیش ئامادەنین دانی پێدا بنێن، چونكە پڕۆسەكە لەڕووی نێودەوڵەتییەوە كەس بەشدار نییە تێیدا‌و هیچ چاودێرێك نییەو نەتەوە یەكگرتووەكانیش بەشێك نییە لەپڕۆسەكە و چەندین جاریش رایان گەیاندووە كە دژی پڕۆسەكەن".

"مەترسی كەوتنەوەی توندوتیژی‌و جەنگ دەكەین"
ئەو بەرپرسەی بزووتنەوەی گۆڕان ئاماژە بەوەش دەكات، مەترسی گەورەیان هەیە لەكەوتنەوەی پێكدادانی شەڕ بەتایبەت لەگەڵ چەكدارانی حەشدی شەعبی‌و لەو بارەیەوە رایگەیاند "ئەوەی ئێمە دەیبینین وەك مەترسی، بەپلەی یەكەم مەترسی توندوتیژی‌و پێكدادانی شەڕە، بەتایبەت لەو ناوچانەی جێناكۆكن كە كۆمەڵێك میلیشیاو چەكدار لەو ناوچانە هەن بەتایبەت حەشدی شەعبی".

" پرسیاركردن بۆ سەربەخۆیی لەخەڵك بێرێزییە"
بزووتنەوەی گۆڕان پێیوایە ریفراندۆم‌و پرسیاركردن بۆ سەربەخۆیی لەهاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان بێڕێزیكردنە بەدەنگدەران، ئەو لەو بارەیەوە دەڵێت: "ریفراندۆم ئامرازێكی سیاسی ئێجگار بەهێزە، بەڵام هێزەكەی لەوەدایە، یان بەكارینەهێنی، یان ژیرانە بەكاریبهێنی، لەهەرێمی كوردستان لەڕوانگەی بزووتنەوەی گۆڕانەوە پرسیاركردن لەخەڵك بەوەی دەیەوێت هەرێمی كوردستان سەربەخۆ بێت یان نا، ئەوە بەبڕوای ئێمە بێڕێزییە، چونكە بەدرێژایی سەدەی رابردوو تێكۆشانمان كردووە بۆ وڵاتێكی دیموكراتی ئازادو بەدەوڵەت بوون، لەبنەمادا رای هاووڵاتیان دیارە بەوەی دەنگیان بەڵێ‌ دەبێت، هەروەها پەرلەمانی كوردستانمان هەیە، كە دووساڵە بە شێوەیەكی نادیموكراسی پەك خراوە، كە نوێنەری هەموو خەڵكی كوردستانی تێدایەو دەتوانێت هەندێك بڕیار بدات لەو رووەوە، كەواتە ئەگەر بتەوێت دەوڵەت دروستبكەیت لەبنەمادا ریفرادۆم بۆ هەرێمی كوردستان پێویست نییە لەو روانگەی خەڵك باوەڕیان بەسەربەخۆیی هەیە، دووەم، ریفراندۆم لە وڵاتێكی دیموكراتی دەكرێت، لەنموونەی ئەوەی لە بەریتانیا ئەنجام درا بۆ جیابوونەوەی سكۆتلەندا یان نا، چونكە بەڕیتانیا رازی بوو، هەروەها لەئیسپانیا پەرلەمان بڕیاری داوە ئەم ئیجرائاتە بكات، بەڵام لەعێراقدا پارسەنگی هێز رۆڵ دەبینێت، چ رێككەوتن بێت یان ریفراندۆم بێت ئەنجامەكەی كاریگەری نییە، چونكە قسەیەك هەیە بۆ رۆژهەلاتی ناوەڕاست‌و عێراق، كە دەڵێت لاوازەكان رێككەوتنامە ئیمزا دەكەن‌و بەهێزەكان دەیدڕێنن".

" بەدیلەكەی ئەمریكا خۆی لە سێ‌ بژاردەدا دەبینێتەوە"
هەفتەی رابردوو نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا، برێت مەكگۆرك سەردانی بزووتنەوەی گۆڕانی كردو هەڵوێستی ولاتەكەی لەسەر پرسی ریفراندۆم روونكردەوە، هۆشیار عومەر، كە ئامادەی كۆبوونەوەكە بووە، ناوەڕۆكی كۆبوونەوەكەو قسەكانی مەكگۆرك‌و بەدیلەكەی ئاشكرادەكات.

لەو بارەیەوە هۆشیار عومەر وتی: "سیاسەتی ئەمریكا لەم قۆناغەودا ئەوەیە، كە لە عێراقدا شەڕی داعش تەواو نەبووە، داعش لە سوریا هەیە و جێگای مەترسییە لەسەر حكومەتی عێراق، هەروەها داعش كە هات و ئەو شەڕە دروستبوو، وێرانكارییەكی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا و ئەوان دەیانەوێت ئەو دەستكەوتە سەربازییەی هەبووە تەفسیری بكەن بۆ گۆڕانكاری سیاسی و ئابووری و پەرەپێدان لە عێراقدا و ئەو هەڵانەی لە دوای 2003 كران دووبارە نەبنەوە، سیاسەتی ئەوان سیاسەتێكە عێراق ببێتەوە بە بەشێك لە كایەی سیاسی لە ناوچەكەدا، بۆ ئەو مەبەستەش جموجوڵ هەیە لەگەڵ سعوودیە و ئوردن و لەگەڵ توركیاش هەوڵ هەیە.

ئەمریكا هاتوون سێ‌ بژاردەیان خستووەتە بەردەم خەڵكی هەرێمی كوردستان، یەكەم، ئەوەیە ریفراندۆم دوابخرێت، گفتوگۆیەكی ورد لەگەڵ بەغدا بكرێت لەسەر پرسی خودی سەربەخۆیی و كۆنفیدراڵی‌و سنوور و نەوت و ئەو كێشانە یەكلایی بكرێنەوە، حكومەتی عێراق ئامادەیە و هاوپەیمانی شیعەكان هەموو پشتیوانی ئەم پڕۆسەیەن، وڵاتانی هاوپەیمان ئەمریكا و بەریتانیا و فەڕەنسا و نەتەوە یەكگرتووەكان تیمێك دروست دەكەن و بەشێك دەبن لە دانوستانەكان و وادەیەكیشی بۆ دیاری دەكرێت بۆ جێبەجێكردنی، هەروەها ئەنجوومەنی ئاسایش پەسەندی ئەم بڕیارە دەكات و پشتیوانی دەبێت.

بژاردەی دووەم، ئەوەیە ریفراندۆم بەبێ‌ كەركوك ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم بەڕێوەبچێت، ئەوان دەڵێن لەم حاڵەتەدا ئێمە بێدەنگ دەبین، بەڵام ئەنجامەكەی قبوڵ ناكەین‌و مامەڵەی لەگەڵ ناكەین، بەغداش بەهەمان شێوە.

بژاردەی سێیەم، ئەم بژاردەی ئێستایەو ئەوان پێیان وایە رێگایەكی مەترسیدارەو ئەمریكا بەهیچ شێوەیەك پشتیوانی ناكات، قسەی مەكگۆرك ئەوەبوو، كە ئەو لە واشنتۆنەوە هاتووە و ئەمریكا سەد لەسەد دژی ریفراندۆمە و پێیان وایە مەترسیدارە و ئەو دەستكەوتانەی هەرێم كە هەبووە دەكەوێتە مەترسییەوە.

هەروەها مەكگۆرك ئەو قسەیەشی كرد، كە ئەگەر حەشدی شەعبی و ئێران، تەنانەت توركیاش ئەگەر هاتن‌و شەڕ دروست بوو ئەم وڵات و ئەكتەرانە بێنە ناوەوە، ئەوكات ئەمریكا ناتوانێت بێتە ناو پڕۆسەكە و نابێت كورد چاوەڕوانی ئەوە بێت ئەمریكا جارێكی دیكە رزگاری بكاتەوە.

هەروەها مەكگۆرك لەكۆبونەوەكەدا پرسیاری ئەوەی كرد ئەگەر ریفراندۆم لەپەرلەمانەوە دوابخرێت تاچەند گۆران بەشداری ئەو دانیشتنە دەكات، ئێمە ئەوكات گوتمان كە دەبێت دانیشتنەكانی پەرلەمان دوابخرێت بۆ چەند رۆژێك و گفتوگۆ بكەین لەنێوان پارتە سیاسییەكان، چونكە ئێمە مەترسییەكە لەسەر هەرێمی كوردستان دەبینین و بەوەش ئامادەییمان تێدایە لەو حاڵەتەدا رێگە لەو مەترسییانە بگرین، چونكە ئەگەر بێتو ئەم پڕۆسەیە بەو شێوەیە بەردەوام بێت و بارزانی سوور بێت لەسەر بۆچوونەكانی خۆی بەبێ‌ هیچ پشتیوانییەكی نێودەوڵەتی بەتایبەتی وڵاتانی هاوپەیمان، ئەوكات گۆڕان بەشێك دەبێت لە چارەسەر".

" بڕیاری كۆتایی لەسەر دەنگی گۆڕان بۆ ریفراندۆم، لای جڤاتی نیشتمانی دەبێت"
تائێستا وەك ئەندامەكەی ژووری پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانی بزووتنەوەی گۆڕان باسی دەكات، گۆڕان لەگەڵ دواخستنی ریفراندۆمە، لە حاڵەتی مكوڕبوونی لیژنەی باڵای ریفراندۆمیش بۆ بەڕێوەچوونی پڕۆسەكە، ئەوكات بڕیار لای جڤاتی نیشتمانی گۆڕان دەبێت.

هۆشیار عومەر لەو بارەیەوە دەڵێت: "پەرلەمانی كوردستان تاكە دەسەڵاتی شەرعی هەڵبژێردراوە و ئەو دەتوانێت بڕیار لەسەر ریفراندۆم بدات و كات و رێوشوێنەكانی دیاری بكات، هەروەها پێمان وابووە لەگەڵ دراوسێكانمان و بەغدا و هاوپەیمانەكانمان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی گفتوگۆی جدی بكەین و ئەو رێگایانەی هەیە تاقی بكەینەوە پێش ئەوەی ریفراندۆم بەكار بهێنین چونكە تەنها یەكجارە و ناتوانیت هەموو رۆژ ریفراندۆم بكەیت، ئەم ریفراندۆمە بیر لە ئەنجامەكەی نەكراوەتەوە و 26ی مانگ چی دەكەیت، بەغدا ئامادە نییە گفتوگۆ بكات كە ریفراندۆم ئەنجامدرا.

بارزانی لە گفتوگۆیەكی تەلەڤیزیۆنی باسی لەوە كرد دەنگدەری گۆڕان دەنگی 'بەڵێ"یە بۆ ریفراندۆم، ئەوە شتێكی نابەرپرسیارانەیە و مافی ئەوەیان نییە لە بری گۆڕان ئەو قسەیە بكەن، گۆڕان هێزێكی سیاسی گەورەیە و خاوەن بڕیار و سیادەی خۆیەتی، "ئێمە روانینمان وایە لە ئێستادا ریفراندۆم دوا دەكەوێت لەبەر ئەوەی ئەو بەدیلەی پێشكەش كراوە بە نووسین و بەغداش كۆمەڵێك دەستپێشخەری تری هەیە، ئەگەر هاتوو ریفراندۆم هەر كرا و دوا نەكەوت كە ئێمە پێمان وایە ئەوە كارەسات بەدوای خۆیدا دەهێنێت و ئەو ئامانجە ناپێكێت كە بانگەشەی بۆ دەكرێت و لە دەوڵەت بوون و سەربەخۆیی دورمان دەخاتەوە"، بەرپرسەكەی گۆڕان وای وت.

لەبارەی هەڵوێستی بزووتنەوەی گۆڕان ئەگەر هاتوو ریفراندۆم ئەنجامدرا بۆ لایەنگرانی چی دەبێت؟ ئەندامی ژووری پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانی بزووتنەوەی گۆڕان، هۆشیار عومەر عەلی وتی: "بۆ زانینی دەنگی گۆڕان لە رۆژی ریفراندۆم ئەگەر هاتوو پڕۆسەكە ئەنجامدرا، ئەوكات جڤاتی نیشتمانی گۆڕان دەسەڵاتی ئەوەی هەیە بڕیار بدات كە بڕیار و بۆچوونی گۆڕان چی دەبێت".

هـ ـ ح