شارپرێس: سەرچاوە: ن پۆست
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
ئەمریكا ماوەی 70 ساڵە، ملیارەها دۆلار لەڕاهێنانی سوپا عەرەبییە شكستخواردووانەدا خەرج دەكات، ئەو چەندەها جار لەگەیشتن بەپێشبینییە سەربازییەكانی شكستی هێناوە، بۆ نموونە سوپای میسر، كە ڕاهێنراوی ئەمریكا بوو لە ساڵی 1991، لەپڕۆسەی گەردەلوولی بیاباندا شكستیهێنا، كە دۆخی ئەو سوپایە لەژێر سەرپەرشتی و ڕاهێنانی سۆڤیەتییەكان لە ساڵی 1973 باشتر بوو.
لە ساڵی 2014 سوپای عێراق لە ئەنجامی هێرشی چەند هەزار كەسێكی تیرۆرستدا شكستیهێنا، سوپای سعودییەش لە ساڵی 2015 لە دەستێوەردانی لە یەمەن شكستخواردبوو، بۆیە ئەگەر ئەمریكا بیەوێت لە ڕۆژهەڵاتی ناوەراست بەردەوام بێت، دەبێت بیر لە پێداچوونەوەی ڕیبازی بیركردنەوەی خۆی بكاتەوە لە هەمبەر سوپا عەرەبییەكاندا.
ئەمریكا دەبێت خەون و بەرزەفڕییەكانی ئەو سوپایانە بە پلانی هاوچەرخی تازەی واقعی دەوڵەمەند بكرێن، كە لەسەر خاڵە بەهێزەكانی هاوپەیمانان بەندە، نەوەك سەربازی عەرەبی هەست بكات، كە لە كۆمەڵگاكەی خۆیدا بێزراوە، ئەگەرنا، ئەوا كۆششەكانی واشنتۆن بەبا دەچن و سوپا عەرەبییەكانیش لە شكستدا دەبن.
بۆ چەند (دەیە)یەكە، ڕاهێنانی سەربازی ڕۆڵێكی گرنگ دەگێڕێت لە هاوپەیمانییەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بە تایبەتیش بۆ ئەو لایەنانەی پێویستیان بە پشتیوانی ئەمریكا هەیە بۆ پاراستنی ئەمن و ئاسایشی ووڵاتەكانیان. لەو ساوەش ئەمریكا خەریكی چوونەدەرەوەیە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، زۆرینەی عەرەبەكان ترسی ئەوەیان لێنیشتووه ئێران یان حزبوڵا یان داعش یان قاعیدە و یان هێزی دیكەی دوژمنی ئەمریكا زیانیان پێ بگەیەنن.
بۆ ئەم مەبەستەی سەرەوە ، عەرەبەكان پەنایان بردەبەر ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی بۆ ڕاهێنانی سوپاكانیان، ئەم پڕۆسەیەش لە ساڵی پەنجاكانەوە دەستی پێكردووە.
ئەمریكییەكان ڕاهێنانی سوپا عەرەبییەكانیان بە دڵسۆزی و گەرموگوڕییەوە دەستپێكرد، بەڵام سەرباری ئەوەش پڕۆسەكە شكستخواردوو بوو. بۆ چەند (دەیە) یەك هێزە ئاسمانییەكانی ئەمریكا لە هەوڵی ڕاهێنانی هێزە ئاسمانییەكانی میسر دابوون لەسەر بەكارهێنانی فڕۆكەی (ئیف16).
بەو پێیەی میسرییەكان ئەو ئەرك و پرسیارانەیان تۆمار ناكەن كە جێگەی ڕەخنەلێگرتنن، كەسیش لەسەر ئاستی پسپۆڕی نایەوێت دان بەوەدا بنێت كە تاكتیكەكانیان خۆكوژین و ڕاهێنانەكانیشیان بێ سوودن، هەموو ئەمانە بوونە ئەلف و بێی ڕاهێنانی هێزەكانی ئاسمانی میسر. فڕۆكەوانە ئەمریكییەكانیش ئەوەیان دووپات كردەوە كە هەست بە نائومێدی دەكەن لە شكستخواردنیان لە باوەڕپێهینانی هێزی ئاسمانی میسر كە وا قوتابخانەكەیان نەك هەر هەڵەیە، بگرە لەوانەیە كوشندەش بێت.
فڕۆكەوانێكی ئەمریكی كە لەگەڵ هێزە ئاسمانییەكانی میسر ڕاهێنانی كردووە دەڵێت كارێكی باشە لە ئان و ساتی ڕاهێناندا میسرییەكان چەكی ڕاستەقینە بەكارنەهێنن، خۆ ئەگەر وابكەن، ئەوا زۆربەی فڕۆكە و فڕۆكەوانەكانیان دەبنە قوربانی لە دەرئەنجامی پەیڕەوكردنیان لە شێوازە ڕاهێنانە باوە كۆنینەكان.
لە راستیدا سرووشتی پەیوەندییە مەدەنی و سەربازییەكان لە جیهانی عەرەبیدا نیشانەی ئەوەیە كە زۆریك لە فەرمانڕەوا عەرەبەكان لەوە دەترسن لە لایەن جەنەڕاڵەكانیانەوە لەسەر كار لابدرێن. بۆیە لە هەوڵی ئەوەدان ئەو هێزە بە لاوازی بمێنێتەوە.
جیهانی عەرەبی لەسەر ئاستی پیشەسازی پێشكەوتوو نییە، ئەمەش واتای ئەوەیە هێشتا زۆرێك لەو عەرەبانەی هاتوونە ڕێزەكانی سوپاوە بە قوڵی ئاشنای ئامێرە پێشكەوتووەكان نەبوون. بۆیە نەیانتوانیوە سوود لە توانستی تەواوی چەكەكانی بەردەستیان وەرگرن، بگرە پارێزگاریان پێ لە چەكەكانیشیان نەكراوە، لەمەشەوە ژمارەی تانك و فڕۆكە و تۆپەكانیان لە كەمیدایە بە بەراورد بەو كاتەی كڕیویانن.
"من خۆم لەگەڵ ئەو دۆخەدا ژیاوم ، هێزەكانی ئەمریكاش كە ئەركی ڕاهێنانی هێزە عەرەبییەكانیان پیسپێردراوە ، هەر لە نیلەوە تا فورات، بێ ئومێدی خۆیان لەو دۆخە دەربڕیوە. گرفت و سكاڵاكانیش لە هەموو وولاتە عەرەبییەكان بە نزیكەیی لە یەك دەچن".
ڕوسەكانیش هەمان بێ ئومێدیان تووش هات لەو ووڵاتە عەرەبییانەی ئەركی ڕاهێنانی هێزەكانیان گرتۆتە ئەستۆ، لە ماوەی پێش شۆڕشی ئۆكتۆبەر، میسرییەكان زیاتر تەكتیكی سۆڤیتیان بەكاردێنا، باوەری سەربازی سۆڤیەتییەكانی ئەو كات ئاوا بوو كە سەركردە ئامانجێك دیاری دەكات و پۆلەكەشی هێرشی دەكەنە سەر تا وێرانی دەكەن، ئینجا سەركردە ئامانجێكی دیكە دیاری دەكات.
سۆڤیەتییەكان بە گوێرەی ئەزموونی خۆیان گەیشتبوونە ئەو ڕاستییەی كە بۆ تێكشكاندنی تانكێكی دوژمن، پێویستە سێجار هێرشی بكرێتەسەر. لە بری ئەوەی میسرییەكان ئەوە زانیارییە وەك تاكتیكێكی جەنگ سەیركەن، كردیان بە ڕێسایەك و زۆر بە توندی پێیەوە پابەند بوون و داوایان لە ستافی تانكەكان كرد هەر یەكە و سێ تۆپ بە ئامانجەكەوە بنێت، ئێنجا ڕو بكاتە ئامانجێكی دیكە.
دواتریش دەركەوت كە تۆپی تانكە میسرییەكان زۆر هەژارتر بوون لە هی سۆڤیەتییەكان، لەمەشەوە، لە شەری ئۆكتۆبەردا، زۆرجاران گولە تۆپی تانكه میسرییەكان نەیاندەتوانی تانكێكی ئیسڕائیلی بپێكن.
ئەم هەڵەیەی میسرییەكان وای لە ڕاوێژكارە ڕوسەكان كرد ئەوە بە میسرییەكان بڵێن كە ڕێنماییەكانی ئەوان وەك ڕێسا و یاسایەكی نەگۆڕ وەرنەگرن، لەم پێناوەشدا كۆششی زۆریان كرد، ئەمەش یەكێك بوو لە هۆكارە‌كانی دۆڕاندنی میسرییەكان لە زۆرێك لە جەنگەكانی دژ بە تانكە ئیسڕائیلییەكان لە ساڵی 1973.
لاوازی سوپا عەرەبییەكان لە پڕۆسەی سەربازی گەردەلولی بیاباندا بە زەقی دەركەت كە كردە سەربازییە لاوەكییەكانیان پێ دەسپاردن، كردە ئاڵۆز و دژوارەكانیش سوپای ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی ئەنجامیان دەدان، بۆیە لە پڕۆسە سەربازی ڕزگاركردنی كوێتدا، داوا لە هێزە عەرەبییەكان كرابوو تەنها ئاگایان لە باڵەكانی سوپای ئەمریكا بێت.
شكستی ڕاهێنانی هێزە عەرەبییەكان لە لایەن ئەمریكاوە هەڵەی ئەمریكییەكان نەبوو، تەنها دەبوو ئەو ڕاهێنەرە سەربازییانە ئەوەیان زانیبایه، كە ناكرێت سەربازانی سوپا عەرەبییەكان كۆپی پەیستی مارێنزەكانی ئەمریكا بن و كارێكی لەم جۆرەش سەركەوتوو نابێت.
هۆكاری شكستەكانیش پەیوەستن بە پێگەیاندنی پەروەردەیی و كەسێتی سەرباز و ئەفسەرە عەرەبییەكانەوە كە لە ژینگەیەكی كۆمەڵایەتی و سیاسی نائارام و ناتەندروستدا نەشونمایان كردووە، ئەم ژینگە هاندەر و بنیاتنەر و پاڵپشت نییە، بەڵكو وێرانكەر و بكوژی لێوەشاوەیی و توانست و بەهرەكانە.
چارەسەری ئەو گرفتە گەورەیە لە ماوەیەكی دوور مەدادا پێویستی بە گۆڕانی كۆمەڵگای عەرەبییەوە هەیە لە ڕووی سیاسی و ئابووری و ڕۆشنبیری و كەلتورییەوە، دەشێ ڕۆژێك گۆڕانكاری ڕیشەیی لەو كۆمەڵگایانەدا ڕووبدات، بەمەش سوپای عەرەبی ڕاهێنراوتر و ئامادەباشتر بێت بۆ چوونە ناو جەنگەكانی ئایندەوە، ئەگەر ئەوە ڕوویدا، لەوانەیە ئەوسا سوپا عەرەبییەكان پێویستیان بە ئەمریكییەكان نەبێت ڕاهێنانیان پێ بكەن، بگرە دەشێ ئەو كات عەرەبەكان ببنە ڕاهێنەری ئەمریكییەكان.
