كاردانەوەكانی دەستلەكاركێشانەوەی بەرهەم ساڵح لەسەر گۆڕەپانی سیاسی عێراق

لە میدیاکانەوە

28/12/2019‌ 1942 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس:
دەستلەكاركێشانەوەكەی سەرۆك كۆماری عێراق لە 26 ی ئەم مانگە، كە خستییە بەردەم پەرلەمانی عێراق، تەنگژەی عێراقی گێڕایەوە چوارگۆشەی یەكەم، ئێستا گرفتەكە هەر پەیوەست نەماوە بەدیاریكردنی سەرۆكی حكومەت، بەڵكو تەشەنەی كردووە بۆ چۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو پێدراوه تازانەی، كە چاوەڕوان دەكرێت هەنگاوەكەی سەرۆك كۆمار بیانسەپێنێت.

سەرباری ئەوەی هەنگاوەكەی سەرۆك كۆمار كاردانەوەی جیاجیای بەدوای خۆیدا هێنان، چ لە فراكسیۆنە سیاسییەكانەوە چ لە شەقامەوە، ئاكامەكەی هەرچییەك بێت، كاریگەری لەسەر هاوسەنگی نێوان هێزە سیاسییەكان دروست دەكات، ڕۆڵیشی دەبێت لەدیاریكردنی ڕوخساری دیمەنی سیاسی ئایندە، بە تایبەتی ئەوەی پەیوەستە بەدیاریكردنی كەسایەتی سەرۆك وەزیری ئایندە، ئەمەش دوای ئەوەی بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆمار ئەسعەد عیدانی پارێزگاری بەسڕە و پاڵێوراوی هاوپەیمانی (بینا) ڕەتكردەوە، ئەگەرێكی ئەوەیە بەرەو هەڵبژاردنێكی پێشوەخت بچین، كە عەلی سیستانی بانگەشەی بۆ كردووە، بەوەی داوای كرد سەرۆك وەزیری ئایندەی عێراق جێگەی دەمەتەقێ و مشتومڕ نەبێت، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەو حكومەتە حیزبییەی لەوانەیە ناكۆكی فراوان لە نێوان هێزە سیاسییە جیاوازەكاندا دروست بكات.

سەرۆكی عێراق دوو پاساوی بۆ هەڵوێستەكەی خستنەڕوو 
نایەوێت بەرەنگاری شەقام بێتەوە،‌ بەوەی پاڵێوراوێك قبوڵ بكات شەقام ڕەتیبكاتەوە، بەمە سەرۆك دەكەوێتە تەنگژەیەكی قووڵەوە لەگەڵ شەقامدا و پابەندبوون بە دەستور و شەرعییەتی سەرۆك دەخاتە مەترسییەوە، بە گوێرەی بەندی 76 ی دەستور دەبێت سەرۆك پاڵێوراوی فراكسۆنە هەرە گەورەكەی پەرلەمان ڕاسپێرێت بۆ پێكهێنانی حكومەت، لە مەشیاندا سەرۆك مافی ڕەتكردنەوەی نییە، بۆیە سەرۆك كۆمار لەوە ترسا سەلامەتی وڵات و یەكپارچەیی و سەروەرییەكەی پێ نەپارێزرێت، جا بۆ ئەوەی‌ دەستور پێشێل نەكات دەست لەكاركێشانەوەی خۆی پێشكەشی كرد.

ئەمەش‌ واتای ئەوەیە، كە بەدەنگەوەهاتنی سەرۆك كۆمار بۆ پاڵێوراوەكەی هاوپەیمانی بینا، لەوانە بوو ببێتە هۆی هەڵكشانی ڕادەی‌ بارگرژییەكان لەسەر گۆڕەپانی سیاسی عێراقی، لەوانەشە ببێتە هۆی بەرەنگاربوونەوەی چەكداری یان پشێوی سیاسی ڕوو لەوڵات بكات، كە دواتر نەتوانرێت بەری پێ بگیرێت.

دووەم: فراكسۆنە هەرە گەوەركەی پەرلەمان دیارینەكراوە، كە مافی دیاریكردنی سەرۆكی حكومەتی هەیە، سەرۆك لە هەڵویستەكەیدا ئەوەی ڕوونكردەوە، كە ئەو نووسراوانەی سەبارەت بە فراكسیۆنە هەرە گەورەكە بە دەستی ئەو گەیشتوون تەواو دژیەكن.

لەمەی سەروەشەوە دەكرێت بڵێین ئەو هەڵوێستە سەرۆك لێكەوتی ڕاستەوخۆی جیاوازی دەبن بۆ سەر دیمەنی سیاسی عێراقی بەم شێوەیەی خوارەوە:
یەكەم: سەرۆك كۆمار تۆپەكەی هەڵدایە گۆڕەپانی پەرلەمانەوە، ئەو بڕیارەی پەرلەمانیش دەیدات، تەگبیرسازییە سیاسییە تازەكانی لەسەر ڕێكدەخرێنەوە. واتە سەرۆك بەم هەنگاوەی دیاریكردنی سەرۆكی حكومەتی خستە ئەستۆی پەرلەمان، كە دەبێت لە قۆناغی ئایندەدا دیمەنی سیاسی عێراقی بەرێوەبەرێت و ئەو ئاراستە شیمانەكراوانەش (محتمل) دیاری بكات كە لەوانەیە هەنگاوی بۆ بنێت.

دووەم: دووبارە پێكهێنانەوەی فراكسیۆنە سیاسییەكان كاردانەوەی حزبە سیاسییەكانی لێدەكەوێتەوە بە تایبەتیش ئەو حزبانەی تەنگژەكە دەیانگرێتەوە، بەوەی هاوسەنگی تازە بێننە ئاراوە كە ڕۆڵیان دەبێت بۆسەر دیاریكردنی سەرۆك وەزیری تازە. واتە سازانی زۆرێك لە فراكسیۆنە سیاسییەكان لە ڕەتكردنەوەی دەست لەكاركێشانەوەی سەرۆك كۆمار، لەوانەیە ببێتە هۆی پێكهاتنی هاوپەیمانی فراكسیۆنی فراوانتر و تێپەڕاندنی مشتومڕی فراكسیۆن هەرە گەوەری ناو پەرلەمان كە بووە هۆی پەكخستنی دیاریكردنی ناوی سەرۆكی حكومەتی ئایندە، واشی لە سەرۆك كۆمار كرد ئەو بڕیارە بدات و دەست لەكاركێشانەوەی پێشكەشی پەرلەمان بكات. لەوانەیە هەندێك فراكسیۆن لەسەر هەمان هەڵوێستی پێشوویان بەردەوامبن، بەمەش هاوكێشەكە  لە ناو پەرلەماندا لە بەرژەوەندی خۆیان وەرسوڕێنن.

سێیەم: زەق و بەرچاو بوو كە لە ووتارەكەی سەرۆك كۆماردا، پەرۆشی و مكوڕبوون بەدی دەكرا لە جەختكردنەوە لە داواكارییەكانی شەقام لە دیاریكردنی سەرۆكی حكومەتی ئایندە، واتە سەرۆك بەو هەڵوێستەی گرتیەبەر پەیامێكی ئاراستەی هەموو لایەنە پەیوەندیدارەكانی پەیوەست بە تەنگژە سیاسییەكە كرد كە ناوئاخنەكەی ئەوەیە كە فشاری فراكسیۆنەكان ڕەتدەكاتەوە كە گەرەكیانە لە ڕێگەی دیاریكردنی پاڵێوراوێكی حزبی وەك ئەسعەد عیدانییەوە‌ داواكارییەكانی شەقام تیپەڕێنن.

بە واتایەكی دیكە ، ئەو هەنگاوەی سەرۆك كۆمار ڕێگەی لە شێلگیربوونی پاڵاوتنی كەسایەتییەكی حزبی گرت و ماقوڵیەتی بەخشییە داواكارییەكانی شەقام و هەندێك هێزی سیاسی بە پاڵاوتنی كەسایەتییەكی بێلایەن بۆ پۆستی سەرۆكی حكومەتی ئایندەی عێراق.

ئەو ڕەتكردنەوەیەی سەرۆكیش دوو شتی لەبەرچاو گرتبوو: یەكەم، عیدانی كەسایەتییەكە لەسەر هاوپەیمانی بینا حساب دەكرێت، بۆیە پەسەندنكردنی ناوەكەی واتای ئەوەیە داواكارییەكانی شەقام جێبەجێ نەبوون و فشارەكانی ناچاركردنی عەبدولمەهدیش بە دەست لەكاركێشانەوە بەفیڕۆچوون. دووەم ، واتای ئەوەیە بێزارییەكی زۆر لە شەقام هەیە سەبارەت بەو میكانیزمانەی عیدانی گرتنیەبەر لەمەڕ خۆپێشاندانەكانی ساڵی پاری شاری بەسڕه.

پوختەی قسە ئەوەیە
ئەو بڕیارە هەرچییەك بێت كە پەرلەمانی عێراقی لەوبارەوە دەیدات بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ هەنگاوەكەی سەرۆك كۆمار بەوەی نامەی دەست لەكاركێشانەوەی خۆی خستە بندەستی پەرلەمان، ئەو هەنگاوە پشكداری دەكات لە ئەنجامدانی گۆڕانكاری دیار و بەرچاو لە گۆڕەپانی سیاسی عێراقی، دەبێت ئەوەش لەبەرچاو بگیرێت كە عەلی سیستانی بۆگەڕاوەی (مەڕجەع) باڵای شیعە لە عێراق ڕۆڵی دەبێت لە دیاریكردنی ئاراستە سیاسییەكانی سەر گۆڕەپانی سیاسی عێراق لە قۆناغی ئایندەدا، ئەمەش بە گوێرەی ئەو پێدراوە تازانەی هەنگاوەكەی سەرۆك كۆمار كردنییە ئەمری واقع و سەپاندنی.

پێگەی ئەلەكترۆنی: موستەقبەل 
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر