شارپرێس: 
سوپای توركیا، لە باكووری ڕۆژئاوای سوریا، بە هۆی هێرشێكی ئاسمانییەوە، زیانی زۆری پێگەیشتووە، ئەو هێرشە لەوانەیە ئاراستەی‌ جەنگی سوریا بگۆڕێت، مەترسی ئەوەش هەیە ململانێیەكی ڕاستەوخۆی لە نێوان ڕوسیا و توركیای ئەندامی ناتۆ بێتەكایەوە.

ڕەحمی دۆغانی پارێزگاری ویلایەتی هاتای لە باشووری توركیا وتی: بەلایەنی كەمەوە 33 سەربازی توركیا كوژاون و زیاتر لە 30 سەبازی دیكەش بریندارن، كە پێشتر توركیا زیانی وای بەخۆوە نەدیوە.

خۆپیشاندانی بەردەم باڵوێزخانەی ڕوسیا
بەرپرسە توركەكان دەڵێن: هێرشە ئاسمانییەكە لە لایەن حكومەتی سوریاوە ئەنجامدراوە، بەڵام لە ڕاستیدا فڕۆكە ڕوسییەكان، زۆرینەی ئەو هێرشە ئاسمانییانە ئەنجامدەدەن. 

ڕۆژی هەینی ڕابردوو، خۆپێشاندەرانی تورك لە ئەستەمبوڵ، لە بەردەم كونسوڵخانەی ڕوسیا، بە دروشمی (ڕوسیا بكوژە! پۆتین بكوژە) ناڕەزاییان دەربڕی.

بەرپرسە توركەكان خۆیان لەوە پاراستووە، بەرپرسیاری هێرشەكان بدەنەپاڵ ڕوسیا، بەو ئومێدەی خۆیان لە ڕووبەڕووبوونەوەی ڕوسیای بەهێز بپارێزن، كە لێنێكیش بێڵنەوە بۆ دانوستانی نێوان پۆتین و ئەردۆغان.

دەمێكە توركیا بۆ ڕوخاندنی ڕژێمەكەی ئەسەد، پشتیوانی ئۆپۆزسیۆنی توركیا دەكات، بەڵام بەشار ئەسەد بەپشتیوانی مۆسكۆ و تاران، لەو داوە ڕزگاری بوو، باجەكەشی سەدەها هەزار كوژراو و ملیونەها ئاوارە بوو.

ترس لە جەنگی ڕوسی- توركی
حكومەتی سوریا، بە پشتیوانی فڕۆكە جەنگییەكانی ڕوسیا لە ئیدلیب، شەڕ لە دژی‌ ئۆپۆزسیۆنی سوریا بەرێوە دەبات، كە توركیا پشتیوانییان لێدەكات، كە لەو سێ مانگەی دوایدا، جەنگ ملیۆنێك كەسی ئاوارە كردووە، تەنگژیەكی مرۆیشی لەسەر سنووری توركیا دروست كردووە، ئەمەش مەترسی جەنگی نێوان توركیا و ڕوسیای هێناوەتە ئاراوە.

توركیا بۆ بەرگرتن لە پێشڕەوی حكومەتی سوریا، هەزارەها سەربازی هێناوەتە سنووری پارێزگای ئیدلیب، بەڵام بە هۆی كەمی پشتیوانی ئاسمانییەوە، ئەو هێزانە چەقیان بەستووە.

ڕوسیاش هێرشێكی توندی ئاسمانی دەستپێكردووە و هەموو شوێنێك بۆمباران دەكات، ئەمەش بووتە‌ هۆی كوژرانی نزیكەی 300 كەس. 

ڕەتكردنەوەی داواكەی توركیا
توركیا داوای موشەكی پاتریۆتی لەئەمریكا كردووە، داواشی لە ناتۆ كردووە،‌ ناوچەی دژەفڕین لە پارێزگای ئیدلبدا بسەپێنن، كە سێ ملیۆن كەسی لێدەژی.

تا ئێستا، نە واشنتۆن و نە ناتۆ، بەدەم داواكەی توركیاوە نەهاتوون، چونكە نایانەوێت ڕووبەڕووی ڕوسیا ببنەوە،‌ هەروەك بەرپرسە ڕۆژئاواییەكان دەڵێن: ئەمریكا ئامادەش نییە‌ موشەكی پاتریۆت بداتە توركیا، تا ئەو كاتەی ئەنقەرە واز لە كۆسیستەمی موشەكی ئێس – 400 ی ڕوسی نەهێنێت.

چونكە توركیا ئەندامی ناتۆیە، ڕۆژئاوا ترسی لەوەیە،‌ كە هەر هێرشێك بۆسەر توركیا، ببێتە هۆی تێوەگلانی ناتۆ لە جەنگی دژ بە ڕوسیا، كە دۆخەكە ئاڵۆزتر دەكات.

ئەمریكا ئارەزووی دەستوەردان ناكات
عومەر جیلیكی قسەكەری فەرمی پارتی دادوگەشەپێدان، لە لێدوانێكیدا بۆ كەناڵی ئاسمانی (سی ئێن ئێن تورك) وتی: هێرش بۆ سەر توركیا، هێرشە بۆ سەر ناتۆ، دەبوو ناتۆ لەم پرسەدا، دەمێك بوو لەگەڵ توركیا بوایە، ئومێدمان وایە ئەم كارە بە زوویی بكرێت و ناوچەی دژەفڕین لە ئیدلب ڕابگەیەندرێت.

هەروەها كۆشكی سپی لەوبارەوە هیچ هەڵوێستێكی دەرنەبڕیووە، تەنیا دۆناڵد ترامپی سەرۆكی ئەو وڵاتە نەبێت، كە وتی: ئارەزوویانە لەو ململانێیە دووركەونەوە، پێشتریش فرمانی كردووە هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا بكشێنەوە.

چوارشەممەی ڕابردووش، ماڕك ئەسبێری وەزیری بەرگری ئەمریكا، لە بەردەم لیژنەی هێزە چەكدارەكان لە ئەنجوومەنی نوێنەران وتی: ئەمریكا نیازی نییە لەو ناوچانە بوونی هەبێت. 

وتیشی باسی ئەوە نەكراوە پشكداری لەو جەنگە ناوخۆیەدا بكەن، بەڵام 5 شەممەی ڕابردوو، زۆرێك لە بەرپرسە ئەمریكییەكان بێزاری خۆیان لە دوا ڕووداوەكانی ئیدلب دەربڕی.

پۆتین و ئەسەد بەرپرسن
هاوكات ماڕكۆ رۆبیوی سیناتۆری كۆمارییەكان لەتویتێكدا نووسی: ئەگەری ڕووبەڕووبوونەوەی ڕوسیا و توركیا لە سوریا زۆرە و بەرە بەرەش زیاتر دەبێت، ئەردۆغانیش لەسەر هەقە، پۆتین و ئەسەد بەرپرسی ئەو كارەساتە مرۆییەن كە درووست بووە.

هەروەها5 شەممەی ڕابردوو، كاری بێڵی هاتشسیۆنی باڵوێزی ئەمریكای لای ناتۆ وتی: هەموو شتێك لەسەر مێزەكە پەرشوبڵاو كراوە.

لەلایەكی تر ئەبو یەحیای بەرپرسی هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن لەسوریا وتی: كاروانە سەربازییەكەی توركیا، بە هانای هێزێكەوە دەچوون، دواتر ئەو هێزانە كە لە باڵەخانەیەكدا جێگیر بوون، كرانە ئامانج و هێرشیان كرایەسەر.

دەستكەوتی گەورە
هێزە ئۆپۆزسیۆنە سورییەكانی سەر بە توركیا، لەم دوایەدا لە ڕۆژهەڵاتی سوریا، چەند دەستەكەوتێكیان بەدەستهێنا، دوای جەنگێكی دەستەویەخە لەگەڵ هێزەكانی حكومەتی سوریادا، شاری (سەڕاقب) یان گرتەوە، كە دەكەوێتە سەر ڕێگەی ئێم 5.

سوپای توركیاش داوای لە ئۆپۆزسیۆنی سوریا كردووە، خۆیان بۆ كردەی سەربازی دیكە ئامادە بكەن، هەروەك كۆمەڵەی میدیاكارانی سوریا ڕایانگەیاندووە.

لەو بارەوە ئۆڕسولا مۆلەری ئەمینداری گشتی كاروباری مرۆیی وتی: بێبەشی تەنگی بە خەڵكە مەدەنییەكەی باكووری ڕۆژئاوای سوریا هەڵچنیووە، دۆخە كارەساتبارە و یارای قبوڵكردنێكی مرۆیی نییە. 

هنریا فۆردی بەڕێوەبەری جێبەجێكاری یۆونیسێڤ وتی: پێوستی زۆرمان بەوەیە، لە باكوری ڕۆژئاوای سوریا، كارە دوژمنكارییەكان بوەستێنین. 

بەڵام ڕوسەكان، كە لە ساڵی 2001 وە 14 جار مافی ڤیتۆیان لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، لەمەڕ پرسی سوریا بەكارهێناوە، ئەو بانگەوازەیان فەرامۆش كردووە و بە دەنگییەوە نەهاتوون.

ڤاسیلی نیبینزیای باڵوێزی ڕوسیا لە نەتەوە یەكگرتووەكان وتی: تاكە چارەسەری دوورمەودا لە ئیدلب و هەموو خاكی سوریا، دەركردن و دەرپەڕاندنی یەكجارەكی سەرجەم تیرۆرستەكانە.

دانیشتوانی ئیدلب 3 ملیۆن كەسن، نزیكەی 1.5 ملیۆنیان دژ بە حكومەتی سوریان و لە بەشەكانی دیكەی خاكی سوریاوە كۆچیان بۆ ئیدلب كردووە، بە گوێرەی مەزەندەكانیش، نزیكەی 100 هەزار كەسیان لە چەكدارە توندڕەووەكانن.

سەرچاوە: عەرەبییە
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر