شارپرێس: 
ئامادەكردن: دانا بەهادین 
مێژووی ( 100 ) ساڵەی عێراق، كوشتن و جەنگ و كودەتا، بووە سەرچاوەی كاولكاری سیاسی، مرۆڤایەتی، ئابوری.

بە هۆی ناكۆكی مەزهەبی- خێڵەكی- نەتەوەیی- ئەم دەوڵەتە پارچە پارچەیە، ناكرێت ببێتە پێكهاتەیەكی بەهێزی سیاسی .

لە پەنای بەدبەختی چارەنوسمان وەك كوردی داگیركراو، ئەم دەوڵەتە پڕ لە ئاشوب و فیتنەیە كرا بە داگیركەرمان.
تا ئێستاش سەرانی سیاسی هێزە كوردییەكان، بۆ چارەسەری كێشەی كورد لەیەكەمین هەنگاوەكانیان بە پێویستی دەزانن بگەڕێنەوە بۆ دوڵەتی مەركەزی عێراق، ئەم هەنگاوەش نەك هەڵەیە بەڵكو ڕێگایەكی كلكدارە بۆ گرێدانەوەی ئایندەمان بە بەدبەختی و نائومێدی و گوزەرانێكی تاریك و تون.

هەندێك لایەنی سیاسی لەخەباتی ئەوەدان پەنا بردنەوە بۆ دەستووری عێراق لەهەرێمدا، لە باشترین ڕێگاكانن بۆ باشكردنی گوزەرانی هەرێم، ئەم هەنگاوە لە ووردەكاریدا چەندەها نمونەی سیاسی جۆراوجۆر هەیە بۆی بخرێتە ڕوو‌ كە هەنگاوێكی هەڵەی بێ هودەی مەترسیدارە لەسەر پرسی سەربەخۆبونمان.

لایەنێكی تریش كە پارتی دیموكراتی كوردستانە، ماوەی چەند ساڵێكە بەلا لێوەوە پرسی سەربەخۆیی ختوكە دەدات‌ بەڵام ئەزمونی ئەمیش بە هۆی دەستەڵاتی تاكڕەوی و هزری پاوانخوازی سیاسی و ئابورییەوە، چەمكی سەربەخۆبونی مەترسیدار كردووە لەبەرامبەر گەلی كوردستان.

هەرێمی كوردستان چەند ساڵێك لەمەوبەر بە بەهانەی ئەوەی مامەڵەی لەگەڵ عێراقدا نەدەكرد، خەڵكی كوردستانی بە ئاڕاستەیەك لە برسێتی و نەبوونی و بێ كاری بردووە بێگومان بە ئێستاشەوە، گەر ئەمە بكەنە هەنگاوەكانی سەربەخۆیی یان دەرئەنجامەكانی سەربەخۆیی كوردستان، ئەوا خەڵك بێ دوو دڵی خەبات بۆ وابەستەبون بە عێراقەوە دەكات نەك سەربەخۆیی. بەم مانایە هەنگاوەكانی پارتیش جۆرێكن لە تێكدانی ویست و ئیرادەی سەربەخۆیی نەك كاربۆكردن لەسەر ئەم پرسە گرنگە. چونكە ئەم ئەزمونەی ئێستای هەرێم دۆخێكی وەهای خولقاندووە، خەڵك بە ئومێدە بۆ ئەوەی دەوڵەتی عێراق درزێكی دەرگای ژیانی لێبكاتەوە.

هەنگاوەكان لەهەرێم ئەو ڕیگایە دەگرنە بەر بەپێی خۆمان بگەڕێینەوە بەردەم ئەو مێژووەی كە پڕن لە سامناكی و نا دڵنیایی و ناكۆكی و كوشتن.

لەسەر ئاستی بێ ئاگایی سیاسیش لایەنی كوردی هەیە بە هیوایە عێراق بكات بە دەوڵەتێكی دیموكراتی‌ پاشان لە ڕێگای دیموكراسیەت و دابەشكردنی دادپەروانەی سەروەت و سامان و پارەو پولی عێراقەوە، كورد پێگەكانی خۆی بەهێز بكات، دواجار لە عێراق جیابێتەوە، ئەمەش تێگەشتنێكی هەڵەی ساسی و فكرییە، كە ئەستەمە سەربەخۆبونی كوردستانی لێ سەوز ببێت، بگرە ماوەی چەند سەدەیەكی پێدەچێت تاكو ئەگەری ئەوە هەبێت عێراق ببێتە دیموكراسی، ئەم جۆرەش لە هەڵەی سیاسی زیاتر بزووتنەوەی گۆڕان سەركردایەتی دەكرد و دەكات.

گەر بڕوانیینە كەمێك لەو ژمارە و بەرواری ساڵانەی كە لە دەوڵەتی عێراقدا كارەسات تیایاندا ڕوویداوە، دەریدەخات گەڕانەوەمان بۆ ئەم سنورە مەترسیدارە نەك بڤەیە، بەڵكو سەرجەم خەبات و مێژووی چەوسانەوەمان سەرلەنوێ زیندە بە چاڵ دەكاتەوە، كەمێك لەو مێژووانەی كە بە بەروارەوە دەیخەمە ڕوو، پاشخانەكەی بریتین لە ڕووداوی سیاسی جۆراو جۆر، كە ئەستەمە بتوانین چارەنوسمان وەك كورد بە رێگای دیموكراسی چارەسەر بكرێت لە عێراقدا.

لە هەمان كاتدا چەند سالێكە دەستەڵاتی سیاسی هەرێمی كوردستان ئەزموونی سەربەخۆیی بەناو جۆگەلەیەكی زۆر لێڵ و قوڕاویدا بردووە.

ببین بەشیكی ڕووداوی كەم لە دەوڵەتی عێراقدا، بزانن چ جانەوەرێكی پڕ لە شەڕ و فیتنە و ئاشوبە كە لەچەندین سەرچاوەوە وەرگیراون :-
_ لە (27 ئاب 1921)، بەریتانیا لە سایەی ئینتدابی بەریتانیا و بە ڕەزامەندی كۆمەڵی نەتەوەكان، فەیسەڵی كردە پاشای عێراق، هەر لەگەڵ هەڵایسانی ئەو شۆڕشەی بە شۆڕشی عەرەب ناودەبرێ، دەستو پێوەندێك لە خەڵكی عێراق لە دەوری خڕبونەوە، ساتع حوسەری یەكیك بو لەو كەسانەی هێدی هێدی ئەركی پەروەردەی ناسیونالیزمی عەرەبی لە ووڵاتدا گرتە دەست.
- لە (10 تشرینی یەكەم- 1922)، ئەو ڕۆژەبوو پەیماننامەی عێراق – بەریتانیای تێدا واژۆكرا. ئەمەش مەودای دەست تێوەردانی بەریتانیایی بۆ ناو دەوڵەتی عێراقی تێدا ڕێكخرا.
- لە (3 ی تشرینی یەكەم- 1932)، دەوڵەتی عێراقی سەربەخۆ بو، كرا بەئەندامی كۆمەڵی نەتەوەكانیش.
- لە (ئاب-1933)، سەرهەڵدانی كێشەی ئاشورییەكان، سوپای عێراق بە فەرماندەی جەنەرال بەكر سدقی و بە ئاگاداری حكومەت و لەسەر خواستی شا فەیسەڵ، قەسابخانەیەكی لە دژی كورد ڕێكخست، دوابەدوای ئەوەش سدقی بووە قارەمانێكی نیشتمانی.
- لە (8ی ئەیلول-1933)، شا فەیسەل مرد و غازی كوڕی جێگەی گرتەوە بەرامبەر قەتڵ و عامی ئاشورییەكان، سەرسەختانە لایەنگری سوپای كرد.
- لە (29ی تشرینی یەكەم- 1936)، بەكر سدقی كودەتای بەسەر حكومەتدا كرد، ئەوەش یەكەم كودەتا بوو لە جیهانی عەرەبیدا، سدقی پەیمانیدا ڕیفۆرمێكی كۆمەلایەتی بەرفراوان بكات، كۆمەڵێك خەڵكی هێنایە ناو حكومەتەوە كە نوێنەرایەتی باڵی چەپیان دەكرد.
- لە (11ی ئاب- 1937)، بە هاوكاری كۆمەڵێك ئەفسەر بەكر سدقی تیرۆر كرا، دوا بەدوای ئەوەش هەوڵی كودەتای تر درا كە دواهەمینیان كودەتاكەی ساڵی (1941) بو.
- لە (1 ی نیسان 1941)، بەئاگاداری چوار جەنراڵ كە لایەنگرییان لە بزووتنەوەی عەرەبی دەكرد باری نائاسایی ڕاگەیەندرا، حكومەتی بەرگری بە سەرۆكایەتی ڕشید عالی گەیلانی و چەند جەنراڵكی دی دامەزرا‌ ئەم حكومەتە یەكسەر لە لایەن ووڵاتە سوێند خۆرەكان –ئەڵمانیا و ئیاڵیا- پێشوازی لێكرا، ئەوانەی لایەنگرییان لە ئینگلیزیش دەكرد لە عێراق هەڵهاتن.
- لە (ئایار-1941)، هێزەكانی بەریتانیا گەیشتە بەسرە لە (2ی ئایار)، شەڕ لە نێوان هێزەكانی بەریتانیا و عێراق هەڵایسا، لە (19 ئایار)، سوپای عێراق تێكشا و لە (29 ی ئایار)، ڕەشید عالی گەیلانی و هەندێك لە جەنراڵەكان بەرەو تاران ڕایانكرد، وەسی گەڕایەوە سەر تەختی پشایەتی و ئەوانەی لایەنگری بەریتانیا بوون، حوكمیان گرتەوە دەست.
- لە (حوزەیران-1941)، لەو كردەوە توند و تیژانەی كە هەندێك ووردە ئەفسەر بەشدارییان تێدا كرد، بەرامبەر ئەوانەی لە دۆخەكە ناڕازی بوون، بووە هۆی لە دەستدانی گیانی سەدەها یەهودی.
- لە (20 بۆ 27 كانونی دووەم- 1947)، ناڕەزاییەكی گەورە لە دژی پەیماننامەی پوِرتسموس لەگەڵ بەریتانیا سەریهەڵدا، حزبی شیوعی عێراق وەك هێزیكی ڕێكخراوی سەرەكی دەركەوت لە ناو ناڕەزایەتیەكەدا.
- لە (14 بۆ 15 شوبات- 1949)، حوكمی لە سێدارەدان بەسەر فەهدو دوو هاوڕێی لە سەركردایەتی حیزبی شیوعی عێراقدا جێبەجێكرا.
- لە (14 تەموزی 1958)، ڕێكخستنێكی نهێنی كە لە دوو سەد ئەفسەر پێكهاتبون ڕژێمی پاشایەتیان لە عێراق سەرنگوم كرد. لە دوای بیستنی تەقەی سەركەوتن بە چەند كاتژمێرێك، خەڵكێكی زۆر ڕژانە سەر شەقامەكان، پەڕلەمان هەڵوەشایەوە، سوپا پاككرایەوە، بەمەبەستی دادگایكردنی سەرانی حوكمی پێشو، دادگای شۆڕش بە سەرۆكایەتی فازیل عباس ئەلمەهداوی دامەزرا، لیوا عبدالكریم قاسم سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران و فەرماندەیی گشتی گرتە دەست.
- لە (30 ئەیلولی 1958)، عەبدولسلام عارف وەك جێگری سەرەك وەزیران و وەزیری ناوخۆ دەستگیر كرا، عەبدولسلام یەكێك بوو لەو ئەفسەرانەی لایەنگری لە پانعەرەبیزم دەكرد و یەكێك بوو لە ڕێكخەرانی كودەتاكەی ساڵی ( 1958)، و هاوڕێی و هاوكاری قاسمیش بوو، لە دوای هەوڵە شكستخواردووەكەی بۆ كوشتنی قاسم دەستگیر كرا‌ بە ئاشكرا لە دادگای مەهداوی. ئەم ناتەبا بوونەی نێوان سلام و قاسم بە هۆی جیاوازی نێوان ڕێبازی پانعەرەبیزم و ڕێبازی عێراقچێتییەوە بوو.
- لە (مارسی 1958)، هەندێك لە ئەفسەرانی سەربە حامییەی موسڵ، لایەنگری فكری پانعەرەبیزمیان دەكرد، ڕاپەڕینێكیان لە دژی قاسم ساز كرد، بەڵام ئەو ڕاپەڕینەش هەر بەزوویی سەركوتكرا، شیوعییەكانیش هەڵچونێكی مەزنی ئەوتۆیان بەرپاكرد كە بە سەدان كەس تیایدا بە تۆمەتی عەرەبچێتی كوژران و جەستەیان شوێندراو ململانیەكەش مۆركی دەمارگیری و كۆمەڵایەتی وەرگرت، لەو بارگرژیەدا قاسم خەڵكانێكی زۆری لە ناو برد.
- لە ( 1ی ئاریاری 1959)، لە خۆپیشاندانێكی نیو ملیۆن كەسیدا داوای دادگایكردنی شیوعیەكان كرا.
- لە ( تەموزی 1959)، كوردە شیوعییەكان لە دژی توركمانەكانی كەركوك قەسابخانەیەكیان ساز كرد، قاسمیش هەڵمەتی گرتنی شیوعیەكانی دەستپێكرد، ئەم هەڵمەتە تا ئاب بەردەوام بوو.
- لە (7ی تشرینی یەكەم 1959)، دەستەیەك لە بەعسیەكان نەیانتوانی قاسم بكوژن، یەكێك لەو دەستەیە بەرەو سوریا ڕایكرد، ئەو كەسەش سەدام حسین بوو ئەوكات تەمەنی 22 ساڵ بوو، ئینجا بەرەو میسر هەڵهات و 78 بەعسیش درانە دادگای مەهداوی.
- لە (كانونی دووەمی 1960)، قاسم جگەلە شیوعییەكان، ڕێگەیدا بە حزبەكانیتر كاری سیاسی ئاشكرابكەن، گرتن و ڕاوەدوونانیش تا كۆتایی حوكمی قسم بەرامبەر شیوعییەكان بەردەوام بو.
- لە (ئەیلولی 1961)، سوپای عێراقی یەكەم هەڵمەتی لە دژی كورد دەست پێكرد، لە (بەهاری ساڵی 1962) دا، شەڕی پارتیزانی هەڵگیرسا، ئەم شەڕەش نەیتوانی قاسم لە ناوبەرێت.
- لە (8 شوبات1963)، لە دوای شەڕێكی قورسی سەرجادە بەعسیەكان توانیان حوكمی قاسم بخەن و بۆ یەكەمین جار حوكم بگرنە دەست، عەبدەلسلام عارفیش بووە سەرۆكی عێراق.
- لە (18 نیسان بۆ 6ی ئابی 1966)، عەبدلرەحمان بەزازی سەرەك وەزیران، بەمەبەستی كۆتایی هێنان بە شەڕی كورد، پەنای بۆ گفت و گۆ برد، هەوڵیدا ئیمتیازاتی سوپا كەمبكاتەوە و كەش و هەوایەكی گونجاو بخولقێنێت.
- لە (17 تەموز 1967)، بەعسییەكان بە هاوپەیمانێتی لەگەڵ ئەفسەرانی نابەعسی لە كودەتایەكی سەربازیدا، ڕژێمی عەبدولسلام عارفیان خست.
- لە (30 تەموزی 1968)، حیزبی بەعس لە كودەتایەكی تازەدا كە ئامادەكارییەكی باش بۆكرابوو، لە هاوپەیمانە كۆنەكانی خۆی دزییەوە، دەستەڵاتی باڵا درایە ئەنجومەنی سەركردایەتی شۆڕش و سەرۆكەكەی ئەحمەد حەسەن ئەلبەكر، ئەمینداری حیزبی بەعسی عەرەبی، بووبە سەرۆكی دەوڵەت و فەرماندەی گشتی سوپا، لەو دەمەدا سەدام جێگری ئەمینداری گشتی بوو، پاشان بوبە جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی سەركردایەتی شۆڕش و بەرپرسی ئەمنی ناوخۆ.
- لە (شوباتی 1969)، عەزیز ئەلحاج سەركردەی سەركردایەتی ناوەڕاستی حزبی شیوعی عێراق دەستگیر كرا، لە ڕێگای دانپێدانانی ئەویشەوە هەموو بەرپرسە سیاسیەكانی حیزبی شیوعی دەستگیر كران.
- لە (8 ئابی 1969)، ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانی سوپای عێراق لە ناوچە كوردنشینەكاندا باڵایدەكرد، گوندە كوردییەكانی سنوری شاری موسڵ بوە شانۆی كردەوە توند و تیژو دڕندەكانی بەعس و سوپای عێراقی.
- (تشرینی یەكەمی 1969)، عەبدوالرحمان بەزازی سەرەك وەزیرانی پێشو، ئەشكەنجەیەكی زۆر دڕندانە دراو بە تۆمەتی سیخوڕیكردن بۆ زایۆنیزم بە 15 ساڵ زیندانی حكومدرا.
- (14ی كانونی یەكەم 1969)، تەلەفزیۆنی عیراقی وردەكاری بەناو گروپێكی بەكرێگیراوی زایۆنیزمی پیشاندا، ژمارەیەكی زۆر لە خەڵكی بێتاوانی تێوەگلابو، كەگوایە ئەو پیلانەش لە شاری بەسرە ئاشكرابووە.
- (5 كانونی دووەمی 1969)، یەكەم گروپی بەناو سیخوڕی درانە دادگا لە ناو 17 كەسدا 13 كەسیان لە سێدارە درا. ئەم حوكمەش بە ئاهەنگی گوتار خوێندنەوە و بە بەرچاوی سەدان هەزار كەس لە گۆڕەپانی تحریر جێبەجێكرا.
- (21 كانونی دووەم 1970)، ڕژێمی بەعسی دیكتاتۆر‌ پیلانێكی نوێی ڕاگەیاندو بە هەفتەیەك دوای ئەو ڕاگەیاندنەش 44 كەسی هاوڵاتی بە ئاشكرا لە سێدارەدا.
- (11 مارس 1970)، لە ئاهەنگێكی پڕ شكۆدا بەیاننامەی 11 ئازار ڕاگەیەندرا، بە پێی ناوەرَۆكی ئەم بەیاننامەیەش، مافی نەتەوەیی درابە كورد‌ كە زۆر زیاتر بوو لەو مافانەی كە گوایە لەسەردەمەكانی تردا گوایە دراوە بە كورد، ئاگربەست ڕاگەیەندرا، ئیدی بەعس سودی لە كات وەردەگرت بۆ ئەوەی خولێكی تازەی شەڕ لە دژی كورد دەست پێبكاتەوە.
- (ئابی 1971)، عبدالكریم نەسرەتی كۆنە بەعسی لە ماڵەكەی خۆی بە چەقۆ كوژرا، نەسرەت ڕێكخەری ئەو میلیشیانە بو كە لە ساڵی ( 1963 )، قاسمیان لە دەستەڵات خست.
- ( تشرینی یەكەم 1970)، حەردان تكریتی لە كویت تیرۆر كرا، حەردان بەرپرسێكی گەورەی بەعس بوو‌ ئەندامی پێشوی ئەنجومەنی سەركردایەتی شۆڕش ، جێگری سەرەك وەزیران و وەزیری بەرگری بوو.
- ( ئەیلولی 1971)، هێزە ئەمنیەكانی عیراق هەوڵیاندا‌ سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان – بارزانی تیرۆر بكەن‌ بەڵام بۆیان نەچووە سەر.
- لە (تشرینی دووەمی 1971)، فواد ئەلڕەكابی لە زیندان‌ بەدەستی بەعسییەكان كوژرا‌ ئەلڕەكابی ئەندامی سەركردایەتی بەعس بوو تا ساڵی ( 1959 ).
- لە ( 8 تەموزی 1973)، كودەتایەكی سەرنەكەوتو لە دژی حكومەت ڕاگەیەندرا و دوابەدوای ئەوەش نازم گزار و چەندین كەسی دیكە بەلایەنی كەمەوە 35 كەس حوكمی كوشتنیان بەسەردا درا.
- لە ( تەموزی 1973)، ڕێكەوتن لە نێوان بەعس و حیزبی شیوعیدا ئیمزا كرا، ڕێكەوتنێك كە داڕشتنەكەی بۆ یەكەم جار ساڵی ( 1971 )، داڕێژرا بو، حیزبی شیوعی هەموو ئەو مەرجانەی قبوڵكرد كە لە تەموزی (1970) دا، پێشكەشكرابوو.
- (مارسی 1974)، ڕێكەوتنامەی ئۆتونۆمی كورد‌ هەرەسیهێنا، شەڕ لە نێوان هەردوولا هەڵایسا، چەندین شاری وەك زاخۆ و قەڵادزێ وێرانكران. سەدان هەزار كورد شارەكانی خۆیان بە جێهێشت، كردەوەكانی بەعس بێ سنوور دڕندانە بوو.
- لە(كانونی یەكەمی 1974)، پێنج زانای شیعە بەبێ هیچ هۆیەك لە سێدارە دران.
- لە (6 مارسی 1975)، ڕێكەوتننامەی جەزایر لە نێوان بەعسی عێراق و شای ئێران مۆر كرا، بە پێی ئەم ڕێكەوتننامەیە عێراق هەموو داواكارییەكانی ئێرانی بە فەرمی ناساند، بەو مەرجەی ئێران لە دژایەتیكردنی كورد یارمەتی عێراق بدات‌ بەوەش ڕێگە لە هەموو هاوكارییەكی كورد گیراو هێزی بەرگری كوردیش توشی ئیفلیجی بوو، پاشان بەعسی دیكتاتۆر دەستیكرد بە ڕاگواستن و كۆچ پێكردنی بە كۆمەڵ بە زۆر لە شوێنی دیكه نیشتە جێیكردن.
- لە (شوباتی 1977)، زانایانی شیعە بەبۆنەی ڕۆژی عاشوراوە خۆپیشاندانێكی مەزنیان سازكرد، بە دوای ئەوەش نزیكەی هەزار كەس دەستگیر كران و هەشت زانای شیعە لە سێدارە دران، ئیدی لەو ساتەوە پروسەی ڕاگواستنی شیعەكانیش بە بیانوی ستونی پێنجەم دەستیپێكرد، لە كۆتایی حەفتاكاندا نزیكەی 200 هەزار هاوڵاتی دەست بەسەر سەرو ماڵیاندا گیراو ڕەگەزنامەی عێراقیان لێسەندرایەوە‌ بەرەو ئێران ڕاگوێزران.
- لە (حوزەیرانی 1979)، سەدام بووە سەرۆك كۆماری عێراق و ئەحمەد حسن ئەلبەكریش هەموو بەرپرسیارێتییەكی لێسەندرایەوە‌ لە ماڵەكەی خۆیدا خرایە ژێر چاودێرییەوە.
- لە (9 نیسانی 1980)، محمد باقر ئەلسەدر و خوشكەكەی بنت لهودا لە سێدارە دران، كە هێمای بەرگری شیعە بون لە دژی حكومەتی عێراقی.
- ( 22ی ئەیلولی 1980)، سەدام جەنگێكی سەرتاپاگیری لە دژی ئێران هەڵایساند.

لە ( 1980)، بەدواشەوە تاكو پرۆسەی ئازادی عێراق 2003 ‌ هەزاران نمونەی جۆراوجۆر و ڕەنگاو ڕەنگی دژوارو سەخت هەن كە ئەوەمان بۆ دەخاتە ڕوو دەوڵەتی عێراق ماشێنی زەبەلاحی هاڕینی مرۆڤایەتی و ئەنجن ئەنجنكردنی مافە مەدەنی و سیاسی و نەتەوەیی و ئاینیەكانە، سەرباری سەدان ڕووداوی تراژیدی كە هێشتا ئاماژەم پێنەداون، ڕوون و ئاشكرایە دەبینین دەوڵەتی عێراق هەتا ئەم چركە ساتەش لە دەوڵەتە هەرە ناسەقامگیر و پڕ لە ئاشوبی سیاسی و سەربازییە لە ناوچەكەدا، بە ئاستێك كە له دۆزەخ بە ئازارترە بۆ هاوڵاتیانی عەرەبی عێراق و هاونیشتمانیانی هەرێمی كوردستان.

پێویستە سەركردایەتی كورد ئایكیوی خۆی بەهێز بكات ‌ هەم بە ئاوڕدانەوە بە مێژووی خوێناوی عێراق‌ هەم بە خۆگونجاندنی لەگەڵ ڕەوتی گەشەكردنی سیاسی و خۆی داببڕێت لە و قەناعەتەی كە كێشەكانی لە عێراقدا دەبێت چارەسەر بكات. هەروەها دەبێت كاری ڕوون و ئاشكراو بێ پێچ و پەنای سیاسی و فكری بكات بۆ سەربەخۆبونی كوردستان، نەك بەناوی كاركردن بو دابڕانی حكومەتی عیراقی خەڵكی دووچاری برسێتی و بێ موچەی بكات.

ئەبێت سەركردایەتی كورد فكری سەربەخۆبون بكاتە پلانی سەرەكی و یەكەمی كارەكانی، لە سەر ئاستی سەركردایەتی سەربەخۆبون ستراتیژ بێت، لەسەر ئاستی خۆیندەواران و ڕۆشنبیرانی كورد سەربەخۆیی هۆشیاری و چالاكی كەلتوری بێت، لەسەر ئاستی كۆمەڵانی خەلكیش بكرێتە ڕای گشتی، گەر كاری جدی بۆ ئەم پرسە نەكرێت بێ دوودڵی هەمیشە ژیانمان لە قەرەبوی قوڵ و گەورەدا دەبێت، دواجار شان و ملی مێژووی سیاسی سەرجەم سەركردایەتی كورد تۆزاوی دەبێت بە كەمتەرخەمی و نەزانی و نابەرپرسیارێتی.

ئەبێت سەركردایەتی كورد لەوە بگەن كە ئەستەمە بتوانرێت دەوڵەتی عێراقی بە دیموكراتی بكرێت لەم قۆناغەدا و بگرە بۆ قۆناغەكانی دواتریش، سەختە ئێمە بتوانین لە ڕێگای دایەلۆگ و ئاشتییەوە مافی سەربەخۆبون وەربگرین.

وەهمیشە گەر وابزانین ئیستا پایەكانی هەرێمی كوردستان بۆ دەوڵەت و سەربەخۆبون توكمە نیە‌ چونكە تاكو سەربەخۆنەبین و قەوارەی دەوڵەتێكی كوردستانیمان نەبێت، مەحاڵە پایە ئابوری و كۆمەلایەتی و سیاسییەكانی خۆمان توكمە بكەین، كە سەركردایەتی كورد مەخابن لەم هاوكیشەیەدا لە ڕووی زانستییەوە زۆر پێچەوانە تێگەشتوە.

لە مێژووی عێراقدا دەستەڵاتی یاسایی و دەستوری و مافی مەدەنی وەهمێكی گەورەیە‌ پەنا بردنە بەر ڕێگای یاسای بۆ چارەسەری كیشەكانمان بریتیە لە وونكردنی دۆزی سیاسی و نەتەوەیمان، چونكە عێراق بڕوای بە ڕێگەی یاسایی نییە و بە شێوەیەكی كاوبۆییانە مامەڵە دەكات لەسەر پرسە نەتەوەییەكانمان.

هەروەها چەندەها نمونەی مێژووی تریش هەن كە سروشتی عێراق سروشتێكی ناكۆكی خێلاكیانەو مەزهەبیانەی ناجێگیرە، هەڵەیەكی زۆر گەورەیە ئێمە بڕوامان بەوە هەبێت، بحەوێینەوە لە ژێر سێبەرەكانی ئاشتی و ئازادی دەوڵەتی عێراقی. هەربۆیە دەبێت بە هەر ڕێگایەك و بە هەر شێوازێكی خەبات، بەهەر پێدانی نرخێك بێت كار بۆ سەربەخۆبونی كوردستان بكەین.