ڕاپۆرتە هەواڵى مانشێتی ڕۆژنامەكانی ئێران‌و توركیا بۆ 25و 26ی تشرینی یەکەمی 2025

ڕاپۆرت

4 کاتژمێر پێش ئێستا‌ 1058 جار خوێندراوه‌ته‌وه

ئا: بەختیار ئەحمەد ساڵح

1.    دانوستانە ئەتۆمییەکان بەپێشکەشکردنی پێشنیازی نوێ دەچنە قۆناغێکی چارەنووسسازەوە: بەرپرسانی ئێران لەمیانەی خولی ڤیەننا پێشکەشکردنی پاکێجێکیان ڕاگەیاند کە بریتین لە:
أ‌.    هەڵگرتنی بەشێکی سزاکان لە بەرامبەر ڕاگرتنى پیتاندنی یۆرانیۆم بە ڕێژەی 60٪.
ب‌.    گەرەنتی دابینكردنى ئاسایش بۆ دەوڵەتانی کەنداو لە بەرامبەر کەمکردنەوەی چالاکییە مووشەکییەکان. (ڕۆژنامەی کەیهان).

2.    سوپای پاسداران سەرکەوتنی مانۆڕەکانی "زولفیقار 1404" بەبەشداریی وڵاتانی سەرەکی ڕادەگەیەنێت. مانۆڕەکە بەبەشداریکردنی یەکەکان لە:
أ‌.    یەمەن (ئەنساڕوالله).
ب‌.    عێراق (هێزەکانی حەشدى شەعبی).

ئامانجی ڕاگەیەندراو: ڕێگریکردن لە هەر دەستدرێژییەک بۆ سەر پیرۆزییەکانی ئیسلامی. (ئاژانسی هەواڵی تەسنیم).
3.    ئێران و ڕووسیا ڕێککەوتنێک بۆ دامەزراندنی ڕێڕەوی بازرگانی جێگرەوە بۆ کەناڵی سوێس واژۆ دەکەن. ڕێککەوتنەکە بریتییە لە:
أ‌.    دامەزراندنی هێڵى ئاسنى شەمەندەفەر لەنێوان بەندەری چابەهاری ئێران و بەندەری ئەستراخانی ڕوسیا.
ب‌.    بەشداریکردنى هاوبەش بەبڕى 7 ملیار دۆلار، لەگەڵ لێخۆشبوونی گومرگی بۆ ماوەی 10 ساڵ. (ڕۆژنامەی هەمشەهری).

4.    پەرلەمان پاکێجی چاکسازی ئابوری پەسەند دەکات بۆ بەرەنگاربونەوەی سزاکان. بڕگە سەرەکییەکان:
‌أ.    خستنەبازاڕی دراوێکی دیجیتاڵی نیشتمانی پاڵپشتكراو بە ئاڵتونی دەکات (تۆمان-ک).
‌ب.    پاڵپشتی ڕاستەوخۆ بۆ 20 ملیۆن خێزان لە ڕێگەی پلاتفۆرمی سەبەتەى ئەلیکترۆنی.
‌ج.    کەمکردنەوەی باج لەسەر کۆمپانیا هەناردەکارەکان بە ڕێژەی 30%. (پرێس تیڤی).

5.    ئێران لە سەر ئاستی جیهان لە پلەی یەکەمی بەرهەمهێنانی هایدرۆجینی سەوزدایە
أ‌.    بەپێی ڕاپۆرتێکی نەتەوە یەکگرتووەکان: ئێران ساڵانە یەک ملیۆن و ٢٠٠ هەزار تۆن هایدرۆجینی سەوز بەرهەم دەهێنێت، کەڵک لە وزەی با لە پارێزگای سیستان وەردەگرێت.
ب‌.    60%ی بەرهەمەکە هەناردەی چین و هیندستان دەکرێت. (فارس نیوز).

شیکاری ستراتیژيی
1.    دیپلۆماسی ئەتۆمی: لە نێوان نەرمی و فشار
أ‌.    تاران نەرمی نواندنى تاکتیکی ئەنجامدەدات بۆ هەڵگرتنی سزاکان لە هەمان کاتدا پاراستنی هێڵی کاریگەری لە ڕێگەی هێشتنەوەى پیتاندن لە ئاستی بەرزدا.
ب‌.    کاتی پێشنیارەکە پەیوەستە بە كاتى هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا لە ساڵی ٢٠٢٦، لە کاتێکدا ئێران هەوڵدەدات دەستکەوت بەدەستبهێنێت پێش گۆڕانکارییەکی ئەگەری لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکادا.

2.    بونیادنانی سەربازيی: هاوسەنگی ڕێگریکردن
ڕاهێنانە هاوبەشەکان چەمکی بەرەى موقاوەمە بەهێز دەکەن و پەیام دەنێرن بۆ:
أ‌.    ئیسرائیل: سەبارەت بە توانای دەستپێکردنی هێرش لە چەندین بەرەدا.
ب‌.    ئەمریکا: سەبارەت بە هەر هەڕەشەیەک بۆ هێرشکردنە سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکان.

3.    مانۆڕی ئابوری: دەربازبون لەئابڵوقە
أ‌.    دراوی دیجیتاڵی پشتبەستن بە سیستمی سویفت کەم دەکاتەوە، هاوکات ڕێڕەوی بازرگانی لەگەڵ ڕووسیا کاریگەرییەکانی سزاکانی ڕۆژئاوا لاواز دەکات.
ب‌.    گرنگیدان بە هایدرۆجینی سەوز ئامانجی گۆڕینی سیماى ئێرانە بۆ هێزێکی وزەی سەوز و باشترکردنی وێنەی نێودەوڵەتییەکەی.

4.    ئاڵنگارى شاراوە
أ‌.    ناڕەزایەتی ناوخۆیی: ڕەنگە چاکسازییە ئابوورییەکان بەس نەبن بۆ هەڵمژینی توڕەیی چینی ناوەند لەسەر بێکاری (23% بەپێی خەمڵاندنە نافەرمییەکان).
ب‌.    پەیوەندی لەگەڵ چین: هەناردەکردنی بەرفراوانی هایدرۆجین دەتوانێت پشتبەستن بە پەکین قووڵتر بکاتەوە.

ئەنجام:
ئێران هەوڵدەدات ڕۆڵی ناوچەیی خۆی لەڕێگەی تێکەڵەیەک لەهێزی نەرم (پڕۆژەی وزەی سەوز)و هێزی ڕەق (مانۆری سەربازی) دابڕێژێتەوە، لەهەمانکاتدا گۆڕانکارییە جیۆپۆلەتیکییە جیهانییەکان دەقۆزێتەوە، بەڵام سەرکەوتنی ئەم ستراتیژە بەندە بەتوانای تێپەڕاندنی دژایەتییە ناوخۆییەکان‌و دورکەوتنەوە لەبەرکەوتنى ڕاستەوخۆ لەگەڵ ڕۆژئاوا.

 

ڕاپۆرتی ڕۆژانەى بڵاوکراوەکانى تورکیا
یەکەم: سیاسەتی ناوخۆ
دۆسیەی دژی سەرۆکی ئۆپۆزسیۆنی تورکیا لابرا: 

ڕۆژنامەی دەیلی سەباح بڵاویکردەوە، دادگای تورکیا دۆسیەی ئۆزگور ئۆزێل سەرۆکی پارتی کۆماری گەلی جەهەپەی هەڵوەشاندەوە، کە ئامانجی لێپێچینەوە لەگەڵ ئۆزگور ئۆزێل لە پۆستەکەیدا بوو بەهۆی تۆمەتەکانی گەندەڵی.

شیکاری: ئەم بڕیارە وەک تاقیکردنەوەیەک بۆ سەربەخۆیی دادوەری لە تورکیا سەیر دەکرێت لە کاتێکدا ڕەخنە لە حکومەت دەگیرێت.
تاقیکردنەوەی یوتیوبەرەکان لەئەستەنبوڵ:
ڕۆژنامەی تورکی مینیت بڵاویکردەوە، دادگای ئیستەنبوڵ سزای زیندانیکردنی بەسەر دوو یوتیوبەردا سەپاندووە بەهۆی گاڵتەکردن بە پێغەمبەر محەمەد، بەڵام دوای تێپەڕاندنی سزاکەیان ئازادکراون. شیکاری: ئەم کەیسە تیشک دەخاتە سەر گرژی نێوان ئازادی ڕادەربڕین و هەستی ئایینی لە تورک.

دووەم: سیاسەتی دەرەوە
تورکیا لە هێزی سەقامگیری غەززە دوورخرایەوە

ڕۆژنامەی گاردیانی بەریتانی ئاماژەی بەوەدا کە ڕەنگە تورکیا لە بەشداریکردن لە هێزی سەقامگیرکردنی غەززە دوور بخرێتەوە، دوای ئەوەی ئیسرائیل ناڕەزایەتی دەربڕی بەرامبەر بە بوونی ئەو وڵاتە.

شیکاری: ئەم پێشهاتە تیشک دەخاتە سەر ئەو ئاڵنگارییانەى کە تورکیا ڕووبەڕووی دەبێتەوە لە بەهێزکردنی ڕۆڵی ناوچەیی خۆی لە نێوان پەیوەندییە ئاڵۆزەکانی لەگەڵ ئیسرائیلدا.

دانوستانەکانی پاکستان و ئەفغانستان لە تورکیا
ڕۆژنامەی دەیلی ئێکسێلسیۆر بڵاویکردووەتەوە، ڕۆژی شەممە، پاکستان و ئەفغانستان خولی دووەمی دانوستانەکانیان لە تورکیا ئەنجام دەدەن بۆ تاوتوێکردنی میکانیزمەکانی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و بەرزکردنەوەی هاوکارییە ئەمنییەکان.

شیکاری: ئەم دانوستانانە ڕۆڵی تورکیا وەک ناوبژیوانێکی ناوچەیی لە بەرەوپێشبردنی ئاسایش و سەقامگیری نیشان دەدەن.

سێیەم: ئابووری
پڕۆژەی خانووبەرەی کۆمەڵایەتی بەرفراوان لە ئەستەنبوڵ

دەیلی سەباح بڵاویکردەوە، سەرۆک ئەردۆغان وردەکارییەکانی گەورەترین پڕۆژەی نیشتەجێکردنی کۆمەڵایەتی تورکیای لە ئەستەنبوڵ ڕاگەیاند.

شیکاری: ئامانجی پڕۆژەکە دابینکردنی خانووبەرەی گونجاوە، ئەمەش ڕەنگدانەوەی پابەندبوونی حکومەتە بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی نیشتەجێبوون.

دابەزینی بەرهەمهێنان لە ساڵی 2025
حوڕییەت لە ڕاپۆرتێکدا بڵاویکردووەتەوە، تورکیا پێشبینی دەکات بەرهەمی بەروبووم بۆ ساڵی ٢٠٢٥ دابەزینی بەرچاوی هەبێت، ئەمەش بەپێی پێشبینییەکانی دامەزراوەی ئاماری تورکیا.

شیکاری: ئەم دابەزینە ئاماژەیە بۆ ئاستەنگەکانی کەرتی کشتوکاڵ کە دەتوانێت کاریگەری لەسەر ئاسایشی خۆراک هەبێت.

چوارەم: کۆمەڵگا و ئاسایش
بەلەمێکی کۆچبەران لە کەنارەکانی موگلا نوقم بوو

ڕۆژنامەی دەیلی سەنی بەریتانی بڵاویکردەوە، بەلەمێکی لاستیکی کە کۆچبەرانی هەڵگرتبوو لە کەناراوەکانی شاری موگلا نقوم بووە و بەهۆیەوە 14 کەس گیانیان لەدەستداوە.

شیکاری: ئەم ڕووداوە تیشک دەخاتە سەر ئەو مەترسیانەی کە ڕووبەڕووی کۆچبەران دەبێتەوە لە دەریای ناوەڕاست.

تاقیکردنەوەیەکی سەرکەوتووی مووشەکی بالیستیکی تورکیا
حوریەت لە ڕاپۆرتێکدا ڕایگەیاند کە تورکیا بە سەرکەوتوویی مووشەکێکی بالیستیکی تاقیکردۆتەوە، ئەمەش ڕەنگدانەوەی پێشکەوتنە لە تواناکانی بەرگری ناوخۆدا.
شیکاری: ئەم تاقیکردنەوەیە پێگەی تورکیا وەک هێزێکی بەرگری ناوچەیی بەهێزتر دەکات.

پێنجەم: ڕەوتە گشتییەکانى ئەمڕۆ لە میدیاکانی تورکیا 
1.    میدیای دەوڵەتی سەرنج دەخاتە سەر دەستکەوتەکانی حکومەت و تواناکانی بەرگری، لەکاتێکدا ڕۆژنامەکانی ئۆپۆزسیۆن تیشک دەخەنە سەر ئاستەنگە کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکان.
2.    گرنگیدان بە پڕۆژەی نیشتەجێکردنی کۆمەڵایەتی، ڕەنگدانەوەی بەرژەوەندی حکومەتە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی نیشتەجێبوون، لەکاتێکدا تیشکخستنە سەر ڕووداوە ئەمنییەکان لە ڕۆژنامەکانی ئۆپۆزسیۆندا وەک بەڵگەیەک بۆ ئاستەنگە کۆمەڵایەتییەکان دەخرێنە ڕوو.