سیروان عوبەید
لە کاتێکی هەستیاری مێژوویی عێراقدا، کە گەرموگوڕی دانوستاندنەکانی پێکهێنانی حکومەت بەردەوامە و هەوڵە ئەمریکییەکان بۆ سەربەخۆیی وزەی عێراق چڕ بوونەتەوە، ئەو هێرشەی کە شەوی ڕابردوو، ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٥ کرایە سەر کێڵگەی گازی کۆرمۆر تەنها تێکدانێکی کاتی ئەمنی نییە. بەڵکو، ئەم ڕووداوە پەیامێکی پرۆکسی جیۆپۆلۆتیکی زۆر مەترسیدارە، کە چەندین ئامانجی سیاسی، ئابووری، و ستراتیژیی شاراوەی لەخۆ گرتووە. بەواتایەکی تر، کۆرمۆر نیشانەی تێکەڵاوبوونی شەڕی وزە و کێشەی سەروەریی نیشتمانییە لەنێوان دەوڵەت و دەوڵەتی سێبەر، کە ڕاستەوخۆ پێمان دەڵێت: ئێرادەی کێ کۆنتڕۆڵی داهاتووی عێراق دەکات؟
١. ئاسایشی ووزە و خزمەتکردن بە ستراتیژیی ئابووریی ئێران:
هێرشەکەی سەر کۆرمۆر ئاراستەی لاوازکردنی ئاسایشی ووزەیە لە عێراق و هەرێم، لە خزمەت ستراتیژی ئابووری ئێراندا. دەتوانین بڵێین، ئەم هێرشانە دژی ئەو پلان و هەوڵانەی ئەمەریکایە کە ماوەی دووساڵە هانی عێراق دەدات پشت لەکڕینی گازی ئێران بکات و بە ڕێکەوتن لەگەڵ حکومەتی هەرێم؛ پشت بە غازی ناوەخۆیی ببەستێت بۆ دابینکردنی کارەبا.
لەکاتێکدا، فشار و هەوڵەکانی ئەمەریکا چڕبوونەتەوە لەسەر حکومەت و لایەنە سیاسیەکانی عێراق بۆ دوورخستنەوەی ئەو وڵاتە لە دەستوەردانی ئێران لەڕووی ئابووری و سیاسی هەژموونی پڕۆکسییەوە. کەواتە؛ کەمبوونەوەی غازی کۆرمۆر، کە دەکرێت وەک سەرچاوەیەکی گرنگی کارەبای ناوخۆیی هەموو عێراق کەڵکی لێوەربگریدرێت، مانای ئەوەیە دەبێ عێراق لەدوای ئەو حکومەتەش هەر ناچاربێت پشت بە سووتەمەنی شلی گرانبەها و ژینگە وێرانکەر (وەک نەوتی ڕەش و گازوایل)ی ئێرانی، ببەستێت بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا. کە سەرەڕای ئەوەی تێچووی کارەبای نیشتمانی بەرز دەکاتەوە، هەوڵ و هۆشدارییەکە بۆ ناچارکردنی حکومەتی نوێی عێراق تا نەتوانێ پشت لە غازی ئێران بکات. هەرچەندە هێرشکردنە سەر کۆرمۆر یەکەمجار نیە، بەڵام لەو تەوقیتەدا واتای جیاوازی خۆی هەیە و کاریگەری لەسەر دوو پێکهاتەی سەرەکی دادەنێت:
ئەم جۆرە هێرشانە جگەلەوەی ڕاستەوخۆ ئاستی مەترسی سیاسی و ئەمنی عێراق و هەرێم بەرز دەکەنەوە، وا لە کۆمپانیا بیانییەکانیش دەکات کە دوودڵ بن لە فراوانکردنی کارەکانیان یان سەرمایەگوزاریی نوێ لە هەرێم و تێچووی کۆتایی پرۆژەکان لە هەرێم و عێراق بەگشتی زیاد دەکات.

٢. پەیامێکی تر بۆ حکومەتی نوێی عێراق و دۆخی"دەوڵەتی سێبەر"
هێرشەکە لە تەوقیتی دانوستاندنەکانی پێکهێنانی حکومەتی نوێ، دەکرێ پەیامێکی ڕاستەوخۆش بێت بەئاراستەی محەمەد شیاع سوودانی، بەوەی: سەرۆک وەزیرانی داهاتوو، تۆ هەرکەسێکی تر و هەر حکومەتێک: "بەبێ پرس و ڕا و مۆری ڕاستەوخۆی میلیشیاکان و (چوارچێوەی هەماهەنگی نوێنەرایەتیان دەکات) نابێ هیچ هەنگاوێک بنێ و هیچ بەڵێنێکیش بە کورد و ئەمریکا بدات لەبارەی وزە."
بەم واتایەی، تەنانەت حکومەتی نوێش ناتوانێت لەدرەوەی ئیرادەی چوارچێوەکەدا ئاسایشی ژێرخانی وزە بپارێزێت ئەگەر هەوڵی جێگرەوەی گازی ئێران بدات. هێرشەکە ئەوە دەگەیەنێت، ئێران و پڕۆکسییەکانی دەیانەوێت متمانەی جیهانی بە حکومەتی نوێی عێراق زۆر لاواز بکەن، بەوەی کە حکومەت هیچ کات ناتوانێ لەژێر هەژموونی گرووپەکاندا ئاسایشی وزەی خۆی دابین بکات و پارێزگاری لە سەروەریی خۆی بکات.

٣. دەرهاویشتە ستراتیژییەکان بۆ ڕۆڵی ئەمریکا لە ناوچەکەدا:
لەو تەوقیتەدا، هێرشەکە هاوکێشەیەکی پڕ واتا دروست دەکات، بە تایبەت لەسەروبەندی کردنەوەی کونسوڵخانە گەورەکەی ئەمریکا لە هەولێر، کە غازەکەی کۆرمۆر سەریدا دەڕوات.
 * لاوازکردنی هەولێر وەک ناوەندی ووزەیی لەبری بەغدای کۆنتڕۆڵکراوی پڕۆکسی ئێرانی: لەکاتێکدا ئەمریکا هەوڵ دەدات هەرێمی کوردستان بکاتە سەکۆیەکی سەقامگیر بۆ پەرەپێدانی وزە لە دەرەوەی دەسەڵاتی میلیشیاکان لە ناوەڕاست و باشوور. بەڵام هێرشەکە ئەو پەیامە دەدات کە هەتا ژێرخانی هەرێم پارێزراو نییە، و دوای حکومەتی داهاتوویش هەر لەژێر کۆنتڕۆڵ و ڕەحمەتی درۆنەکانی میلیشیاکاندا دەمێنێتەوە.
* هەوڵێک بۆ گۆڕینی ستراتیژی واشنتۆن: ئامانجی بەردەوامی ئەم هێرشانە، ئەوەیە کە بتوانن واشنتۆن ناچار بە پاشەکشە بکەن و دوبارە چاو بە پلانی خۆی لە بەدەستهێنانی سەقامگیریی وزە لە عێراقدا بخشێنێتەوە. ئەمەش بە مانای کەمبوونەوەی کاریگەری جیۆپۆلۆتیکی ئەمریکا لەسەر عێراق دێت.

٤. پەیامی هێرشەکە: هەڵوەشاندنەوەی دەوڵەت و "هێزی ڤیتۆ"ی پڕۆکسییەکان.
قووڵترین پەیامی سیاسی هێرشەکەش بریتییە لە: "پێکهێنانی حکومەتی نوێ، نابێت بە نرخی لاوازکردنی گرووپەکانی بەرەی مقاومە بێت؛ بەڵکو لەداهاتووشدا ئەم گرووپانە دەتوانن وەک دەوڵەتێکی موازی، یان دەوڵەتی سێبەر، لە دەرەوەی دەسەڵاتی حکومەت کار بکەن، کە هەر هەوڵێک بۆ لاوازکردنیان، لە هەر کاتێکدا و کوێیان بوێت، بە ئامانجی دەگرن، تەنانەت ژێرخانی ئابووریی نیشتمانیش دەپێکن."
ئەوەش واتە، ئەم گرووپانە نایانەوێت ببنە بەشێک لە ئاسایشی دەوڵەت کە ئەمریکا و لایەنە عێراقییە میانڕەوەکان داوای دەکەن، بەڵکو دەیانەوێت وەک "هێزێکی ڤیتۆ" بمێننەوە کە هەرکات حکومەت بەپێچەوانەی بەرژەوەندیان جوڵایەوە بتوانن بڕیارەکانی حکومەت لەبارەی وزە، ئاسایش و سیاسەتی دەرەوەی عێراق بێ کاریگەر بکەن.

٥. پرسیارێکی ڕۆژئاوایی: ڕۆڵی ستراتیژیی ڕووسیا لەو دۆخەدا چییە؟ ئەگەرچی ڕێی تێناچێت کە ڕووسیا بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ و فەرمی لە پشتی هێرشەکەوە بوبێت، بەڵام ئەگەری زۆرە ئاگادار بێت، چونکە ئەو دۆخە سودی ستراتیژیی بۆ ڕووسیا هەیە.
بەدیوێکی تر بڵێم، کێڵگەی کۆرمۆر کە لە نەخشەی وزەی جیهانیدایە و بەشێکە لە ستراتیژی گواستنەوەی غاز بۆ بازاڕەکانی جیهان، و حکومەتی هەرێمی کوردستانیش وەک پێشتر دەیویست لە ڕێگەی تورکیاوە غازی کۆرمۆر هەناردەی ئەوروپا بکات، کە لە ڕوانگەی ڕووسیاوە ئەمە وەک بەدیلێکی کاریگەر بۆ غازی ڕووسیا لێکدەدرێتەوە. کەواتە، تێکدانی سەقامگیریی کۆرمۆر، بۆ ڕووسیا ڕاستەوخۆ لاوازکردنی هەر پڕۆژەیەکی بەدیلە کە غاز بگەیەنێتە ئەوروپا، بەمجۆرە ناسەقامگیری کۆرمۆر دەتوانێ پێگەی ڕووسیا وەک سەرچاوەی سەرەکی غازی ئەوروپا بەهێزتر دەکات بەتایبەتیش کە لەئێستادا خەریکە دەچێتە ناو دانوستاندنێکی یەکلاکەرەوە لەگەڵ ئۆکڕانیا.

٦. ناکۆکییە ناوەخۆییەکانی هەرێم، و هەڕەشەکانی یەکێتی:
ئایا دەکرێت یەکێتی بۆ کەمکردنەوەی کارتە لاوازەکانی لەبەرامبەر پارتی لەناوخۆی هەرێم، ڕێگەی بەو کارەدابێت؟ لەم ماوەیەدا هەندێک بەرپرسانی ئەو حیزبە، هەڵەیەکی زۆر گەورەیان کرد کە لێرەو لەوێ لە لێدوانەکانیاندا هەڕەشەی بڕینی غازیان لەحکومەتی هەرێم دەکرد، لەبەرامبەر هەندێک هەوڵ و لێدوانی نافەرمی پارتی کە گوایە" بەبێ یەکێتی حکومەت پێکدەهێنن". لێرەدا مەبەستم ئەوە نیە گومان بخرێتەسەر یەکێتی بۆ ئەو کارە تیرۆریستییە.
چونکە پێموانیە یەکێتی ئێستا لەبەرژەوەندیدا بێت ڕاستەوخۆ ئەوکارە بکات. لێرەدا من زیاتر مەبەستم ئەوەیە بڵێم، ئەو جۆرە لێدوانانە؛ دەکرێ وەک دەرفەتێک بقۆزرێنەوە لەلایەن ئەو گرووپە تیرۆریستیانەوە کە بەنهێنی هێرش دەکەنە سەر ووزە و ژێرخانی هەرێمی کوردستان کە دەکرێ دوو پاساویان پێ بدات:
١. تێکدانی نێوماڵی کوردو نێوانی لایەنە سیاسیەکان بەتایبەتی لەسەروبەندی هەوڵەکانی یەکخستنەوەی نێوماڵی کورد بەمەبەستی چوونیان بە یەکگرتووویی بۆ بەغدا.
٢. دەکرێ ئەو هەڕەشانەی یەکێتیلەبارەی بڕینی غازەوە، بۆماوەیەک وەک پەردەیەک کاربکەن لەسەر هێرشبەران، بەوپێیەی بەشێک لە تەرکیزی هێرشەکە وەک گومان دەچێتە سەر یەکێتی کە پێشتر بە ئاشکرا هەڕەشەی بڕینی غازی ئەو کێڵگەیان کردووە." هەرچەندەش ئەو هەڕەشانە تەنها دەودەوانێی سیاسی و چەنگەپڕەی حیزبی نێوان یەکێتی و پارتی بن مادام بەشێک لەتەرکیز لادەدات، کەواتە خزمەت بە هێرشبەرانی ڕاستەقینە دەکات.
لەکۆتاییدا: ئەو ڕاستییە ڕوون بووەتەوە کە کۆرمۆر تەنها کێڵگەیەکی غاز نییە؛ بەڵکو هێمایەکە بۆ ئابووریی سەربەخۆیی وزەی گەلی کوردستان و عێراق. لەم شەڕە ستراتیژییەدا، کە ئێرادەی دەوڵەت بە هاوکاری ئەمەریکا لەگەڵ ئیرادەی گرووپە پڕۆکسییە ئێرانیە چەکدارەکاندا ڕووبەڕوو دەبێتەوە، سەرکەوتن یان شکستی هەر لایەک کاریگەریی ڕاستەوخۆی لەسەر هەموو ناوچەکە دەبێت.
لێرەدا، وەک کورد پێویستە لە ئاستی مەترسییەکان تێبگەین: هەرێمی کوردستان، کە هەوڵ دەدات ببێتە سەکۆیەکی سەقامگیر بۆ وزەی ناوچەکە و جیهان، لەبەردەم هەڕەشەی هەڵوەشاندنەوەی ئەو پێگەیە دایە. ئەو لێدوانە نابەرپرسیارانەی ناوخۆ کە باسی بڕینی غازی کۆرمۆر دەکەن، تەنها و تەنها خزمەت بەوانە دەکات کە بەردەوام هێرش دەکەنە سەر بەرژەوەندییەکانی کورد و پیلانە جیۆپۆلۆتیکییەکان کە دەیانەوێت ژێرخانی کوردستان لاواز بکەن. پێویستە لایەنە کوردییەکان یەکگرتوو بن بۆ پاراستنی ئەم سەرچاوە نیشتمانییە، چونکە پاراستنی کۆرمۆر پاراستنی کەرامەت و ئایندەی ئابووریی نیشتمانە لەبەردەم ئەو هێزە دەرەکییانەی کە نایانەوێت کورد خاوەنی سەروەریی وزەی خۆی بێت. بەردەوامبوون لەم ناکۆکییە ناوخۆییانە، بەمانای دۆڕاندنی دۆسیەی نیشتمانی دێت لە مەیدانی وزەدا