ساڵح‌و عەبدولمەهدی لەبەردەم كێشەكانی پیادەكردنی سیاسەتی هاوسەنگی نێوان میحوەرەكان

عیراق

08/04/2019‌ 1544 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس:
ناتوانرێت وەسفی سیاسەتی ڕاگەیەنراوی ئەو ستافی‌ حوكمڕانییەی ئێستای عێراق بكرێت، كە لەسەر هاوسەنگی نێوان هێزە هەرێمی‌و نێودەوڵەتییە كێبڕكێكارەكان بەندە، كە‌ هەر یەكەو شەڕی هەژموون خۆی دەكات لەعێراقدا، بەو ئامانجەی فەرمانڕەوایانی تازەی عێراق سوود لە هەموو هێزە كێبركێكارەكان وەربگرن بە گرتنەبەری سیاسەتێكی ئابووری و كۆمەڵایەتی و ئەمنی.

بە ڕوون و ئاشكرا لە عێراقدا ڕووخسارەكانی سیاسەتێكی تازە دەركەوتوون، كە لەسەر ڕاگرتنی هاوسەنگی نێوان هەژموونی هێزە هەرێمی و نێودەوڵەتییە كێبڕكێكارەكان بەنده لە عێراقدا‌، ئەو سیاسەتەی عێراق گرنگ و خاوەن قورساییە لەو ڕۆڵەی دەتوانێت بیگێڕێت بە مەرجێك سەقامگیری و هێزە ئابووری و سیاسییەكەی بۆ بگەڕێتەوە.

بەغدا دەتوانێت لە سایەی ئەو سیاسەت پڕاگماتییەیدا بەرهەمی زۆر بچنێتەوە، ئەگەر بتوانێت بەربەستەكانی سیاسەتی ناوخۆی تێپەڕێنێت، لە سەرووی هەموشیانەوە باڵادەستی ئەو هێزانەی خاوەن هەژموونی گەورە و كاریگەری كاران لە پڕۆسەی بڕیارسازیدا، ئەو هێزانە لە ڕووی ئایدیۆلۆجییەوە پڕچەككراون و لە ڕووی سیاسی و تایەفیشەوە لاگیری ئەم و ئەون و پاشكۆن، هەر بۆیه ‌ناتوانن لە دەرەوەی بازنەی كاریگەری ئێرانی،  تەماشای عێراقی دوای ساڵی 2003 بكەن.

ستافی حوكمڕانی ئێستای عێراق ، لە ڕێگەی چالاكی سیاسی و دبلۆماسی چڕوپڕەوە، كار لەسەر تەواوكردنی ئەو گێرمەوكێشمە دەكەن كە پێشر حكومەتەكەی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران دەستی پێكردبوو، بەوەی عەبادی ڕووی لە زۆرێك لە پایتەختەكانی دەوڵەتە هەرێمییەكان كرد بە مەبەستی چالاككردنی پەیوەندییەكانی لەگەڵیاندا لە سەرجەم بوارەكانی سیاسی و ئەمنی بە گشتی و ئابووریش بە تایبەتی، چونكە عێراق زۆر بە پەلە پێویستی بەوە بوو ئابوورییەكەی چالاك بكاتەوە، ڕەوڕەوەی پەرەپێدانەكەی بخاتەوەگەڕ كە نیمچەوەستاو بوو، لەمەشەوە بتوانێت دۆخە كۆمەڵایەتییەكەی چاكتر بكات كە خراپ بوونی سەرچاوەی توڕەیی هەڵكشاوی شەقامە.

ئامێرەكەی دبلۆماسیەتی عێراقی بە ئامانجی بنیاتنانی پەیوەندی هاریكاری بەهێزتر لە جاران، لە سعودیەوە بۆ ئێران و لەوێشەوە بۆ توركیا، ئینجا ئوردون و میسر و وویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و ڕوسیا و فەڕەنسا و ئەڵمانیا كەوتە ڕێگا.

وتاری سیاسی پێوویستی دووركەوتنەوەی عێراق لە سیاسەتی تەوەربەندی زۆر دووبارە بۆتەوە.بەرهەم ساڵحی سەرۆك كۆماریش لە گفتوگۆی ڕۆژی 4 شەممەی‌ ڕابردووی لەگەڵ ڕۆژنامەی عەرەب، ئەم ووتارەی دووپات كردووە و ووتی: "كۆشش دەكەین عێراق گۆڕەپانی بەیەكگەیشتنی بەرژەوەندییە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكان بێت، بەو شێوازەی لەگەڵ سەروەری بەرژەوەندییەكانیدا بگونجێت"، ڕەتیشیكردەوە "عێراق گۆڕەپانی یەكلاییكردنەوەی كێشە و ململانێكانی ئەم و ئەو بێت".


سەرۆكی عێراق لە ئێستادا، جەختی لەسەر لەپێشینەیی ئەمنی و سیاسی و ئابووری ووڵات كردەوە و ووتی: "وا پێویست دەكاتە نەخزێینە ناو سیاسەتی تەورەبەندی و سەنگەرلەیەكترگرتنی لایەنە ململانێكارەكانەوە، لە بەرژەوەندی عێراق نییە بەشێك بێت لە ململانێكان یان دوژمنكاری دژ بە هاوسێكانی، دەستوری عێراقیش جەخت لە ڕێزگرتنی سەروەری دەوڵەتان و دەستوەرنەدان لە كاروباری ناوخۆییان دەكاتەوه".

ئەو وتارە لە هەندێك ڕووەوە دروشمی "خۆپەنادانمان" بیر دەخاتەوە كە ئێستا لە لوبنان بەرز كراوەتەوە و ووڵاتەكەیان دۆخێكی هاوشێوەی دۆخی عێراقی هەیە لە كێبڕكێكاری توندی لایەنە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكان، لەولاشەوە باڵادەستی ئێران دەبینین بەسەر بەیروتەوە لە ڕێگەی ئەو هێزە ناوخۆییانەی حزبوڵا سەركردایەتییان دەكات.

لە ڕاستیدا لوبنان نموونەیەكی باش نییە لە پیادەكردنی دروشمی خۆپەنادان لەسەر ئەرزی واقع، چونكە نەحكومەت توانی خۆی لە جەنگی سوریا بپارێزێت بەوەی حزبوڵای تێوەگلا كە بەشێكە لە حكومەتی لوبنانی، نە توانیشی سیاسەتی دەرەوەی لەگەڵ دۆسییە ناوخۆیی و هەرێمییە گەورەكاندا بگونجێنێت بەشێوەیەك بەرجەستەی ڕاستەقینەی دروشمی خۆپەنادان بكات لە ئاست گرفت و ململانێكانی ناوچەكە.

لە دۆخی عێراقدا سیاسەتی هاوسەنگی و خۆبەدوورگرتن لە تەوەر‌بەندییەكان لە لایەن هێزە ناوخۆییەكانی سەر بە تارانەوە هەڕەشەی لەسەرە، هەر نزیك بوونەوەیەكی عێراقیش لە هێزە هەرێمییەكانی وەك سعودیە بە هەڕەشە دەبینێت بۆسەر ئێران و هەژموونەكەی.

دوای سەردانە بێ هاوتاكەی شاندی شانشینی سعودیە بۆ عێراق لەم ڕۆژانەی پێشوودا كە زیاد لە 100 كەس بوون و 7 وەزیریان لە نێودابوون، ڕێككەوتن لەسەر پڕۆژەی هاریكاری گەورەی نێوان هەردوو ووڵات كرایەوە لە چەند بوارێكی جۆراوجۆردا، ئەمە جگە لە بەڵێندانی شانشینی سعودیە بە پێشكەشكردنی بەخششێكی دارایی ڕاستەخۆ بۆ‌ عێراق، لەولاشەوە چەند كەسایەتی و هێزێكی سیاسی  ناسراوی عێراقی پاشكۆی ئێران هێرشیان كردە سەر ئەو هەنگاوەی بەغدا و گومانیان خستەسەر لێكنزیكبوونەوەی ئەو دوو دەوڵەتە و پتەوكردنی پەیوەندییەكانیان.

عامر فایزی پەرلەمانتاری فراكسیۆنی فەتحی نزیك لە ئێران گووتی : "ئەو بەخششە ملیار دۆلارە خێرخوازی نییە، نابێت ئەو بەخششە وا لە عێراق بكات پێی بخزێتە ناو تەوەربەندییەكی هەرێمی دیاریكراوەوه".

عەباس موسەوی قسەكەری هاوبەندی دەوڵەتی یاسا بە سەرۆكایەتی نوری مالكی سەرۆك وەزیرانی پێشوو، ڕەخنەی لەو هەنگاوە گرت و وا وەسفی كرد كە سەماكردنی چەند كەسێكی عێراقییە بە بێ دەفە.

موسەوی وتیشی گەڕانەوە سعودیە بۆ هەڵدانەوەی لاپەڕەكانی دۆسییەی عەرعەر، پەیوەندی بە بەرژەوەندی عێراقەوە نییە، بەڵكو دووبارە هەوڵدانی سعودییەیە بۆ پیادەكردنی پڕۆژەكەی كە لە سوریا شكستیخوارد.

میدیكان و پێگەكانی سۆشیاڵ میدیای سەر بە حزبە شیعەكانی عێراقیش بە هەمان توندی هێرشیان كردەسەر سامر سوهبانی وەزیری كاروباری كەنداوی سعودیە كە پێشتر بۆ ماوەیەكی كەم باڵوێزی ووڵاتەكەی بووە لە عێراق.

پێگەیەكی سۆشیاڵ میدیاش لەمەڕ تویتەكەی سوهبان لە پێشوازی گەرمی عێراق لەو شاندەی سعودیە  ووتی : "سوهبان بەم درۆییانەی گەرەكیەتی تاوانە قێزە وونەكانی شیعە داپۆشێت.. ئەو جۆرە درۆیانەش بەسەر گەلی عێراقدا تێناپەڕن".

بێگومان دەكرێت ڕێگری لەو ڕێككەوتننامەیەی نێوان سعودیە و عێراق بكرێت ئەگەر بخرێتە بەر شەن و كەوی ڕەزامەندی پەرلەمانی عێراقەوە كە فراكسیۆنی بەهێزی سەر بە ئێرانی‌ تێدان. ڕۆژی هەینیش لیژنەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی پەرلەمان ڕایگەیاند كە هەموو ئەو ڕێككەوتننامە و پەیماننامانەی لەگەڵ شاندی سعودیە واژۆكراون، لە ناو هۆلی پەرلەماندا تاوتوێ و شەن و كەو دەكرێن، ئەو لایەنانەش میوانداری دەكرێن كە پەیوەستن بەو ڕێككەوتننامانەوە‌.

سەرباری ئەنجامە باشەكانی سەردانەكەی شاندی سعودیە، كەچی ئەو هێزانەی هێرشیان كردە سەر سەردانی شاندەكە، هەمان ئەو هێزانەبوون كە پێشوازییان لە سەردانەكەی حەسەن ڕۆحانی سەرۆكی ئێران كرد بۆ بەغدا، بە مەرجێك ئەو پڕۆژانەی لە بواری هاریكاری ئابووری نێوان هەردوو ووڵات خرانەڕوو، سوودمەندی یەكەم لێیان تاران بوو، عێراقیش پاڵوراوە بۆ وەئەستۆگرتنی بارگرانییەكانی سزا قورسەكانی ئەمریكا بۆ سەر ئێران.

بەزۆریش وایە ئەو هێزانەی دژ بە باشكردنی پەیوەندییەكانی عێراقن لەگەڵ هەرێمی دەوروبەری، بە پارێزەری هەژموونی ئێرانی لە قەڵەم دەدرێن، نەك هەر بۆ گێرانەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ سعودیە، بەڵكو بۆ پەیوەندییەكانیشی لەگەڵ هێزە نێودەوڵەتییەكان و لە سەرووی هەمووشیانەوە ووڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا، هەر چەندە دووەمیان پێگەی پێویستی هەیە بۆ پارێزگاری لە هەژموونی خۆی لە عێراقدا.

بەهەمان شێوەی هەڵوێستوەرگرتن لەبەرامبەر سعودیە، مامەڵە لەگەڵ سەردانەكەی محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق كرا بۆ وویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، بە تایبەتیش كە حەلبوسی لاگیری خۆی بۆ مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە ناو خاكی عێراق دەربڕیبوو، لەولاشەوە هێزە شیعەكانی سەر بە ئێران نیازی ئەوەیان هەیە لە ڕێگەی یاسایەكەوە هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق وەدەرنێن.

ئەیاد سەماوی نزیك لە هاوپەیمانی فەتح بە سەرۆكایەتی هادی عامری  سەرۆكی ڕێكخراوی بەدر پێی وایه: ((‌ لێدوانەكانی حەلبوسی بەوەی زۆرینەی هێزە عێراقییەكان لەگەڵ پێویستی مانەوەی هێزەكانی ئەمریكان لە عێراقدا، گوزارە لە هەڵوێستی فەرمی حكومەتی عێراق و بگرە زۆرینەی فراكسیۆنە پەرلەمانییەكانیش ناكات، ووتیشی بنكە و هێزەكانی ئەمریكا مەترسی نزیكن لە سەر سەروەری عیراق و ئاشایش و بڕیارە سیاسییەكەی)).

چاودێرانی دۆخی عێراقیش پێیان وایە ئەو جۆرە مشتومڕانەی پەیوەندیدار بە پەیوەندییەكانی عێراق لەگەڵ دەرەوە، چ دەوڵەتی هەرێمی یان دەوڵەتانی دیكەی جیهان، بەڵگەن لەسەر باڵادەستی فاكتەری ئایدیۆلۆجی و تایەفی و نەژادی بەسەر بڕیار و سیاسەتە‌كانی ووڵاتەوە، ئەوەی لەم قۆناغەی ئێستاش پێویستە دەرچوونە لە ئاستەنگ و بەربەستەكانی قۆناغی جەنگی داعش و ئەو وێرانكارییەی جێیهێشتووە، وە بڕیار و سیاسەتەكان بخرێنە بەر نەشتەری پێودانگی بەرژەوەندی عێراق و گەلەكەیەوە كە چی دیكە گوێ بە دروشمەكان نادات، بەو ئەندازەیەی گرنگی بە باشتركردن و تێپەڕاندنی دۆخی سەخت و دژواری دەدات.

سەرچاوە: عەرەب‌
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر