نهێنی بێدەنگی قەتەر لەبەرانبەر بەتیرۆرست ناساندنی ئیخوان موسلمین

جیهان

04/05/2019‌ 1987 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس:‌
كۆمەڵی ئیخوان موسلمین لە هەوڵی ئەوەدان ئەو بڕیارە چاوەڕوانكراوە شۆككەرە خاوكەنەوە، كە دۆناڵد ترامپی سەرۆكی ئەمریكا هێنایە ‌ئاراوە، بەوەی ئیخوانەكان بخاتە لیستی تیرۆرەوە. 

ئیخوانەكانی جیهان قورتوقولاپی ئەوەیانە بڵێن ،كە مەبەست لە بڕیارەكەی ترامپ تەنیا ئیخوانەكانی میسرە،‌ نەوەك لق و تۆڕەكانی دیكەیان، كە بە كەرتەكانی جیهاندا بڵاوبوونەوە، ئەمەش هاوكاتە لەگەڵ پشێوی‌و شەڵەژانی كۆمەڵەكە و هاوپەیمانە هەرێمییەكانیان ، بە تایبەتیش ئیران و توركیا.

تاڕادەیەك قەتەر خۆی بێدەنگ كردووە، هەمان شتیش بۆ یەكێتی جیهانی زانایانی موسوڵمانان بە سەرۆكایەتی "ئەحمەد ڕیسونی" و "یوسف قەڕزاوی" ، كە بە سیمبولی ڕیسونی دادەنرێت ڕاسته، ئەمەش ڕەنگدانەوەی ‌ئەو ترسە گەورەیە كە دەوحەی داگرتووە لەوەی ئەنجامەكانی ئەو بڕیارەی ئەمریكا ببنە هۆی ئاشكراكردنی ئەو تۆڕە توندڕەووانەی‌ لە زۆر بەرە دەیانجوڵێنن.

ئەم قۆرتوقولاپ و خۆلەگێلیدانی ئیخوانەكان، هەنگاوێكی پڕ دەستەوەستانییە بۆ دواخستنی لێكەوتەكانی بومەلەرزەكەی ئەمریكا بۆسەر لقەكانی ئیخوانەكان لە دەوڵەتە عەرەبی و ئیسلامییەكان كە داڕشتەیەكی شەرعییان بە بەر ئەو ڕێكخراوە و چالاكییەكانیاندا كردووه،‌ بەوەی تێكەڵ بە پڕۆسەی سیاسییان كردو‌ون، ئەمە جگە لە شڵەژانی ڕۆژئاواش بەوەی ئەوانیش وا مامەڵە لەگەڵ ئەو كۆمەڵەیە دەكەن كە گوایە "میانەڕەوون"، لە كاتێكدا خودی ئەو دەوڵەتانە بەدەست تیرۆرەوە دەناڵێنن كە لە بنەچەدا بەرهەمی ئەو بیر و هزر و ڕۆشنبیرییەیە كە ئەو كۆمەڵەیە بانگەشەی بۆ دەكەن. 

ئەو بەیاننامەی درەنگانێكی ڕۆژی 3 شەممە ئیخوانەكان دەریانكرد، وەك ئەمرێكی واقع مامەڵەی لەگەڵ هەڵویستە توندەكەی ئەمریكادا كرد، بەڵینیشیاندا سەرباری جوڵەكانی ترامپ ڕێبازی كاری ئاشتییانەی خۆیان درێژە پێبدەن. 

بەڵام بەیاننامەكە هەوڵی ئەوەیداوە بڕیارەكەی ئەمریكا لەگرنگترین خاڵە بەهێزەكانی بەتاڵ بكاتەوە بەوەی بڕیارەكە گشتگیرە بۆ هەموو ڕێكخراوەكە، جا لە هەر وڵات و شوێنێكبن، كتومت وەك قەدەغەكردنی چالاكییەكانی داعش و قاعیدە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەوروپا و ئەمریكا و باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا، واتە بڕیارەكە بەدەركردنی (استسنا‌و) تێدا نییە.

شارەزایانی ئیسلامی سیاسی باوەڕیان وایە ئەو خۆلەگێلیدانییەی ئیخوانەكان بە قەتیسكردنی سنوری بڕیارەكە بە میسرەوە، فرتوفێڵیكی كۆمەڵەكە و سەرپەرشتیارەكانیانە تاكو ئەو هەنگاوەی ئەمریكا بكەنە تەنها هەڵویستێكی سیاسی هاكەزایی ڕۆژانە، بە تایبەتیش كە ئەو كۆمەڵەیە لە میسر خراوەتە لیستی تیرۆرەوه ‌و پێویستی بەوە نییە جارێكی دیكه ‌لەو لیستەدا وەك تیرۆرست پۆلێن بكرێنەوە،بەو مەبەستەی‌ تۆڕەكانیان لێكهەڵوەشێنن یان ناوی سەركردەكانیان بخرێنە ناو لیستەكانی تیرۆرەوە.

ئیخوانەكان لەوە دەترسن تڕەمپی كەلەڕەق – كە ئیخوانەكان دەزانن چەندە كەلەووشكە - دەكرێت سەركێشی بكات و دەست بە جێبەجێكردنی بڕیارەكەی بكات، هەتا ئەگەر بڕیارەكە لە لایەن دامەزراوە پەیوەندیدارەكانیشەوه،‌ دەرچوونە فەرمییەكەی دوا بكەوێت ، یاخود ناوەندەكانی سەر بە قەتەر و ئێران و توركیا بكەونە جوڵە بۆ پەكخستنی. 

بڕیارەكە هەر تەنیا بارگرانی بۆسەر بریكارەكانی كۆمەڵەكە (وەك قەتەر و توركیا و ئێران) نابێت لە ناوچەكە كە پەراوێزێك شكنابەن بۆ بەلاڕێدابردنی‌، بەڵكو لە هەمان كاتدا بارگرانیشە بۆ سەر ئەو دەوڵەتانەی هاوپەیمانی ئەمریكان و وەك كۆمەڵەیەكی لۆكاڵی لە چوارچێوەی هاوسەنگییە سیاسییەكان یان تایەفییە ناوخۆییەكان، مامەڵە لەگەڵ ئیخوانەكان دەكەن.

بڕیاری خستنەلیستی تیرۆری لقەكانی ئیخوان موسلمین، كار و ئەركی دەستە دادوەری و بازنە یاسایی و سیاسییەكان ئاسان دەكات لە كۆكردنەوەی ئەو دۆسییانەی ئەو لقانەی ئیخوان‌ تۆمەتبار دەكەن كە خاوەن ناوی جۆراوجۆرن بۆ هەڵخەڵەتاندنی دەرەوەی خۆیان بەوەی پەیوەندیان بەو كۆمەڵە گەورەوە نییە، واتە ڕێكخراوە نێودەوڵەتییەكە، بۆ فرتوفێڵكردنە لەو یاسا مەدەنییانەی ڕەتیدەكەنەوە دان بە پارتە ئاینییەكاندا بنێن. 

چاودێران دەڵێن خستنەلیستی تیرۆری ئەو لقانەی ئیخوان تەنها پێویستی بە بڕیارێكی بەهێزی سیاسی واشنتۆن هەیە، ئاماژەش بەوە دەدەن كە لقی ئیخوانی وەك پارتی چاكسازی یەمەن، پارتی دادپەروەری و بنیاتنانی لیبیا، ئیخوانەكانی سوریا و میسر، بزووتنەوەی ڕابوونی تونس (نەهزە)، ئیخوانەكانی ئەوروپا، پارتی داد و گەشەپێدانی توركیا، دەكەونە بەر سیرەی ڕاداری سەرۆكی ئەمریكا.

چاودێران پێیان وایە ئەو بڕیارەی ئەمریكا وەك بومەلەرزەیەكی ڕاستەقینەیە، بەو پێیەی یارمەتیدەرە لە ئاشكراكردن و دەرخستنی هەژموونی كۆمەڵەكە و تۆڕە داراییەكانیان كە وەبەرهێنانیان تێدا دەكرێت بۆ خۆراكپێدانی ناكۆكییە جۆراوجۆرەكانی دەوڵەتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كڕینی لاگری میدیایی و سیاسی ، هەروەها بۆ پەلهاویشتن لە ڕێگەی كۆمەڵەی خێرخوازی و بانگخوازی لە ناو كۆمەڵگاكان.

ئەو هەژانەی دەوڵەتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا بە هۆی ئەو بڕیارەوە تووشی دێن، كەمهێزتر نییە لەو هەژانەی دەوڵەتانی ئەوروپا بەخۆییەوە دەبینن، بەو پێیەی بە هۆش خۆیان دێنەوە لەو هەشتپێ ئیخوانی و ئیمپڕاتۆڕیەتە داراییەی ئیخوانەكان كە لە هەموو كەرتەكان بڵاویان كردوونەوە.

ئەو هەنگاوەی واشنتۆن و ئەو هەنگاوانەشی كە بەدوایدادێن لە لێكۆڵینەوە و بەدواداچوونی ڕاستییەكان و‌ سنووری ئەو پەلهاویشتنه، ‌ دەمانگەیەنێتە‌ ئەو پەیوەندییە دەمەتەقێكارییانەی نێوان كۆمەڵەكە و هاوپەیمانە هەرێمییەكانی واشنتۆن لە ناوچەكه،‌ وەك قەتەر كە بە فەرمی خۆی لەو پرسە بێدەنگ كردووە، بەو پێیەی یەكێكە لەو لایەنانەی لرفەی ئاگری ئەو بڕیارەی دەگاتی، چونكە سەركردەی دیاری ئەو كۆمەڵەیەی لە ئامێز گرتوون، میدیای قەتەری  و بە تایبەتیش كەناڵی جەزیرە، ڕۆڵی پلەیەك دەبینن بۆ پەخشكردنی ووتارەكانی ڕێكخراوەكە و پلانەكانی و یەكلاییكردنەوەی كاكه ‌و برالەیان (هەق و حسابیان) لەگەڵ دەوڵەتانی هەرێمیدا.

لای خۆشییەوە توركیا هچ دوودڵی نەكرد لە هێرشكردنەسەر ئەو هەڵوێستەی ئەمریكا، چونكە باش دەزانێت گرتنەبەری هەر ڕێوشوێنێكی ئەمریكی دژ بە ئیخوانەكان، بەجۆرێك لە جۆرەكان ئەنقەرە بە ئامانج دەگرێت، بەوپێیەی بۆتە بارەگایەكی نیمچە ڕاگەیەندراوی چالاكی و دیدار و كۆنگرەكانی ئەو ڕێكخراوە نێودەوڵەتییە، سەرباری ئەوەی پەنای ئەو سەركردە هەڵاتووە ئیخوانیانەشی داوە كە لە ووڵاتەكانی خۆیان یاساغان.

قسەكەری فەرمی پارتی داد و گەشەپێدانی فەرمانڕەوای توركیا باسی لەوە كرد ئەگەر واشنتۆن ئیخوانەكان وەك ڕێكخراوێكی تیرۆرستی بخاتە لیستی تیرۆرەوە، بەم هەنگاوەی ئاستەنگ دەخاتە بەردەم كۆششەكانی چەسپاندنی دیموكراسی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و خزمەتیش بە گروپە توندڕەووەكانی وەك داعش دەكات.

عومەر چلیكی قسەكەری فەرمی پارتی داد و گەشەپێدان كە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكایەتی دەكات و لە ڕەگ و ڕیشەوە دەچێتەوە سەر ئیسلامی سیاسی گووتی : " بێگومان ئەو بڕیارە ئەنجامی هەڵەی لێدەكەونەوە سەبارەت بە سەقامگیری و مافەكانی مرۆڤ و ماف و ئازادییەكان سەرەكییەكان لە ووڵاتانی جیهانی ئیسلامیدا".

لە ئاماژدانیشی بە ڕێكخراوەی دەوڵەتی ئیسلامی ووتی: "لە هەمان كاتیشدا ئەو بڕیارە (جوڵەكەی تڕەمپ) گەورەترین خزمەتە كە پێشكەشی داعش بكرێت".

چاودێران پێیان وایە دۆسییەكانی تۆڕەكانی ئیخوانی لە توركیا ناسراون و جێگەی دەمەتەقێكارین، بەڵام ئەو هەنگاوەی ئەمریكا بە شێوەیەكی بەرفراوان لەوانەیە سەركەوتوو بێت لە لادانی تەپۆتۆزی  پەیوەندییەكانی ئەو كۆمەڵەیە بە ئێران و هاوپەیمانەكانی لە ناوچەكە ، بە تایبەتیش حزبولا.

چاودێران سەرنجمان بۆ ئەوەش ڕادەكێشن كە هەراسان بوونی وەزیری دەرەوەی ئێران لەو پۆلێنكردنەی ئەمریكا بۆ ئیخوانەكان جێگەی پرسیار و مشتومڕی لێبڕاوانەیە (جدی)، بە تایبەتیش كە تاران لەم چەند ساڵانەی دوایدا بە پەرۆش بوو بۆ هێشتنەوەی ماوەیەك لە نێوان خۆی و ئیخوانەكاندا، ئەمەش بە هۆی هەڵوێستی ئیخوانەكان لە بارەی جەنگی سوریا، وە بە هۆی ساردی ئێران سەبارەت بە "بەهاری عەرەبی" كە تاران دەستەوەستان بوو لە كێبڕكێكردنی دەوحە و ئەنقەرە لە سواربوونی شەپۆلەكانی".

رۆژی 4 شەممەی ڕابردووش محەمەد جەواد زەریفی وەزیری دەرەوەی ئێران، ڕەخنەی لەو ڕاگەیاندنەی كۆشكی سپی گرت بەوەی ترەمپ مكوڕە ئیخوانەكان بخاتە لیستی تیرۆری وویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاوە ، ئەوەشی دووپات كردووە كە تاران دژ بە هەنگاوێكی لەو جۆرەیە.

زەریفی لە چەند لێدوانیكی ڕۆژنامەوانیدا و لە پەراوێزی دیداری "گفتوگۆی هاریكاری ئاسیا"  لە دەوحە ووتی: "وویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا گەورەترین هەناردەكەری تیرۆرە لە ناوچەكەمان بەوەی ئیسڕائیلی بۆ ناردووین، واشنتۆنیش لەو پێگەیەدا نییە بواری پێ بدات هەوڵی بدات لایەنی دیكە بخاتە خانەی تیرۆرەوە". ئەمەش ئاماژەیەكی ڕوون و ئاشكرا‌ بوو بۆ هەڵوێستەكانی واشنتۆن لە بەرامبەر پاسەوانی شۆڕشی ئێرانیدا.

لەوەڵامدانەوەی پرسیارێكیش سەبارەت بە پرسی ئیخوان موسلمین ووتی: "ئێمە دژ بە هەر هەوڵێكی وویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاین لەو بارەوە".

سەرچاوە: عەرەب
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر