شارپرێس:
جەمیل بایك یەكێكە لە پێنج دامەزرێنەرەكەی پارتی كرێكارانی كوردستان پەكەكە، وتارێكی لەرۆژنامەی واشنتۆن پۆست نووسیوەو تێدا داوای ئاشتی لەگەڵ توركیا دەكات‌و دەڵێت ئێستا كاتییەتی.
جەمیل بایك لەوتارەكەی دەڵێت: ئێستا لە ساتەوەختێكی گرنگی ململانێی نیوان دەوڵەتی توركیا و خەڵكی كورد داین، دەرفەتی ئەوەمان لەبەر دەستە كە ئاڕاستەی ململانێیەكی درێژخایەن بەرەو چارەسەرێكی هەمیشەیی بگۆڕین، گەر ئەو دەرفەتە لە دەست بدەین، ڕەنگە تا نەوەیەكی دی نەڕەخسێتەوە.
هەروەها دەڵێت: لە دامەزراندنی دەوڵەتی توركیاوە لە ساڵی ١٩٢٣، كوردەكان لە خەباتدان بۆ بەدەستهێنانی مافی هاوڵاتیبوونی تەواو. لە بەرامبەردا ڕووبەڕووی چەندان شێوازی هەڵاواردن و چەوسانەوە بوونەوە. پاش هەوڵدانی بێئاكام بۆ ماوەی زیاد لە پێنج دەیە بۆ بەرەو پێشچوون لە چوارچێوەی سیستەمە سیاسیەكەدا، ئێمە جگە لە خەباتی چەكداری بژاردەیەكی دیمان نەما. پارتی كرێكارانی كوردستان، كە ساڵی ١٩٧٨ لە دایك بوو، ساڵی ١٩٨٤ جەنگی چەكداری دەست پێكرد. لە كاتێكدا دەوڵەتی توركیا هەوڵی دەدا ناسیۆنالیزم و ئیسلامی سیاسی بەكار بێنێ بۆ كۆتایی هێنان بە خەباتمان، حیزبەكەی ئێمە هەر لە سەرەتاوە داوای ئازادی بۆ هەموو نەتەوە و باوەڕەكان دەكرد.
باسی لەوەش كردووە، ساڵی ١٩٩٩، سیخوڕەكانی توركیا عەبدوڵڵا ئۆجەلانی سەركردەی پەكەكەیان لە كینیا دەستگیر كرد، لە كردەیەكدا كە ئەمریكا پشتیوانی دەكرد. سزای زیندانی هەمیشەیی لە دورگەی ئیمرالیدا بەسەردا سەپێنرا و تا ئێستاش تاكە زیندانییە لەو دوورگەیەدا بۆ ماوەی نزیكەی ٢٠ ساڵ.
بایك جەختی لەوەش كردووەتەوە، كە گرتن و زیندانیكردنی ئۆجەلان هاوكات بوو لەگەڵ هاتنی پارت داد و گەشەپێدان بۆسەر دەسەڵات، بە سەركردایەتی ڕەجەب تەیب ئەردۆگان. ئەردۆگان و پارتەكەی زوو پشتگیری جەماوەریان بە جەختكردنەوە لەسەر دیموكراسییەت، مافەكانی مرۆڤ و دادپەروەری بە دەست هێنا. بەڵام ڕێك چەند ساڵێك دواتر، كاتێ سەبارەت بە كێشەی كورد پرسیاری لێكرا، ئەردۆغان وەڵامی دایەوە: ''گەر بیری لێنەكەیتەوە، بوونی نییە.''
ئەوەش دەڵێت: بەڵام هێشتا ئەو كشەیە بوونی هەبوو، تەنانەت ئەردۆغان لە كۆتاییدا ناچار بوو دانی پیدا بنێت. ئێمە چەندان جار هەوڵمانداوە بە نیەتێكی باشەوە دانوستان لەگەڵ حكومەتدا بكەین، بۆ ئەمە ئاگربەستیشمان راگەیاندووە. بەڵام هەموو جارێك، پابەندبوونی حیزبی فەرمانڕەوا بە ئاشتییەوە تەنیا تا ئەو كاتە بووە كە لە ڕووی سیاسیەوە لێی سودمەند بووە.
ئەو بەبیری هێناوەتەوە، ساڵی ٢٠١٢، سەرەڕای بەربەستە زۆرەكان، پەكەكە پابەند بوو بە جێبەجێكردنی ئاگربەستێك كە بەڵێنمان دابوو. پەكەكە هەموو سەرباز و پۆلیسە گیراوەكانی توركیای ئازاد كرد، وە هێزەكانمان بەرەبەرە دەستیان كرد بە كشانەوە لە توركیا. ئەمە دەرگای دانوستانەكانی كردەوە.
هەروەها دەڵێت: لە ٢٨ـی شوباتی ٢٠١٥، پاش دوو ساڵ لە گفتوگۆ، نوێنەرانی خەڵكی كورد و دەوڵەتی توركیا گەیشتنە ڕێككەوتنێك كە گوزارشت بوو لە هیوا هاوبەشەكانمان بۆ ئاشتی. بەڵام كاتێك ئەردۆگان زانی كە گفتوگۆكان چیتر لە بەرژەوەندی هەڵبژاردنەكانی ئایندەی پارتەكەی دانین، جارێكی دی ململانێی هەڵبژاردەوە.
تەواوكاری وتارەكە:
ئەو كۆبوونەوە رێكخراوانەی، كە لە نیوان نوێنەرانی دەوڵەتی توركیا و سەرۆك ئۆجەلاندا ئەنجام دەدران، كۆتاییان هات. جەنگ بە گڕوتینێكی تازەوە دەستی پێ كردەوە. تانك و فڕۆكە شەڕكەرەكانی توركیا دە شاری كوردیان تەخت كرد. سوپای توركیا دڕندانە سەدان هاوڵاتی مەدەنی كوردی كوشت، كە لە ناویاندا ژن، منداڵ و پیر هەبوون. هێزە ئەمنییەكان زۆرجار ڕێگریان لە خێزانەكان دەكرد كە تەرمی خزمەكانیان ببەنەوە.
جارێكی دی، دەوڵەت ویستی بە لێدانێكی كوشندە لە گەلی كورد بداتەوە. مانەوە لە دەسەڵاتدا لە ڕێی توندڕەوی ئاینی و ڕەگەزپەرستییەوە لەسەر حیسابی دیموكراسییەت و ژیانی هاوڵاتیان، بەو شێوازەی ئێستای پارتی داد و گەشەپێدان، نەك تەنیا مەترسییە بۆ كوردەكان، بەڵكو بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و تەواوی جیهانیش.
ئێستا ئەردۆغان سەركەوتنی شۆڕشی دیموكراتی كوردەكانی سوریا و تێكشكانی دەوڵەتی ئیسلامی وەك هەڕەشە دەبینێت بۆسەر سیاسەتی دەوڵەتی توركیا بەرامبەر بە كورد و دەستبەسەرداگرتنی دەسەڵاتگەرانەی خۆی بەسەر دەسەڵاتدا. ڕێكخراوەكەی ئێمە دەیەوێت ئازادی هەموو خەڵكی سوریا و دیموكراسییەتی ڕاستەقینە لە وڵاتەكەدا بەدی بێت. كوردەكان، عەرەبەكان و ئاشووریەكانی باكووری ڕۆژئاوای سوریا ئێستا بە كردەوە ئۆتۆنۆمییەكی دیموكراسییان خستووەتە بواری جێبەجێكردنەوە، كە پێشتر لە لەیەن ئۆجەلانەوە لە زینداندا گەشەی پێدراوە.
لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو ئاڵەنگاریانەدا ئێمەش هەڵەی خۆمان كردووە. ئێمە ساویلكە بووین كە پێمان وابوو كێشەی كورد تەنیا لە ڕێی گفتوگۆوە لەگەڵ ئەردۆگاندا چارەسەر دەكرێت. لە هەوڵداندا بۆ چارەسەری ململانێیەكی وا ئاڵۆز و پەیوەندیدار بە ئاڵەنگاری ترەوە، پێویست بوو زیاتر هەوڵ بدەین بۆ هێنانە ناوەوەی هەموو هێزە دیموكراتیەكانی توركیا. بە هەمان شێوە، پێویست بوو هێزەكانی پشتیوانی دیموكراسییەت لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەموو جیهان بە شیوەیەك بجوڵێنین كە بەشداربن لە بە دیموكراتیكردنی توركیا و لە چارەسەری كێشەی كورد دا.
لە دۆخێكدا هەر ناڕوونیەك هەبێت سەبارەت بەو بابەتە: ئێمە جارێكی دیكە ڕایدەگەیەنین كە پابەندین بە دانوستانكردن بۆ چارەسەری سیاسیانەی كێشەی كورد لە چوارچێوەی سنووری توركیادا.
ئێمە ئەوە دووپات دەكەینەوە كە پێشتر گوتومانە: ئۆجەلان سەركردەی دانوستانكاری ئێمەیە. ئێمە هاوڕای هەموو خاڵەكانی دوا نامەكانی ئۆجەلانین، وە دووپاتی دەكەینەوە كە بۆ دڵنیابوون لە ئاگربەستێكی هەمیشەیی، تواناكانی ئۆجەلان بۆ كاركردن و بەشداریكردنی ئازادانە شتێكە ئێمە دەستبەرداری نابین، وردتر بڵێم، پێویستە لە زیندانی ئیمرالییەوە بگوازرێتەوە بۆ ماڵێكی سەلامەت.
جیهان لە بەرژەوەندی دایە كە پشتیوانی ئامانجەكانمان بكات. قەیرانەكانی ئەمڕۆی توركیا لە بنچینەدا قەیرانی سیاسین. قەیرانگەلێكن كە لە مایەپوچبوونی سیاسەتی سەد ساڵەی دەوڵەتی توركیا بەرامبەر بە كورد سەرچاوە دەگرن، ئەمەش كێشەیەكە كە جەوهەری ئاڵەنگارییە ناوخۆیی، هەرێمی و جیهانییەكانی ئێستای توركیایە. لەم چواچێوەیەدا، توركیا پێویستییەكی گەورەی بە تێگەیشتنێكی نوێ هەیە بۆ چەمكی ''نەتەوە'' بەشێوەیەك كە بوار هەبێت ناسنامە ئیتنی و كلتورییە جیاوازەكان لە خۆ بگرێ. سیاسەتێكی لەم شێوەیەش پیویستە لە سیستەمێكی ئیداری تازەدا ڕەنگ بداتەوە كە ڕەنگدانەوەی جیاوازییە مێژووییەكانی ناوچەكە بێت و دوور بێت لە دەستبەسەرداگرتنی ناوەندییانەی ئەنكەرە.
بە چارەسەركردنی كێشەی كورد، توركیا دەتوانێت ڕۆڵێكی یەكلاكەرەوە لە گەشەپیدانی دیموكراسی، سەقامگیری و ئاشتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ببینێت. بەڵام دەوڵەتی توركیا ئەمە رەت دەكاتەوە. ئێمەش لە بەرامبەردا، بەردەوام دەبین لە هەوڵدانمان بۆ بە دیموكراتیكردنی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ڕێگەی بە دیموكراتیكردنی توركیاوە.
وەرگێڕان: هێمن عەزیز
