شارپرێس:
دەستپێكردنی یەكەم گفتوگۆی ستراتیژی لە نێوان میسر و ئەمریكا لە بارەی وزەوە، ئاسۆیەكی وەبەرهێنانەكی تازەی كردەوە، كە سنووری نەوت و گاز تێدەپەڕێنێت و باز دەداتە بواری هەردوو وزەی خۆر و ئەتۆم.
گفتوگۆكە ڕەهەندی سیاسیشی هەیە و ئامانجەكەی دەورەدانی هەژموونی توركیایە لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هەروەها بەرەنگاربوونەوەی فراوانخوازی ڕوسیا لە ناوچەكە.
یەكەم كۆبوونەوەی ستراتیژی ئەم دوایەی نێوان میسر و ئەمریكا لەقاهیرە، بەشێك لە نیازەكانی ئەمریكای دەرخست بەوەی دەیەوێت ببێتە یاریزانێكی سەرەكی لە ناوچەی دەریای سپی ناوەراست، نەك هەر لە بواری نەوت و گاز، بەڵكو لە بوراەكانی وزەی ئەتۆمیش.
دان برۆیلیتی جێگری وەزیری وزەی ئەمریكا لەو بارەوە وتی: وڵاتەكەی ئامادەیی تێدایە لەگەڵ میسر هاریكار بێت لە بواری بەرهەمهێنانی كارەبا لەوزەی ئەتۆمییەوە.
ئەو وتیشی: دەكرێت تەكنەلۆژیای ئەتۆمی دووەمی ئاستبەرز بە میسر بدرێت.
پێشتر میسر ڕێككەوتنێكی لەگەڵ ڕوسیادا هەبوو بۆ دامەزراندنی یەكەم وێستگەی بەرهەمهێنانی كارەبا لە وزەی ئەتۆمییەوە لە ناوچەی "زەبع" ی سەر كەناری دەریای سپی ناوەڕاست، پڕۆژەكە لەسەر ڕووبەری 45 كیلۆمەتر چوارگۆشە جێبەجێدەكرێت و 8 دامەزراوەی ئەتۆمیش لەخۆ دەگرێتو بڕی 25 ملیار دۆلاری تێدەچێت بۆ بەرهەمهێنانی 4800 میگاوات.
چەكی وزە
ئەنیس ئیكلیمندۆس سەرۆكی ژووری بازرگانی ئەمریكی لەقاهیرە دەڵێت: میسر سەركەوتوو بوو لەوەی گفتوۆگۆی ستراتیژی بخاتە نێوان خۆیی و واشنتۆنەوە.
هەروەها دەشڵێت: وەبەرهێنانە ئەمریكییەكان لە بواری وزە لە میسر زیاد دەكەن و فراوان دەبن.
لە هەمان ئان و ساتیشدا ئەلیكسی لیخاتشۆفی بەڕێوەبەری گشتی كۆمپانیای "ڕۆس ئاتۆم" سەردانی قاهیرەی كرد و چاوی بە سیسی سەرۆكی میسر كەوت.
لە یۆلیۆی ڕابردوو، لە پەراوێزی كۆڕبەندی گاز لەڕۆژهەڵاتی دەریای سپی ناوەڕاست، ڕێك بێری وەزیری وزەی ئەمریكا ڕێككەوتنی هینانە ناوەوەی میسری بۆ ناو گفتوگۆی ستراتیژی واژووكرد.
یەكەم گفتوگی نێوان هەردوو وڵات لە 1988 بۆ 1989 بە دوو دانیشتن لەقاهیرە و واشنتۆن دەستیپێكرد، بەڵام لە دوای شەڕی كەنداوی 1991وە وەستا.
قاهیرە بۆ دەستكەوتنی وزەی بەردەوام پشت بە میكانیزمە ناباوەكان دەبەستێت، كارەبا لە وزەی ئەتۆمییەوە بە هاوكاری لەگەڵ ڕوسیا، وزەی خۆر لە تەكنەلۆژیایی ئەڵمانییەوە، وزەی با لە تەكنەلۆژیایی هۆڵەندییەوە.
ئەجێنداكانی ئەمریكا
ئامانجی ئەمریكا خزمەتكردن بە ئەجێندا سیاسییەكانی و ملبەملەش لەگەڵ ڕوسیادا لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و نیل لە بواری وەبەرهێنان لەكەرتی وزەی ستراتیژیدا، چ گاز یان وزەی ئەتۆمی، كە واشنتۆن لەو بوارەدا ملبەملە لەگەڵ روسیا و توركیا دەكات لە ڕۆژهەڵاتی دەریایی سپی ناوەڕاست.
برۆلیت وتیشی: ئەمریكا پشتی قوبڕوس دەگرێت لە ململانێی لەگەل توركیا لەسەر گازی دەریای سپی ناوەڕاست، پێشیوایە توركیا سنووری بەزاندووە لە هەڵكوڵین و گەڕان بە دوای گاز لە ئاوە هەرێمییەكانی قوبڕوسدا.
بڕۆلیت ئەوەشی وت: ئەمریكا هاوبەشە لەگەڵ میسر و دەوڵەتانی ڕۆژهەڵاتی دەریای سپی ناوەڕاست لەكۆششەكانیان لە بواری وزەدا، لە ڕێگەی كۆمپانیا ئەمریكییە پسپۆڕەكانیشەوە، پاڵپشتی تەكنەلۆجیان بۆ دابین دەكات.
بانكی نێودەوڵەتیش لەم بوارەدا پشتیوانی ئەمریكایە، بانقەكە خۆبەخشانە لێكۆڵینەوەكانی پارەداركردنی لوولە بۆرییەكانی گواستنەوەی گازی لە كێڵگە تازە دۆزراوەكانی ڕۆژهەڵاتی دەریای سپی ناوەڕاست پێشكەشی كۆڕبەندەكە كردووە، چ كێڵگە قوبڕوسییەكان، یان كێڵگە ئیسڕائیلییەكانی، تا لە كەناراوییەكانی میسر گازەكە شلكەنەوە و لەوێشەوە هەناردەی سەرجەم دەوڵەتانی جیهانی بكەن.
ئەم هەنگاوە پاڵپشتی بوونی ئەمریكایە لە ناوچەكە و لێدانێكیشە بۆ هێڵی گازی توركیای لە باشوور كە دەروازەی سەرەكی ناردنەدەرەوەی گازە بۆ ئەوروپا لە ڕێگەی خاكی ڕوسیاوە.
سەرچاوە: عەرەب
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر