شارپرێس: بەشی دووەم 
چەرچڵ هۆشداری داوەتە ستالین لە هێرشی ئەڵمانیای هیتلەری پێش دوو مانگ لە روودانی لە ساڵی ١٩٤١. چەرچڵ دەگاتە قاهیرە لە چوارچێوەی رێكخستنەكانی بۆ هێرش كردن لە باكوری ئەفریقا.
 
ستالین چاوی بە چەرچڵ دەكەوێ لە مۆسكۆ لەسەر داواكاری خۆی دوای سەردانیكردنی قاهیرە.

راستی ناكۆكییەكانی نێوان ستالین لەگەڵ چەرچڵ و رۆزفڵت سەبارەت بە بەرەی دووەم لە رۆژئاوای ئەوروپا.

بۆچی ستالین رەتی كردەوە كوڕە دیلەكەی لای ئەلمانیا بگۆڕێتەوە بە فەرماندەیەكی ئەڵمانی لەجەنگی ستالینگراد؟
 
لە زنجیرەی یەكەمدا باسی ئەو لایەنەمان كرد، كە وەك خۆگێل كردن بوو لەلایەن ئیدارەی ئەمریكییەوە دەربارەی رۆڵی میحوەری یەكێتی سۆڤییەت لە جەنگی جیهانی دووەمدا و سەركەوتن بەسەر ئەڵمانیای نازیدا. 

زۆریش وەستاین لەسەر وردەكاری ئەو نامەیەی سەرۆكی ئەمریكا بۆ سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا بۆریس جۆنس و تێیدا وتبووی: سەركەوتن هاوپەیمانی ئەمریكا و بەریتانیای مەزن بوو، بەردەوامیش رۆحی ئەمریكی سەردەكەوێت، وەك ئەوەی مێژوو دەوڵەتێك نەناسێت بەناوی یەكێتی سۆڤییەت و هیچ رۆڵێكی لەم جەنگەدا نەبوبێت و خاوەن ئاڵای سورو داس و چەكوشە نەبوبێت لەسەر گومەتی رایخستاگ لە مایۆی ١٩٤٥. 

لەو ئەلقەیەدا بێ ئاگا نەبوین لەوەی روویدا لە نێوا جۆزیف ستالین و وینستۆن چەرچل، دەربارەی مشت و مڕو زەرورەتی كردنەوەی بەرەی دووەم لە رۆژئاوای ئەوروپا، لە پاییزی ١٩٤١، كە چەرچڵ و رۆزفلت پێوەی پابەند نەبوون تاكو لە ساڵی ١٩٤٤ دا جێبەجێیان كرد.

بەڵگەنامە سۆڤییەتییەكان دەڵێت: بەریتانیا ئەوەی زانی سەرناكەوێت لە بەردەوامی دان بەوەی پێشوو، پابەندبوونی دەربارەی پێشكەشكردنی پشتیوانی مادی و تەكنیكی بۆ یەكێتی سۆڤیەت لەمیانی رێگای باكوورەوە، دوای رۆیشتنی بۆ كردنەوەی بەرەی باشوور لە ناوچەی باكووری ئەفریقا لەلایەك، لە ئێرانیش وەك سەرەتایەك بۆ گەیشتن بەوەی جەنگ پێویستی پێی هەیە لە دەستبەركردنی نەوتی و مرۆیی و لە هیندستانەوە بە رێگەی كەنداودا، بەگوێرەی نامەئالوگۆڕپێكراوەكانی باس كران، تاكو دەریای قەزوین لە رێگەی هیڵی ئاسنینەوە كە تازە بنیاد دەنرا، لەلایەكی ترەوە. لە وەڵامی ئەو نامەیەی ستالین ناردویەتی بۆ چەرچل لە ٢٣ی یۆلیۆی ١٩٤٢، رەخنەی خاوە خاو لە بەریتانیا دەگرێت لە ناردنی پشتیوانی سەربازی و تەكنیكی بۆ یەكێتی سۆڤیەت و خاوەخاو كردن لە كردنەوەی بەرەی دووەم، سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا چەرچڵ نامەیەكی " زۆر نهێنی" ناردوە بۆ ستالین لە رێكەوتی ٣١ی یۆلیۆی ١٩٤٢، تیایدا دەڵێ: 
１. رێكارە سەرەتاییەكان دەست پێدەكەین بۆ ناردنی ژمارەیەك كەشتی بۆ ئەرخانگلسك لە هەفتەی یەكەمی سیپتەمبەری داهاتووە.
２. ئەمەوێ نیازی خۆم رابگەیەنم لە داواكەتان بۆ ئەوەی چاوم پێتان بكەوێ لە ئەستراخان، یان قەوقاز یان هەر شوێنێك ئێوە بە گونجاوی دەزانن، و دەكرێ دوو بە دوو گفتوگۆ دەربارەی پرسەكانی تایبەت بە جەنگ بكەین، لە كەشێكی دۆستانەدا، بۆ بڕیاردانی هاوبەش. دەكرێ كورتەی ئەوەی پێی گەیشتوین لە پلانەكان دەربارەی پرۆسەی هێرشەكانمان لە ساڵی ١٩٤٢، پێتانی بڵێین؛ ئەوەی لەگەڵ سەرۆك روزفلت دا لەسەری رێككەوتبوین. هەروەها دەكرێ لەم گەشتەدا سەرۆكی دەستە ئیمپراتۆریەت هاوڕێتیم بكات.
３. من بە خێرایی و ئاسمانەوە گەشت دەكەم بۆ قاهیرە، و رەنگە زۆر بە ئاسانی پێشبینی ئەوە بكەیت چ كارێكی گرنگ لەوێ چاوەڕێمان دەكات. هەروەها ئەوەش دەكرێ، لەوێ و ئەگەر بتانەوێ كاتی پێشنیاركراوی چاوپێكەوتنەكەمان دیاری بكرێت.بەڵام ئەو كاتەی بۆ من گونجاوە دەكرێ لە ماوەی نێوان ١٠ تاكو ١٣ی ئۆگەستس بێت، ئەگەر بێت و ئەم كاتە بۆ ئێوە گونجاو بێت.
４. ئەنجومەنی جەنگ لەسەر پێشنیارەكانم رەزامەندن. 

كاتێكی زۆری بەسەردا نەچوو، چەرچڵ گەڕایەوە، و لە دەستپێشخەریەكدا پێدەچێ لە هەوڵی رازیكردن بچێت، و قەرەبووی ئەوە بكاتەوە كە ستالین بە جۆرێك لە كەمتەرخەمی دانابێت كە لە كۆتا نامەكەی ٢٣ی یۆلیۆی ١٩٤٢ دا ناردبووی، نامەیەكی تری نارد كە هەڵگری  مۆرێكی " تایبەت و نهێنی" بوو، بۆ ستالین لە هەمان رێكەوتی پێشوو لە ٣١ی یۆلیۆی ١٩٤٢، تیایدا ئامادەیی دەردەبڕێت بە ناردنی ٤٠ كەشتی لە هەفتەی یەكەمی سیپتەمبەردا. بەڵام بە راشكاوی مەترسی خۆی نەشاردۆتەوە لە كەشتیە جەنگیەكانی ئەڵمانیا لە دەریای پارینتسیفو، و ئەو بابەتەی لەگەڵ ئیفان مایسكی، بالیۆزی سۆڤیەت لە لەندەن باسكردوە. 

وەك وەڵامێك بۆ ئەو دوو نامەیە، ستالین نامەیەكی نارد بۆ چەرچل بە ٣١ی یۆلیۆ، بە مۆرێكی "زۆر نهێنی"، یتیادا دەڵێ: نامەكەتانم بەدەست گەیشت بە مێژووی ٣١ی یۆلیۆ، بەناوی حكومەتی سۆڤیەتیەوە داوا دەكەم بێن بۆ یەكێتی سۆڤیەت و دیدار لەگەڵ ئەندامانی حكومەتدا. سوپاسگوزار دەبم ئەگەر بگەنە یەكێتی سۆڤیەت بۆ ئەوەی دوو قولی چاو بخشێنینەوە بە پرسە خێراكانی جەنگدا دژی هیتلەر، كە ئێستا وڵاتەكانمان ئینگلتەرا و ئەمریكا و یەكێتی سۆڤیەت رو بەروی مەترسی زۆر دەبێتەوە لەلایەن ناوبراوەوە. 

بڕوام وایە مۆسكۆ شوێنێكی زۆر گونجاوە بۆ دیدارەكەمان، لەبەر ئەوەی من و سەركردەكانی دەستەی ئەركان و ئەندامانی حكومەت ناكرێ لەم چركەساتەدا وڵات بەجێبهێڵین كە لە خەباتداین دژی ئەڵمان. زۆریش بە سود دەبێت ئەگەر سەرۆكی دەستەی ئەركانی ئیمراتۆریەت ئامادە بێت. و كاتی گونجاویش بۆ ئێوە بەجێ دەهیڵێن كە دیاری بكەن بۆ دیدارو ئامادەبونەكە، لە ژێر رۆشنایی ئەوەی بریاری لێ دەدەن لە كاتی تەواو بوونی كاروبارەكانتان لە قاهیرە. 

هەردوو سەرۆكی سۆڤیەت و سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا گەڕانەوە بۆ ئاڵوگۆڕكردنی نامەكان و تیایدا باسی ئەو زیانانەیان كردوە كە بەریتانیەكان لە دەریا و ئاسمان بەریان كەوتوە، و ئەو هێرشانەی بەریتانیا كردویەتیە سەر هەندێ شاری ئەڵمانی، لەسەرەتای ئۆگەستەس ی ١٩٤٢، ستالین و چەرچڵ گەیشتنە رێكەوتن بۆ گرێدانی كۆنگرەی مۆسكۆ لە ١٢ی ئۆگەستەس، دوای گەیشتنی سەرۆك وەزیرانی بەریتانی لە قاهیرەو لە رێگەی ئێرانەوە، و نوێنەرانی هەردوولا كۆبونەوەكانبان كردبوو بۆ هەماهەنگی كردنی هەوڵەكان لەسەر ئاستی سەربازی. پێش ئەوە ستالین یاداشتێكی بۆ چەرچڵ ناردبوو، كورتەی ئەوەی لە گفتوگۆكانی مۆسكۆی لە خۆ گرتبوو، سەرەڕای ئەو ئەنجامانەی لە گفتوگۆكاندا پێی گەیشتبوون لە ١٢ی ئۆگەستەسی ١٩٤٢. 

ستالین لەو یاداشتنامەیەدا دەڵێ: ئەنجامی ڕاگۆڕینەوەكان لە مۆسكۆ كە لە ١٢ی ئۆگەستەس ئەنجامدران، بەرێز سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا وای دەبینێ بەرەی دووەم لە ئەوروپا بكرێتەوە لە ساڵی ١٩٤٢. روون و ئاشكرایە كە كردنەوەی بەرەی دووەم لە ئەوروپا لە ساڵی ١٩٤٢دا پرسێكە و لەسەری كۆك بوون، دەقەكەش لە بەیاننامەی ئینگلیزی –سۆڤیەتی هاوبەشدا بوە دەربارەی سەردانی مولوتوف بۆ لەندەن لە ١٢ی یۆیۆی ئەمساڵدا.

هەروەها روونە، كردنەوەی بەرەی دووەم لە ئەوروپا مەبەست لێی ئەوەیە هێزە ئەڵمانیەكان چاویان لە بەرەی رۆژهەڵاتیەوە بۆ رۆژئاوا بگۆڕێت. 

ستالین بەردەوام دەبێت و دەشڵێت: سەركردایەتی سەربازی سۆڤیەت پلانی پرۆسەكانی لە هاوین و پایزی ئەمساڵدا لەسەر بنەمای كردنەوەی بەرەی دووەم بوە لە ئەوروپا لە ساڵی ١٩٤٢. ئەو تێگەیشتنەش زۆر ئاسانە كە رەتكردنەوەی كردنەوەی بەرەی دووەم لەلایەن حكومەتی بەریتانیای مەزنەوە لە ساڵی ١٩٤٢ زیانێكی زۆری مەعنەوی بە ناوەندە كۆمەڵایەتیەكانی سۆڤیەت دەگەیەنێت بەوەی پێشبینی كردنەوەی ئەم بەرەیەیان كردبوو، هەروەها دەبێتە مایەی ئالۆزكردنی دۆخی سوپای سوور لەسەر بەرەكەو تێكدانی پلانەكانی سەركرادیەتی سۆڤیەتی.

پرسی كردنەوەی بەرەی دووەم گرنگیەكی زۆری پێدرا بوو لەلایەن ستالینەوە، ئەو نامەیەی چەرچڵ لە ١٤ی ئۆكەستەس وەڵامی دایەوە، بۆ نامەكەی ستالین لەم بارەیەوە، بەوەی بەریتانیا و ئەمریكا دیدی جیاوازیان هەیە و پێیان باشترە بەرەی دووەم لەلای زەریای ئەتڵەنتی بكرێتەوە، بەوەی ئەمە لە رووی سەربازیەوە سوود بە یەكێتی سۆڤیەت دەگەیەنێ. چەرچڵ دەڵێ حكومەتی هەردوو وڵات خۆیان ئامادە كردوە بۆ ئەنجامدانی پرۆسەیەك بەناوی " بڵێسە" (ئەدەبیاتی سەربازی دەڵێ: پرۆسەی بڵێسە سیمبوڵێك بوە بۆ پرۆسەی دابەزینی بەریتانی- ئەمریكی بۆ سەر كەناری باكوری رۆژئاوای ئەفریقیا، ئەمەش لە نۆڤەمبەری ١٩٤٢ دا ئەنجامدرا)،  هەردوو وڵاتیش دووپاتی دەكەنەوە لەم بارەیەوە هیچ پەیمانێكیان نەداوە، و داوا لە ستالین دەكات بگەڕێتەوە بۆ بەندی پێنجەم لەو یاداشتەی رادەستی وەزیری دەرەوەی سۆڤەتی مولوتوف كردوە لەكاتی هاتنی بۆ لەندەن لە ١٠ یۆلیۆی ١٩٤٢، تیایدا دەڵێ: بەریتانیا لەبەر ئەم هۆكارە هیچ پەیمانێك نادات دەربارەی ئەم پرسە. 

ئالوگۆڕی نامەكان " نهینی" و " زۆر نهێنی" و " تایبەت"، لە نێوان ستالین و چەرچل و رۆزفلت بەردەوام بوون، و تیایدا باسیان لە پرۆسە سەربازیەكان و ئەو زیانانە دەكرد بەهۆی جەنگەوە لەگەڵ هێزی وڵاتانی میحوەر (ئەڵمانیا و ئیتالیا و وڵاتانی رۆژهەڵات و رۆژئاوای ئەوروپا) بەر هێزی هاوپەیمانان كەوتوە، ئەو نامانە دەمانبەن بۆ یەكێك لە سەرسوڕمانەكان لە نێوان ستالین و چەرچڵدا .

چەرچل لە نامەكەیدا بۆ سەرۆكی سۆڤیەت جۆزیف ستالین لە ٣٠ سێپتەمبەری ١٩٤٢، لە ژێر مۆری " زۆر نهێنی و تایبەت" دەڵێت : لە هەمان ئەو سەرچاوەیەی ئاگادارم كردن لە هێرشێكی نزیك دژی روسیا پێش ساڵ و نیوێك، ئەو زانیاریانەم پێگەیشت: بڕوام وایە ئەم سەرچاوەیە بە رەهایی جێگای بڕوایە. بۆ ئەوەی وا بێت، بفەرموون لەگەڵ ئەم بابەتە تایبەتە.

سەرەتا:
１. ئەڵمانەكان ئەدمیرال یان داناوەو پەیوانی ئەوەیان پێداوە سەرپەرشتی  پرۆسەیەكی سەربازی دەریایی لە دەریای قەزوێن ئەنجام بدات. ماخاتچ كالا یش دیاری كراوە (قەڵایەكە، لە بۆچونێكی تردا – پاستەختی داغستانی روسیە لەسەر كەناری دەریای قەزوێن) بۆ ئەوەی ببێتە بنكەیەكی سەرەكی دەریاییان. نزیكەی ٢٠ كەشتی بۆ دەنێرن لەوانە ژێر ئاوی ئیتالی و جۆەركانی تریش، ئەمانە دەگوازنەوە بۆ ئەوێ لە رێگەی هێڵی ئاسنینەوە لە مایربل ی ئۆكرانیەوە بۆ دەریای قەزوێن لەگەڵ دەستپێكی كاردا بەو هیڵە. بەهۆی ئەوەشی ئاوەكانی ئازۆف دەیبەستێ، ژێر ئاویەكان پێش كۆتایی هاتنی دروست كردنی هیڵە ئاسنینەكە، دەنێرن. 
２. بەبێ گومان ، ئێوە ئامادەی لەم جۆرە هێرشەن، بڕوام وایە ئەوەی ئاگادارم كردنەوە گرنگێتی تایبەتی هەیە، و پشتیوانی هێزە ئاسمانیەكانتان دەكەین لە هەردوو گۆڕەپانی جەنگ لە دەریای قەزوێن و قەوقاز؛ ئەویش بەناردنی ٢٠ فرۆكەی بەریتانی و ئەمریكی. من لەوەتەی دیدارمان نەكردوە هەر بەم ئاراستەیە كار دەكەم، و هیوام وایە رەزامەندی سەرۆك بەدەست بهێنم بۆ ئەوەی بابەتێكی هاوبەش بخەمە روو.
３. ئەوەی تایبەتە بە فرۆكەی جۆری "كوبرا ١٥٤" كە لە بەرزی P Q 19 دایە ( هێمای نهێنی ئەو كەشتیانەیە كە كەل و پەلی سەربازیان بار كردوە و تایبەت كراوە بۆ یەكێتی سۆڤیەت)، ئەمەش خودی خۆم رێگەم پێداوە لەسەر بنەمای داواكاری جەنرال مارشاڵ فەرماندەی گشتی ئەمریكی. ئەو فرۆكە ئەمریكیەكانی بۆ ئێمە هاتبوو، من بڕیارم دا بۆ ئێوەی بنێرم. ئەم فرۆكانە لەسەر بنەمای مكوڕبوونی ئەمریكیەكان تایبەت بوون بە پرۆسەی "بڵێسە" لە باكوری ئەفریقیا. جەنراڵ مارشاڵ پەیمانیداوە بە فرۆكەی تر قەرەبوی بكاتەوە و لە رێگەی ئالاسكاوە بگات پێمان. ئەوەشی لە ماوەی دە رۆژدا روو دەدات، پێتانی ڕادەگەیەنم.

سەرچاوەكانی دەرەوەی سۆڤیەت لە بەشی نامە ئاڵوگۆڕكراوەكانی نێوان ستالین و سەرۆكی ئەمریكا و سەرۆك وەزیرانی بەریتانی لە كاتی جەنگی جیهانی دووەمدا ١٩٤١-١٩٤٥، لاپەڕە ٤٥٣، شوێنی بڵاوكردنەوەی " ئەدەبیاتی سیاسی" مۆسكۆ . ١٩٧٦: دەڵێ: ئەوەی لێرەدا مەبەستی چەرچڵە، نامەی دوای ئەوەی ناردوە بۆ ج.ف.ستالین لە رێگەی كۆمسیۆنی گەلەوە بۆ كاروباری دەرەوە، لە ١٩ی ئەپریلی ١٩٤٢، هاوپێچیشە بە وتاری  بالیۆزی ئینگلیزلە یەكێتی سۆڤیەت (كریپس) بۆ جێگری كۆمسیاری گەل بۆ كاروباری دەرەوە ا.یا.فیچینسكی، تیایدا دەڵێ: لە سەرچاوە باوەر پێكراوەكانەوە، زانیاری راستمان پێگەیشتوە، دوای ئەلمانەكان زانیویانە یوگسلافیا كەتۆتە ناو تڕەكەیانەوە، واتە دوای ٢٠ی مارس، بەرەو باشوری پۆلەندا رۆیشتون و لەكۆی ٥ فیرقەكەیاندا لە رۆمانیا ٣یان لەگەڵ خۆیان بردوە. كاتێكیش بە شۆرشی سربیان زانیوە، جوڵەكانیان وەستاندوە. دەكری زۆر بە ئاسانی فەخامەتتان مانای ئەم رووداوانە بزانن. 

لێرەدا دەگەینە هێمایەكی دابڕاو لە مێژووی جەنگی جیهانی دووەمدا لەسەر گۆرەپانی پرۆسەكانی بەرەی رۆژهەڵات لە ستالینگراد.

سەرۆكی سۆڤیەت، جۆزیف ستالین ، دەربارەی پێشهات و رووداوەكانی جەنگ نامەی بۆ سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا وینستۆن چەرچڵ نوسیوە، نامەكان لە ٣ی ئۆكتۆبەردا نێردراوە، بەكورتی باسی دۆخی قورس و نالەباری ئەوێ دەكات لە سەرەتای سیپتەمبەری هەمان ئەو ساڵەدا.

ئەوەش ئاشكرا دەكات هێزە ئەڵمانیەكان لە رووی كەل و پەلی سەربازیەوە، بەتایبەتیش هێزە ئاسمانیەكان زۆر لە پێشەوەن، ستالین باسی لە پێداویستی هێزە ئاسمانیەكانی سۆڤیەت كردوە، بەتایبەتی فرۆكە، دەڵێ: دەكرێ بەریتانیا ٣٠٠ دانەو ئەمریكا ٥٠٠ دانەی تر بنێرن، بۆ باشكردنی دۆخی ئەو بەرەیە. هەروەها ستالین ئەوە دووپات دەكاتەوە، زانیاریەكانی هەواڵگری بەریتانیا دەربارەی ئەوەی ئەڵمانیا مانگانە زیاتر لە ١٣٠٠ فرۆكە دروست دەكات؛ راست نین، بەڵكو راستیەكان دەڵێن مانگانە كەمتر لە ٢٥٠٠ فرۆكە بەرهەم دەهێنێ. 

نامە نهێنی و زۆر نهێنیەكان، لە نێوان هەر سێ سەرۆك بەردەوام بوون، و زانیاریەكانیان دەربارەی رێرەوی پرۆسەكان و پێشكەوتنی سوپاكان و هێزەكانی هەر سێ وڵات دەخستە بەرچاو لە باكوری ئەفریقیا و گۆڕەپانی پرۆسەكان لە ستالینگراد، لە هەمان كاتدا سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا لە نۆڤەمبەری ١٩٤٢ ەوە بەردەوام بوو لەسەر ئەوەی توركیا رازی بكات بۆ ئەوەی بێتە ریزی هێزی هاوپەیمانان.

ستالین لە ٢٧ی نۆڤەمبەردا نامەیەكی بۆ هاوتا بەریتانیەكەی چەرچڵ ناردوە و هیوای ئەوە  دەخوازێت لەپەیمانەكانی خۆی پەشیمان نەبێتەوە دەربارەی كردنەوەی بەرەی دووەم لە ئەوروپا لەگەڵ هاتنی بەهاری ١٩٤٣دا، لە هەمان كاتدا بیرۆكەكەی خستۆتەوە روو بۆ گرێدانی كۆنگرەیەك لە نێوان نوێنەرانی هەرسێ وڵات لە مۆسكۆ بۆ هەماهەنگی و یەكخستنی هەوڵەكان بۆ جێبەجێكردنی پلانی جەنگ لە ساڵی ١٩٤٣. لە ٤ی دیسەمبەری ١٩٤٢، چەرچڵ نامەیەكی زۆر نهێنی نارد بۆ ستالین، ئاگاداری دەكاتەوە كە سەرۆكی ئەمریكا رۆزفلت ، بیرۆكەیەكی خستۆتە روو بۆ دیداری سێ قۆڵی لە شوێنێكی باكوری ئەفریقیا لە ماوەی دوو تا سێ رۆژدا، و هیوای ئەوەی خواستوە ستالین لەسەر ئەم پێشنیارە رەزامەند بێت، لە پێناو هەماهەنگی پێویست و گەران بەدوای باشترین رێگا بۆ ئەوەی لە ساڵی ١٩٤٣ دا هێرش ئاراستەی هێزەكانی ئەڵمانیا بكرێ لە ئەوروپادا. ستالین لەگەڵ ئەوەی پێشوازی كرد لە ئەنجامدانی دیداری سێ قۆڵی، بەڵام داوای لێبوردنی كرد بەوەی ناتوانێ یەكێتی سۆڤیەت جێ بهیڵێ لەم دۆخەدا، كە هێزە سۆڤیەتیەكان هەڵمەتەكانی زستانیان درێژە پێدەدەن. جارێكی تر گەڕایەوە سەر ئەوەی بڵێ كە تا ئێستا چاوەڕوانی بۆچونی بەریتانیا و ئەمریكا دەكان بە كردنەوەی بەرەی دووەم لە ئەوروپا لە ساڵی ١٩٤٣دا. ستالین ئاماژە بۆ ئەوە دەكات شەڕی قورس لە  بەرەی ناوەندی و ناوچەی ستالینگرادا درێژەی هەیە، ئاماژە بۆ ئەوە دەكات هێزە روسیەكان بەردەوامی داوە بە گەمارۆخستنە سەر چەند گروپێكی هێزە ئەڵمانیەكان لە دەوربەری شارەكە. 

لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا، چەرچل لە ١٢ی دیسەمبەر ی ١٩٤٢ نامەیەكی ناردوە بۆ ستالین، تیایدا دەڵێ: ناتوانێ وەڵامی پرسیاری نامەكانی ٢٧ی نۆڤەمبەر و ٦ی دیسەمبەر، دەربارەی كردنەوەی بەرەی دووەم ، مەگەر بە هاوكاری نەبێت لەگەڵ سەرۆكی ئەمریكا، و دەڵێ : ئەوەی پاڵی پێوەناوە بیرۆكەی دیداری سێ قۆڵی بخاتە روو، هەوەرها ئاماژە بۆ تێگەیشتنی رۆزفلت دەكات بەوەی ستالین ناتوانێ یەكێتی سۆڤیەت بەجێ بهێڵێ بەهۆی پرۆسە سەربازیە گەورەكانەوە. 

نامەكانی چەرچڵ بەردەوامی هەبوو، لەوانە نامەیەكی لە ٣٠ دیسەمبەردا، ئاماژە بۆ ئەوە دەكات زۆر ئاسودەیە لەوەی هێزە سۆڤیەتیەكان سەركەوتنیان بەدەست هێناوە لە باشورو لە نێویدا ناوچەی ستالینگرد ، كە ستالین لە دیدارەكەیی مۆسكۆدا باسی گرنگی دوور مەودای ئەو شوێنە كردبوو.

لە ١٦ی یەنایەری ١٩٤٣دا ستالین نامەیەكی نارد بۆ چەرچڵ، تیایدا ئەوەی پێ ڕادەگەیەنێ كە پرۆسەی هێزە سۆڤیەتیەكان دژی هێزە ئەڵمانیەكان لەبەرە جیاوازەكاندا وەك پێویست بەڕێوە دەچێت. ستالین دووپاتیدەكاتەوە هێزە سۆڤیەتیەكان بەرەو ئەوە دەچێت ئەو هێزانەی ئەڵمانیا لەناو بەرێت كە لە دەوربەری شاری ستالینگراد گەمارۆ درابوون.

وەك وەڵامێك بۆ ئەو نامەیە، چەررچل لە ١٧ی یەنایری ١٩٤٣ دا نامەیەكی بۆ ستالین ناردوەو تیایدا دەڵێ: هێزەكانی بەریتانیا ١٤٢ تۆن بۆمبی تەقێنەرەوەی توندو، ٢٨١ تۆن بۆمبی سوتێنەریان بەسەر بەرلیندا باراندوە. 

لە ١٨ی یەنایەر، چەرچل نامەیەكی تری ناردوە بۆ سەرۆكی سۆڤیەت و تیایدا دەڵێ: هێزەكانیان بەشەو بەردەوام بوونە لەسەر بەردانەوەی بۆمب بەسەر بەرلیندا، بەهەمان شێوە ١١٧ تۆن تەقێنەرەوەی توندو ٢١١ تۆن بۆمبی سوتێنەریان بەرداتەوەتەوە. 

هەردوو سەرۆك لە نامەكانیاندا یەكتریان لە دوا گۆڕانكاری و سەركەوتنەكانیان ئاگادار كردۆتەوە، تیایدا ستالین لە نامەیەكدا بۆ چەرچڵ لە ٣ی مارسی و ١٩٤٣ بەداخە لەوەی هێزەكانی سۆڤیەت ناتوانن لە هێرشەكانی سەر بەرلین بەشداری بكەن، بەهۆی سەرقاڵیەكانیانەوە لە بەرە جیاوازەكانی تری شەڕدا. ئەوەی جێگای تێبینیە، چەرچل بەردەوام لە نامەكانیدا وشەی بەڕێز سەرۆك وەزیرانی بەكاردەهێنا، بەڵام بەخێرایی وشەكەی بۆ مارشاڵ ستالین گۆڕی

زۆری نەبرد، تاكو مارشال ستالین نامەیەكی بۆ چەرچڵ ناردو پێی راگەیاندوە كە هێزەكانی سۆڤیەت لە رزگاركردن و گەڕاندنەوەی ژمارەیەك شار لەسەر كەناری دەریای ڤۆڵگا سەركەوتو بوە، ئەمەو جگە لە سەركەوتنە یەكلاكەرەوەكانی بەسەر هێزەكانی ئەڵمانیادا لە جەنگی ستالینگراد، و وای دادەنێت " گەورەترین رووداوی سیاسی و سەربازی بوە لە مێژووی جەنگی جیهانی دووەمدا"، دوای دوو سەد رۆژ لە جەنگی قورس، كۆتاییەكەشی بە بەدیل گرتنی فەرماندەی هێزە ئەڵمانیەكان ئەلفیلد مارشال پاولۆس و دیارترین سیمبولی سەركردەكانی هیتلەری لەگەڵدا بوە. دیارە ئەم جەنگە كە لە نێوان شەقامەكان و گۆڕەپانەكانی ستالینگراد بوە لەسەر كەنارەكانی ڤۆڵڤا، سەرەتای كۆتایی هەوڵەكانی هێزی نازی بوو بۆ دەست گرتن بەسەر یەكێك لە ناوچە ستراتیژی و پیشەسازیە مەزنەكان، بڕینی پەیوەندی بەناوچەكانی قەوقازو شوێنەكانی تری یەكێتی سۆڤیەتەوە.

لێرەدا لە بازنەی نامەئاڵوگۆڕكراوەكان دەردەچین، بۆ ئاماژەدان بۆ روودانی زۆربەی ئەوانەی خۆی لە فیلمەكانی جەنگ و چیرۆكی سەركەوتنەكانی سۆڤیەتیدا دەگرێتەوە، و پەیوەندی بەو لایەنەی سۆڤیەتەوە هەیە كە ئەڵمانیا بژاردەی خستە بەردەم گۆڕینەوەی كوڕی ستالین، كە بە دیل كەوتبوە ١ێر دەستی ئەڵماینەكان، بە فەرماندەی دیلكراوی هێزە ئەڵمانیەكان لە ستالینگراد (فردیریك پاولۆس). ستالین زۆری پێنەچوو وەڵانی ئەم بژاردەیەی دایەوە وتی : سەربازێك بە فیلد مارشاڵێك ناگۆڕێتەوە.

سەرچاوە: RT.Arabic
وەرگێڕان: حلمی رەسول رەزا