شارپرێس:
ناكرێت ووڵامێكی دیاریكراو بۆ ئەو ناونیشانە بدۆزینەوە، جیهان ئێستا بە دڵەڕاوكێوە چاودێری چەند هەڵوێستیكی نێودەوڵەتی گەورە و هەستپێكراو دەكات، لەوانەش هەڵوێستی ڕەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا لەمەڕ مامەڵەی موشەكی "ئێس 400 " كە بە تەواوی لەگەڵ سرووشتی پڕچەككردنی سوپای توركیادا ناكۆكە كە بە چەكی ئەمریكی پڕچەككراون و بە تایبەتیش هێزی ئاسمانیان، ئەمە سەرباری ئەوەی ئەندامی هاووپەیمانی ناتۆیە كە ڕێگە نادات ئەندامێكی بە چەكی دەوڵەتانێكی دیكەی نەیاری وەك ڕوسیا پڕچەك بكرێت.
ئێستا توركیا خۆی هاوێشتۆتە نێو ئاگری سیاسەتی دوو دەوڵەتی زلهێزەوە كە تۆڕ و داو بۆ خۆی و ووڵاتەكەی دادەنێن، بۆیە دەبێت باش ڕەفتار بكات و بجوڵێتەوە، ئەو هەمیشە یاری لەسەر كات دەكات و هەمان یاری "تشاوشیسكۆ" ی سەرۆكی پێشووی ڕۆمانیا دووبارە دەكاتەوە كە لە نێوان هاوپەیمانی واڕشۆ و هاوپەیمانی ناتۆدا دەیكرد، بەڵام لە ئاكامدا لەسەركار لادرا و لە سێدارە درا. چونكە لە سیاسەتدا ناكرێت تاكتیك و ستراتیژیەتت یاریكردن بێت لە نێوان لایەنە ململانێكار و زلهێزەكاندا، ئەمڕۆ توركیا بە هۆی ئەم سیاسەتەیەوە هەڕەشەی سزا ئەمریكییەكانی لێدەكرێت، لەوانەشە لە هاوپەیمانی ناتۆ دەربكرێت، گومانیش لەوەدا نییە بژاردەكانی بەردەم ئەردۆغان، بەرە بەرە بەرتەسك دەبنەوە، دۆخە ئێجگار سەختە؛ یان دەبێت پاڵبداتە پاڵ جەمسەری روسیا یاخود بگەڕێتەوە باوەشی ناتۆ و ملكەچی ئەوە بێت كە ئەمریكا گەرەكیەتی.
كتومت ئێستا ئەمە لە ئارادایە، ئاژانسی هەواڵی فەرمی ئەنادۆڵ ووتەكەی سەرۆكی توركیای گواستۆتەوە كە سەرباری فشارەكانی ئەمریكا، ووڵاتەكەی مكوڕە لەسەر تەواوكردنی مامەڵەی كۆسیستەمی موشەكی "ئێس 400 " ی ڕوسی، ئەمەش هەڵكشانە و جیهان ڕاهاتووە لەسەر ئەم قسانەی ئەردۆغان كە دواتر پاشەكشەیان لێ دەكات، هەندێك بۆچوونی نیمچە فەرمیش لە ڕوسیا وای بۆدەچن ئەنقەرە لە كۆتایدا لەو مامەڵە موشەكییە پاشگەزبێتەوە.
ئەوەی ئەم دەرئەنجامە پشتڕاست دەكاتەوە ئەوەیە كە فشار و هەڕەشەكان بۆسەر توركیا بە سەپاندنی سزاكان بەسەریدا تەنها هەر لە لایەن واشنتۆنەوە نابن، بەڵكو دەوڵەتە ئەندامەكانی ناتۆش ئەوەی لەدژ دەكەن، هەر لەم ڕووەشەوە بەرپرسێكی باڵای ئەمریكی لە وەزارەتی بەرگری ووتی كە مكوڕبوونی توركیا لە كڕینی كۆسیستەمی موشەكی "ئێس 400 "ی ڕووسی دەرئەنجامێكی كارەساتباری دەبێت بۆسەر پرۆگرامی هاوبەشی فڕۆكە شەڕەكەركانی "ئێف 35" ی نێوان توركیا و هاوپەیمانی باكوری ئەتڵەسی.
شاراوە نییە كە پلانی توركیا بۆ كڕینی كۆسیستەمە موشەكییە ڕوسییەكە زیان بە توانستی توركیا دەگەیەنێت لە كاركردنی لەگەڵ هاوپەیمانی ناتۆ، واشنتۆنیش ناچار بەوە دەكات سزاكان بەسەر ئەنقەرەدا بسەپێنێت، ئەمەش دەقی قسەكانی "كاترین ویلبارگەر" ی یارمەتیدەری وەزیری بەرگری ئەمریكا بوو.
تەنگژەی موشەكە ڕوسییەكە، گەورەترین تاقیكردنەوەیە بۆ ئایندەی سیاسەتی دەرەوەی دەوڵەتی توركیا كە ئاخۆ لەناو كام بەرەدا شوێنی خۆی دەكاتەوە ؟ ئێستا توركیا لە دووڕیانێكدایە لە نێوان تەواوكردنی مامەڵە موشەكییەكەی ڕوسیا و ناڕەزاییەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانی ناتۆ لەوبارەوە، ئیدی چیدیكە سیاسەتی قۆرتوقولاپ و یاریكردن لەسەر دوو پەت دادی توركیا نادات كە پیشەی هەمیشەیی خۆیەتی بە یاریكردن لەسەر دژییەكییە سیاسییەكان، ئەمجارەیان یان دەبێت هاوپەیمانی ئەمریكا بێت یان ڕوسیا.
لە هەردوو بارەكەشدا سەرۆكی توركیا بەرەوڕووی فشارەكان دەبێتەوە، ئەو فشارانەی خۆی بە دەستی خۆی بۆخۆی خڵقاندوونی، لێكەوتەكانیشی بۆ توركیا سووك و ئاسان نابن، چونكە فشارەكان هەڕەشە لە ئاسایشی نەتەوەیی توركیا دەكەن، بە تایبەتیش لە باكوری سوریا و دۆسییەی كوردیدا، ئەمە جگە لەوەی لە دۆخی هەڵبژاردنی یەكێك لە زلهێزەكان، توركیا متمانەی ئەوەی دیكە لەدەست دەدات.. پێ ناچێت چارەسەركردنی ئەم دۆخە ناهەموارە لەسەر دەستی حكومەتەكەی ئەردۆغان بێتەكایەوە، چونكە هەر ئەو حكومەتە بوو كە ئەو تەنگژەیەی بۆخۆی دروست كردووە، دەربازبوونیش لەو تەنگژەیە، لە مەودایەكی دوور و مامناوەندا، باجەكەی زۆر قورس دەبێت.
سەرچاوە: شەڕقلئەوسەت
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
