لەنێوان ڕابەرو ئەمیردا.. شێوازی سەركردایەتی لای ئیسلامی سیاسی

جیهان

02/09/2019‌ 821 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس:
حەسەن بەنا دامەزرێنەری ئیخوان  موسلیمن و ڕابەری یەكەمی ئەو كۆمەڵەیە پابەند نەبوو بەو نازناوانەی لە مێژووی ئیسلامدا باو بوون لە بواری ئاییندا، ئەوانیش (شێخ) یان (زانا) یاخود (حجە السلام)، كە بە غەزلی وتراوە و بە ئیبن تەیمیەیان وتووە "شیخ الاسلام"، بەڵكو نازناوێكی نوێی لە خۆی نا، ئەویش (ڕابەر)ە.

دەڵێن، كە حەسەن بەنا نازناوی شێخی لە خۆی نەناوە، چونكە كەسێكی ئەزهەری و بڕوانامەی ئەزهەری نەبووە لەو كاتەی كۆمەڵەكەی دروست كرد لە ساڵی 1928، جگە لەوەش "حجە و شێخی ئیسلام" نەبوە، بەڵكو سەركردەیەكی سیاسی بووەو لەسەرەتادا باسی بانگەوازی كردووەو پاشان قسەی لە دەوڵەت دەكرد.

بەڵام وەڵامی بنەمایی بۆ ئەم قسەیە ئەوەیە، نازناوی "ڕابەر" ئاماژەی زۆری تێدایەو ئاستێكی دیارو پێشكەوتووی پێ دەبەخشێ بەوەی رێنیشاندەری خەڵكە بۆ رێگای راست و خاوەنی بانگەواز و پەیام، هەروەك بەنا رۆژێك ئاماژەی بۆ ئەوە كردووە، كە پەیامی محەمەد درودی خوای لێبێت پەیامی پێشووە، واتە لە ناوەخندا ئەوەی پێشكەشی دەكات مانای پەیامێكی نوێیە.

"رابەر" دیارترین كەسە لەسەرەوەی كۆمەڵەی ئیخوان موسلمیندا و دروشمێكی تایبەتە و لەبەر ئەوە هەوڵ دەدات سیفەتی تایبەتی هەبێت لە دیدگای شوێنكەوتوانی كۆمەڵەكەوە بگرە لەچاوی خەڵكیشدا بە شێوەیەكی گشتی، بەوەی كەسێكی وەلی لە خواترسی پاكە، پەیوەندی بەخواوە هەیە، لەرووی مرۆڤایەتییەوە كەسێكی كامڵە، بۆ كارەكەی یەكلابووەتەوەو كۆمەڵەكە دەبێت خەرجی رابەری گشتی دابین بكەن بە گوێرەی لیستی دارایی تایبەت بەوانەی لێبڕاون.

"ڕابەر" بەرپرسی یەكەمی كۆمەڵەكەیە، سەرۆكایەتی مەكتەبی ئیرشاد و ئەنجوومەنی گشتی شورا دەكات، جگە لە سەرپەرشتیكردنی سەرجەم ئیداراتی كۆمەڵەكە و ئاراستەكردنیان و چاودێری ئەوانەی جێبەجێكارن و لێپرسینەوە لەگەڵیان ئەگەر كەمتەرخەمییان كردبێت بە گوێرەی سیستەمی ئیخوان، سەرەرای ئەوەش نوێنەری كۆمەڵەكەیە لەسەر كاروبارەكان، قسەكەری یەكەمە بەناوی ئیخوانەوە، مافی ئەوەی هەیە ئەوەی بەگونجاوی دەزانێ كاری پێ بسپێرێ، دەسەڵاتی ئەوەی هەیە بانگی چاوێرە گشتییەكانی ناو لقەكانی ئیخوان لە وڵاتانی تر بكات بۆ كۆبونەوە لە كاتی پێویستدا.

لیستی كۆمەڵەكە مەرجی ئەوەی داناوە هەر كەسێك ببێتە "ڕابەر" نابێت تەمەنی لە 40 ساڵی مانگی كەمتر بێت و ماوەی 15 ساڵ "برایەكی كار كەر" بووبێت لەناو كۆمەڵەكەدا.

ئەمەش مانای ئەوە نییە لە هەر دۆخێكدا پێوست بێت "ڕابەر" ئیداری بێت لە كۆمەڵەكەدا، رەنگە كەسایەتی لاواز بێت بێت و توانای ئەوەی نەبێت لەئیدارەداندا، لەو كاتەدا كارەكە بە كەسێكی تر دەسپێردرێت، لە زۆربەی كاتەكاندا جێگرەكەی رادەسپێردرێت، هەروەك لەكۆتا "رابەر"دا بینیمان (محەمەد بەدیع) كە شوێنكەوتوانی ئیخوان هەستیان بەوە كردبوو كەسی یەكەم نییە لە رووی واقیعی و پراكتیكییەوە، بەڵكو جێگرەكەی خەیرەت شاتر، كە لایەنی دارایی پلانی بەدەستەوە بوو، جێگرەكەی تریشی (مەحمود عیزەت) بواری رێكخستنی بە دەستەوە بوو.

هەندێكی تر وای دەبینن ئیخوان وەك گروپە نادینییەكان بە مافی خۆی دەزانێت مۆكری تەواویی زانستی و پراكتیكی بە رابەرەكەیان ببەخشن، بەڵام تێڕوانینی ورد ئەوە دەردەخات ئیخوان سەركرەكانیان پیرۆز دەكەن، یان بەرزی دەكەنەوە بۆ پلەی سەرەوەی مرۆڤ، و جیاوازە لەوەی لە گروپ و رێكخستنەكانی خاون ئایدۆلۆجی مەدەنی چەپڕەو یان ڕاسترەودا هەن، چونكە لەم رووەوە ئیخوان لەوانەی تر مەترسیدارترن. 

زانست و زانین لایان بە ئیلهامی خودا دەزانن و لەسەری رابەرەكەیاندایە، ئەگەر بێت و رابەر قسە بكات لە پیاوچاكان و پێغمبەران دەچن؛ لە رووی راستی قسەكردن و پاكێتیتدا.

لەو ئاهەنگەی كۆمەڵەكە لەتوركیا بەرپایكرد بەبۆنەی یادی نەوەد ساڵەی دامەزراندنییەوە، ئەوە دەركەوت لەگەڵ ئەوەی بەسەریاندا هاتووە دەیسەلمێنێت بیرۆكەكانی پاشەكشەیان كردووە و لە چارەسەر كردنی هەڵوێستەكانیدا ناگەڕێتەوە پێگەی جارانی، بەتایبەتی دیدگایان بۆ رابەر بە شێوەیەكی گشتی و بۆ دامەزرێنەرو رابەری یەكەمیان بە شێوەیەكی تایبەت.

ئەو قشنەی ئێخوان لە هەموو شوێنەكان دەیكەن، ئەوە دەسەلمێنێت ئەوان حەسەن بەنا پیرۆز دەكەن، لەلای ئەوان فریشتەیەكی پاكە و خودی سڕیوەتەوە لە پیناوی بانگەوازدا، ئەو نوێگەرە و هیوای میللەتی ئیسلامە.

ئیخوان وێنەی حەسەن بەنا وەها دەكێشن بەوەی "پیاوی مەزنی" رۆژهەڵاتە، لە قسە هەڵبستنێكدا گوایە سەید قوتب كردویەتی، كاتێ تیرۆركردنی بەنایان بەستەوە بە  گۆڕانی قوتب لەرەخنەگرو شاعیرەوە بۆ نووسەرێكی ئیسلامی پاشان تێوریستی ئیخوان، چۆن ئەو لە ئاهەنگێكدا بەبۆنەی تیرۆركردنی حەسەن بەناوە لە ئەمریكا پێیان وتووە: ئەمرۆ ئاهەنگ دەگێڕین، چونكە مەترسیدارترین پیاو لەسەر رۆژئاوا كۆچی دوایی كردووە، لەگەڵ ئەوەی رۆڵی بەنا بەریتانیا بۆی دیاری كردبوو، هەروەك بەڵگەنامەكانی ئەم دوایەی بەریتانیا دەری خستووە.

لە فێبرایەری ساڵی 1949، حەسەن بەنا تیرۆر كرا كاتێ لە دەرەوەی باڵەخانەی كۆمەڵەی گەنجانی موسڵمان بوو، ئەو وێنە دروست كراوەیان وەك خۆی هێشتەوە و هەركەسێ ئەم پۆستە وەرگرێت كۆمەلەی ئیخوان دەیكێشنەوە، لەگەڵ جیاوازی تایبەتمەندی نێوان هەموویان، وەك هەوڵدانێك بۆ دروست كردنی دروشمێك بۆ شوێنكەوتوان، دوای ئەوەی شتی زیادەیان تێكەڵی كرد و كەراماتیشیان دایە پاڵ، هەموو ئەو سیفەتانەشی كە شوێنكەوتوان بەلایدا رادەكێشێ، هەتا ئەگەر لای كۆمەڵە توندرەوەكانی تر ناوێكی تری هەبێت، كە ئەویش زاراوەی (ئەمیر) ە.

سەرچاوە: Arab24
وەرگێڕان: حلمی رەسول رەزا