گفتوگۆی ستراتیژی نێوان عێراق‌و ئەمریكا واقعی دەبێت

ڕاپۆرت

06/06/2020‌ 922 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس:
شاندی دانوستانكاری بەغدا بۆ بەشداری لە گفتوگۆی ستراتیژی مانگی ئایندە لەگەڵ واشنتۆن، شاندێك واقعییە و دوورە لە زێدەگۆیی (مبالغە)  هەندێك لایەنی سیاسی نزیك لە ئێران كە گەرەكییانە گفتوگاكانی نێوان بەغدا و واشنتۆن، گۆڕانكاری ڕیشەییان لێبكەوێتەوە و پرسی مانەوەی هێزە ئەمریكییەكانیش لە عێراق لەو گفتوگۆیانەدا بەردەر نەكرێن و كۆتایی پێبێت.

ناوی شاندەكە، كە لە میدیاكانەوە دزەی پێكراوە، دبلۆماتكار عێراقی پێشوو و ئێستای خاوەن ئەزموونن لە بورای پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان و كونوكەلەبەرەكانی و بە تایبەتیش بەرژەوەندی هاوبەشی نێوان هەردوولا، شاندەكە ئاگاداری ڕادەی پەیوەستبوونی عێراق و ئەمریكان، ئاگاداری ئەو ئامانجانەشن كە واشنتۆن ناتوانێت لە هیچ گفتوگۆیەكی ئایندەدا دەستبەردارییان بێت.

چەند سەرچاوەیەكی عێراقی ئاگادار، ئەوەیان ئاشكرا كردووه كە هەندێك فشار لە لایەن باڵی هەڵۆكانی نزیك لە ئێرانەوە هەن بۆ سەر شاندی دانوستانكاری عێراقی لە پێداگری لە پرسی كردنەدەرەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق، هەمان ئەو سەرچاوە ئەوەشی زانیووە كە ئەو بەرەیە كاریگەرییان نابیت، چونكە باوەڕێك لای خودی پارتانە دروست بوو كە‌ نزیكن لە‌ تاران، كە دۆخی ئێستا ڕێگەی ئەوە بە بەغدا نادات لە لۆژیكی هێزە دانوستان لەگەڵ واشنتۆن بكات، دۆخی ئابووریش كە بە هۆی ڤایرۆسی كۆرناوە سەخت و دژوارتر بووە، وادەكات سەركەوتنی عێراق لە بەدەستهێنانی یارمەتی و هاریكاری واشنتۆ‌ن و بەدەركردنی بەغدا لە سزاكانی سەر ئێران، لە خودی خۆیدا دەستكەوتێكبن بۆ عێراق. 

وەك زانراویشە كە لە بری دیدار و چاوپێكەوتنی میدیایی لەبارەی دانوستانەكانەوە، گفتۆكانی نێوان هەردوولا بە هۆی كۆت و بەندەكانی ڤایرۆسی كۆرۆنا، لە بازنەیەكی داخراوی تەلەفزیۆنیدا بەرێوەدەچن.

چەند سەرچاوەیەكی دبلۆماسش دەڵێن، گفتوگۆكان لە بازنەیەكی تەلەفزیۆنی داخراودا بەرێوەدەچن، ئەمشە دوای پاشگەزبوونەوە لە بیرۆكەی سەردانی دووسەرەی نێوان هەردوو.

سەرچاوەكان باسی ئەوەشیان كردووە، یەكەم چاوپێكەوتنی تەلەفزیۆنی نێوان هەردوو شاندی دانوستانكار لە ناوەڕاستی مانگی ئایندەدا بەڕێوەدەچێت.

تا سەرەتای ئەم مانگەش وتوێژەكانی نێوان هەردوولا وابوون كە دانوستانەكانی نێوانیان بەوە دەستپێدەكات كە شاندێكی ئەمریكی سەردانی بەغدا بكات.

دەوترێت پێكهاتەی شاندی دانوستانكاری عێراقیش بریتین لە هەریەك لە" فەرید یاسین- ی باڵوێزی عێراق لە واشنتۆن، لوقمان فەیلی باڵوێزی پێشووی عێراق لەواشنتۆن، عەبدولكەریم هاشم- ی بەرپرسی دیاری وەزارەتی دەرەوەی عێراق".

یاسین و فەیلی لە تەكنۆكراتە دبلۆماسییەكانی عێراقن، بە هۆی ئەو پەیوەندییە نێودەوڵەتی و ئەزموونەی لە بواری دبلۆماسیدا هەیانە.

لە ناوەندە چاوێرەكانی عێراقدا ئەو شاندە مایەی دڵخۆشی و ڕەزامەندیە، هەندیك هەواڵی دیكەش دەڵێن كە چەند دانوستانكارێكی دیكەی شارەزای بواری كاروباری نێودەوڵەتی و پەیوەندییە دەرەكییەكان بەشداری شاندی دانوستانكاری عیراقن.

چاوێران پێیان وایە پێكهاتەی شاندە دانوستانكارەكەی عێراق هاوسەنگە، ئەمەش لەوانەیە پەیامێك بێت و لەوانەشە ‌ ئەمریكییەكان بە دڵخۆشی و ئاسودەییەوە وەریگرن.

سەرچاوەكان دەشڵێن: دانوستانی هەردوولا هەر چوار دۆسییەی سیاسی و ئەمنی و ئابووری ڕۆشنبیری لەخۆدەگرێت.

لە بواری سیاسیدا هەردوولا چەند تێبینییەك سەبارەت بە نێرەدەی هەردوولا لە لای یەكتری تاوتوێ دەكەن، بەڵام دۆسییە گرنگەگە بواری ئەمنییە كە دەچێتە خانەی ئایندەی مانەوەی هێزە سەربازییەكانی ئەمریكا لە عێراقدا.

هەروەها سەرچاوەكان دەڵێن: ئەمریكا پەیامی داوەتە حكومەتەكەی كازمی بە كیشانەوەی هێزەكانی لە عێراق وەك بەدەنگەوەهاتنك بۆ داواكارییەكیە پەرلەمانی عێراقی، هەمان ئەو سەرچاوانەش دەڵێن كە ئەو پەیامەی ئەمریكا ڕوخسارییە، چونكە باوەڕی تەواویان بەوەیە كە حكومەتەكەی كازمی كە خاوەن شارەزاییەكی فراوانی بواری ئەمنییە، زاتی ئەوە ناكات، سەركێشی ئەوە ناكات پاڵپشتی ئەمین و سەربازی ئەمریكی لەدەست بدات، لە كاتێكدا واپێدەچێت كە عێراق جەنگێكی دیكەی داعشی لەپێشە كە مانگی رابردوو دیاردەكانی سەرهەڵدانەوەی داعش لە چەند ناوچەیەك دەركەوتن.

چاودیران وای دەبینن، حكومەتی عێراق لەوە دەترسێت سیناریۆی ساڵی 2014 دووباره ‌ببێتەوه، كاتێك دوای سێ ساڵ لە كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق لە سەردەمی ئۆبامادا، داعش ڕووبەرێیك فراوانی خاكی عێراقی داگیركرد.

بەگوێرەی مەزەندەی چاودێران، لایەنی عێراقی كوششی پارێزگاریكردن لە پاڵپشتی سەربازی ئەمریكا دەكات، بەو مەرجەی لە دوو هەردوو بنكەی سەربازی "عەینولئەسەد" لە پارێزگای ئەنبار و "حەریر" لە هەولێر جێگیربن.

لە بەرانبەردا دانوستانكاری ئەمریكی كۆششی ئەوە دەكات گەرەنتی تەواو لە عێراق وەربگرێت كە میلیشیا شیعەكانی نزیك لە ئێران جڵەوگیر دەكات كە تۆمەتبارن بە بۆردومانكردنی چەندجارەی باڵوێزخانەی واشنتۆن لە بەغدا و هێرشكردنەسەر ئەو بنكە سەربازییە عێراقییانەی هێزەكانی ئەمریكایان تێدا جێگیرە‌.

هاوكات سەرچاوەكانی حكومەتی عێراقی دەڵێن: واشنتۆن لە ئاڵۆزی ئەو دۆسییە تێدەگات، بۆیە لەوانیەە فشار لە عێراق نەكات ئەو كارە زوو بە زوو مەیسەر بێت، ئەمشە بۆ ئەوەی هەلێك بداتە حكومەتەكەی كازمی  لە ناو دارستانێكی پڕ ئاڵینگاری مەترسیداردا،پشوویەك بدات.

سەرچاوەكە باسی ئەوەش‌ دەكات كە لە قۆناغی یەكەمدا، حكومەتەكەی كازمی لە چەكداماڵینی میلیشیاكانی نزیك لە ئێران پەنا بۆ گفتوگۆ دەبات، بەو هیوایەی زۆرترینی ئەو گروپە چەكدارانە بیلایەن بكات. لەوانەش چارەسەركردنی ئە دۆسییە بەردی بناغەی سەرەكی چارەسەركردنی ئەو ناهاوسەنگییە گەورە بێت كە لە نێوان بەغدا و تاراندا هەیە و واپێدەچێت یەكەم پاشكۆی دووەمە.

سەرچاوەكان دەڵێن: دۆسییەی ئابووری لە دانوستانەكاندا لە لایەن شاندی عیراقەوە گرنگییەكی تایبەتی پێدەدرێت، چونكە عێراق لەو بوراەدا پێویستی بە چارەسەری ناباو هەیە بۆ تێپەڕاندنی تەنگژە داراییەكەی كە تاوەكو نرخی نەوت زیاتر دابەزێت، تەنگژە داراییەكەی قوڵتر دەبێتەوە.

هەردوولا چەپێك لە پێشنیاری ئابووری تاوتوێ دەكەن، وەك زیادكردنی بەشی عێراق لە بازاڕی نەوتی نێودەوڵەتی و قەرزە ئاسانەكان، هەروەها هاندانی كۆمپانیا بیانییەكان بە دواخستنی قەرزەكانی سەر عێراق. ماسیۆ تولەر- ی باڵوێزی ئەمریكا لە بەغدا، لە چەند لێدوانێكی پیشوودا ئەو چوارچێوەی ڕوونكردبۆوە كە گفتوگۆ ستراتیژیەكی هەردوولای تێدا بەڕێوەدەچێت، وتیشی جوغزەكە مەودایەكی گشتگیری سیاسی و ئابووری و ڕۆشنبیری و مافناسی و ئەمنییە، ئەمەش ئاماژیەە بۆ ئەوەی كە گفتوگۆكە تەنها دانوستان نییە سەبارەت بە تەگبیرسازی بۆ كیشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق و بەس. بەڵكو شتی دیكەشە.

سەرچاوە: پێگەی ئەلەكترۆنی عەرەب 
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر