1. ڕۆژنامەى دەیلی سەباح/ هاکان فیدان: کۆمپانیاتورکییەکان بە داهاتی نەوت پشتیوانى داراییپڕۆژەکانی ئاو لە عێراق دابین دەکەن: تورکیا لە ڕێگەیهاکان فیدان وەزیری دەرەوەی وڵاتەکەیەوە واژۆکردنیڕێککەوتنێکی لەگەڵ عێراق ڕاگەیاند کە بەپێی ئەوڕێککەوتنە کۆمپانیا تورکییەکان نەوتی عێراق دەکڕن وداهاتەکەی دەخرێتە سەر حسابێکی تایبەت، کەپارەکەی بۆ دابینکردنی دارایی پڕۆژەکانی ژێرخانیئاو لە ناوخۆی عێراقدا بەکاردەهێنرێت.
ئەم ڕێککەوتنەدەکەوێتە چوارچێوەیەکی فراوانتری هاوکاریی نێوانهەردوو وڵات و ئامانجی بەرەوپێشبردنی کاراتریبەکارهێنانی ئاوە لە عێراق و کردنەوەی دەرفەتە بۆبەڵێندەرانی تورکیا لە بازاڕی عێراقدا. بەم شێوەیەتورکیا سوود لەو پشتیوانییە داراییە وەردەگرێت وهاوکات عێراق هاوکاری دەکرێت لە پەرەپێدانیژێرخانی ئاو و ئاودێری، کە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەواو زیادبوونی خواستەوە ڕووبەڕووی ئاستەنگی بەرچاوبووەتەوە. خاڵە سەرەکییەکانى ڕێکەوتنەکە بریتییە لە:
ا. کڕینی نەوتی عێراق لەلایەن تورکیاوە ووەبەرهێنانەوەی پارە لەناو ئابوری تورکیادا.
ب. گرنگیدان بە ژێرخانی ئاو لە عێراق (چاکسازی لەسیستەمی ئاودێری، عەقڵانیکردنی بەکارهێنانیئاو).
ج. سەرکردایەتی تورکیا لە کەرتی بەڵێندەرایەتیهەرێمایەتی و فراوانکردنی کاریگەرییەئابوورییەکەی.
2. هێلینیک شیپینگ نیوزhellenicshippingnews.com: تورکیا دوای دوایینسزاکانی ڕۆژئاوا زیاتر نەوتی غەیرە ڕووسیا دەکڕێت: سەرچاوە ئاگادارەکان باسیان لەوە کردووە کەگەورەترین پاڵاوگەی تورکیا کە خاوەندارێتیکۆمپانیای سۆکار تورکیا دەکات، دەستیکردووە بەزیادکردنی کڕینی نەوت لە وڵاتانی دیکە جگە لەڕووسیا (وەک عێراق و کازاخستان) دوای سەپاندنیسزا نوێیەکانی ڕۆژئاوا بەسەر نەوتی ڕووسیا. پاڵاوگەکە لە کازاخستان و عێراقەوە نەوت هاوردەدەکات، ئەمەش پشتبەستنی بە نەوتی ڕووسیاکەمکردەوە، کە نزیکەی هەموو هاوردەکانى لەمانگەکانی ئەیلول و تشرینی یەکەمدا پێکدەهێنا. هەروەها کۆمپانیای توپراش/Tüpraş تورکیدەستیکردووە بە پشتبەستن بە نەوتى غەیرە ڕووسی بۆدڵنیابوون لە بەردەوامیی هەناردەکردنی بۆ ئەوروپابەبێ ئەوەی سزای بەسەردا بسەپێنرێت. خاڵەسەرەکییەکان بریتین لە:
ا. گۆڕانکارییەکی ستراتیژی بۆ زیادکردنى سەرچاوەینەوتی تورکیادا، دوورکەوتنەوە لە ڕووسیا.
ب. بەرزکردنەوەی توانای تورکیا بۆ پابەندبوون یانگونجاندن لەگەڵ ستانداردەکانی ڕۆژئاوا/ئەوروپا بۆدوورکەوتنەوە لە سزاکان، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەیکە ئابووری تورکیا لە سەرچاوەى وزەی خۆیدابەگوێرەی ژینگەی جیۆپۆلەتیکی گۆڕانکارییپێکهاتەیی بەخۆیەوە دەبینێت.
3. iGamingExpert : ڕەجەب تەیب ئەردۆغان فەرماندەکات بە بەرەنگاربوونەوەی قوماری نایاسایی: سەرۆککۆماری تورکیا پلانێکی تۆکمەی کارینیشتمانی (٢٠٢٥-٢٠٢٦)ی بۆ بەرەنگاربوونەوەیقومارە نایاساییەکان دەرکردووە، کە هەموودامودەزگاکانی دەوڵەت بەرپرسیارن لە جێبەجێکردنیلەژێر چاودێری ڕاستەوخۆی ئەودا. لە بەڵگەنامەکەداهاتووە کە قومارە نایاساییەکان هەڕەشە لە یەکێتیخێزان و پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان دەکات،سەرچاوەى ئابووری نافەرمی و سپیکردنەوەی پارەیە وبەم شێوەیەش مەترسی لەسەر ئاسایشی گشتی ونەزمی کۆمەڵایەتی دروست دەکات. پلانەکە بریتییە لە: داخستنی ماڵپەڕە بێ مۆڵەتەکان، چاودێریکردنیمامەڵە داراییەکان، زیادکردنی سزاکان، و هاوکارینێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی تۆڕەکانیقومارکردنی نێودەوڵەتی، هاوکات ڕەخنەگرتن لەکۆمپانیاکانی تەکنەلۆژیا و ڕیکلام کە ئاسانکاری بۆدەستڕاگەیشتن بەم چالاکییانە دەکەن. خاڵەسەرەکییەکانى بریتین لە:
ا. سیاسەتی ناوخۆیی بەرەو کۆنتڕۆڵکردنی توندترلەسەر ئابووری نافەرمی و چالاکییە دیجیتاڵییەکانپەرەدەستێنێت.
ب. بەستنەوەی قومارکردنی نایاسایی بە هەڕەشەکۆمەڵایەتی/ئەمنییەکان (وەک سپیکردنەوەی پارە،کاریگەری لەسەر گەنجان).
ئەم کارە وەک هەوڵێک دەخوێنرێتەوە بۆ پیشاندانیدەستکەوتێکی ناوخۆیی کە پێگەی حکومەت لەگەڵ خەڵکدابەهێزتر دەکات پێش هەڵبژاردنەکانی داهاتوو.
4. ڕۆژنامەکانى حورییەت و سەباح: ڕۆژنامەکانجەختیان لەسەر جەختکردنەوەى ڕەجەب تەیبئەردۆغان، سەرۆککۆمارى تورکیا کردەوە کە تورکیاتەحەمولى هیچ جۆرە تیرۆرێک ناکات لەناوسنوورەکانى و لە وڵاتانی دراوسێدا، گرنگی ئەملێدوانە کە لە سەباح و یەنی شەفەق بڵاوکراوەتەوە،وەک درێژکراوەی دانوستانە ئەمنییەکانی ئەم دواییەى تورکیا لەگەڵ عێراق سەیر دەکرێت.
5. هێزی نێودەوڵەتی لە غەززە: ڕۆژنامەکان لە زاری هاکانفیدان وەزیری دەرەوەی تورکیاوە بڵاویان کردەوە کەبڕیاری وڵاتان بۆ ناردنی هێزی سەقامگیری بۆ غەززەبەندە بە سروشتی ئەو ئەرکانەی کە پێیان سپێردراوە، ئەم هەڵوێستە نیشاندەری بەرژەوەندی تورکیایە بۆ هەرڕێکخستنێکی نێودەوڵەتی دوای ململانێ، هاوکاتجەخت لەوە دەکاتەوە کە ئەم هێزانە دەبێت بێلایەن وخزمەتگوزار بن، نەک داگیرکارییەکی نوێ پێکبهێنن.
6. هۆشداری تورکیا سەبارەت بە قودس و کەناریڕۆژئاوا، ڕۆژنامەکانی وەک یەنی شەفەق تیشکیانخستە سەر لێدوانەکانی ئەردۆغان کە دووپاتیانکردەوەتورکیا دژى لکاندنی کەرتی ڕۆژئاوا بەئیسڕائیل،گۆڕینی پێگەی قودس، یان پێشێلکردنی پیرۆزیمزگەوتی ئەقسا یە و جەختیشی کردەوە کە حەماسپابەندە بە ئاگربەستەوە، بەڵام ئیسرائیل بەردەوامە لەپێشێلکارییەکانی.
هەواڵە ئابوورییەکان: هەڵاوسان زیاتر لەوەیچاوەڕوان دەکرا دابەزین بەخۆە دەبینێت
1. تورکیا: هەڵاوسان خوار 33% : داتا فەرمییەکاندەریانخستووە کە ڕێژەی هەڵاوسانی ساڵانەی تورکیالە مانگی تشرینی یەکەمدا بۆ 32.87% دابەزیوە،لەکاتێکدا ڕێژەی مانگانە نزیکى 2.55% بووە، کە هەردووکیان کەمترن لە 33.24% و 2.83% ڕۆیتەرزەوە پێشبینیکرابوو. هەڵاوسانی خۆراک لە چاوساڵی ڕابردوودا 34.9% بووە، لە کاتێکدا هەڵاوسانیخانووبەرە لە چاو ساڵی ڕابردوودا بۆ زیاتر لە 50% بەرزبووەتەوە. ئەم دابەزینەی هەڵاوسان نیشاندەرێکیئەرێنییە، بەڵام دەسەڵاتدارانی دارایی ڕایانگەیاندووەکە گەیشتن بە ئامانجی ساڵانەی ٢٥-٢٩% تا کۆتاییئەمساڵ قورس دەبێت، خاڵە سەرەکییەکان:
ا. ئەم دابەزینە پاڵپشتێکی ئەرێنی بەسیاسەتی دراودەبەخشێت، بەتایبەتی کە بانکی ناوەندی تورکیاخێرایی کەمکردنەوەی ڕێژەی سوودیخاوکردووەتەوە.
ب. فشارەکانی هەڵاوسان هەرچەندە هێشتا زۆرن،بەڵام بە شێوەیەکی بەرچاو دەستیان کردووە بەکەمبوونەوە.
وەبەرهێنەران و بازاڕە داراییەکان لە نزیکەوە چاودێریدەکەن بۆ ئەوەی بزانن دەسەڵاتداران لە بڕیارەکانیسیاسەتی داهاتوودا چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم پێشهاتانەدادەکەن.
2. Investing.com /فرۆشتنی ئۆتۆمبێل بە ڕێژەی19.4% لە مانگی ئۆکتۆبەردا بەرز دەبێتەوە: بازاڕیئۆتۆمبێلی تورکیا لە مانگی تشرینی یەکەمدا بە ڕێژەی19.4% بازدانی بەخۆیەوە بینی. داتاکانی کۆمەڵەیدابەشکەرانی ئۆتۆمبێل (ADAC) دەریدەخەن کەفرۆشی ئۆتۆمبێل و بارهەڵگری سووک لە تورکیا لەمانگی تشرینی یەکەمدا بە بەراورد بە ساڵی پێشوو بەڕێژەی 19.4% بەرزبووەتەوە و گەیشتووەتە 116 هەزارو 149 ئۆتۆمبیل. شایەنی باسە کە کۆی گشتیفرۆشی چارەکی یەکەم-تشرینی یەکەم یەک ملیۆنئۆتۆمبیلی تێپەڕاندووە، کە نزیکەی 10.2% زیادیکردووە بە بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی 2024.خاڵە سەرەکییەکان:
ا. ئەم گەشەکردنە نیشاندەری باشتربوونی متمانەیبەکاربەرانی تورکیا و توانای کڕینی باشترە.
ب. سەرەڕای فشارەکانی هەڵاوسان، کەرتی ئۆتۆمبێلخۆڕاگری و توانای گەشەکردن نیشان دەدات. ئەمگەشەکردنە ڕەنگە ئاماژە بێت بۆ باشتربوونی کەرتەپەیوەندیدارەکانی وەک بەرهەمهێنان، هەناردەکردنو دارایی.
