هێرش عه‌بدولڕەحمان

لەگەڵ نزیکبوونەوەی ویلایەتەیەکگرتووەکان لەهەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی ساڵی 2024 کەشێکی سیاسیی تەلیسماوی‌و لەهەمانکاتدا نادڵنیا باڵی کێشاوە بەسەر وڵاتەکەدا.

ژمارەیەکی زۆر بەشداربوو کە خۆیان لە کەسانی دیار و خاوەن پێگە و کێبڕکێکاری تازە دەرکەوتوو دەبیننەوە هەموویان لە هەوڵی ئەوەدا سەرنجی دەنگدەران بۆخۆیان رابکێشن. لە چوارچێوەی سیاسەتی کۆمارییەکاندا، بەگوێرەی راپرسییەکانی پەیوەندیدار بە رای گشتی، دۆناڵد ترەمپ لەڕیزی پێشەوەی ڕکابەرەکاندایە، ئەگەرچی هێشتا لەبەزم‌و کێشە یاساییەکان دەربازی نەبووە.

هاوکات کەسێتییە دیارەکانی وەکو رۆن دیسانتیس و نیکی هاڵی وەک دوو کێبڕکێکاری گرنگ بۆچوون و دونیابینیی خۆیان خستووەتەڕوو.

هاوکات لەبەرەی دیموکراتەکانەوە جۆی بایدن هەیە کە وێڕای هەڵکشانی تەمەنی و دابەزینی ئاستە جەماوەرییەکەی چاوی لەوەیە دووبارە هەڵبژێردرێتەوە، لەکاتێکدا کۆمەڵێک کەسی دیکەی بەدیل لەبەردەمیدا راست بوونەتەوە، لەوانە مارییەن ولیەمسن و کۆنگرێسمانی مینیسۆتا دین فیلیپس.

هەڵبژاردنی ناوخۆیی حیزبی کۆماری لە فلۆریدا رەنگە ببێتە مەیدانێکی گەرمی رکابەران، کە هەشت کاندید لەخۆدەگرێت، لەوانە ریان بینکڵی کە یەکێک بوو لە بەشداربووە چاوەڕواننەکراوەکان.بینکڵی، وەک بەڕێوەبەرێکی جێبەجێکار لە داڵاس بۆخۆی خەرجی ھەڵمەتی بانگەشەکانی دابین دەکات و سەرنجی خستووەتە سەر پرسە گرنگەکانی وەکو قەرزی نیشتیمانی و ھەڵاوسان و چاودێری تەندروستی و پرسی پەنابەران.

ھەڵبژاردنی ناوخۆیی، کە کێبڕکێیەکە براوە تیایدا هەموو گرەوەکە دەباتەوە، لەسێشەمەی گرنگی ساڵی داھاتوو کە بە سوپەر تویسدەی ناسراوە بەڕێوەدەچێت و دەرگای رووبەڕووبوونەوە یەکلاکەرەوەکە دەکاتەوە، بەڵام ترەمپ بەرەیەکی دیکەی کردووەتەوە و دەیەوێت دیسانتیس حاکمی فلۆریدا ناچار بەکشانەوە بکات، بەو ھۆیەوە پشێوی خستووەتە یارییەکەوە.

بەگوێرەی ڕاپرسیەکانی ئەم دواییانە، ترەمپ و بایدن لەنێو دەنگدەرانی سەربەخۆدا لە کێبڕکێیەکی نزیکدان و لەھەمان کاتدا پاڵێوراوە سەربەخۆکانی وەکو رۆبەرت فرانسس کەنەدیی کوڕ و کۆرنێڵ وێست کاریگەری گەورەیان ھەیە، بەڵام راپرسیە پێشوەختەکان تا چەند پشتیان پێ دەبەسترێن ئەوە جێی پرسیارە، چونکە ھەروەک لەڕابردوودا بینراوە ئەم جۆرە راپرسیانە نەیانتوانیوە 300 رۆژ پێشتر پێشبینی ئەنجامەکانی ھەڵبژاردنەکان بکەن.

هێزێکی پاڵنەری وەکو لیژنەی دیاریکردنی سەرۆک مەسەلەکان ئاڵۆزتر دەکات، ئەمە جگە لەوەی راپرسییە سنوردارەکانی سەر ئاستی ھەرێمەکان لەسەر بنەمای ھەڵبژاردنی 2020 گریمانەکانی خۆیان لەبارەی شێوازی دەنگدانەوە دەخەنەڕوو. یەکێکیتر لە تەڵەزمە نوێیەکانی شانۆی ھەڵبژاردن ئەو 2851 دەنگدەرە تازە تۆمارکراوەیە کە لە راپرسیی ناوەندی لێکۆڵینەوەی ھارڤارد بەشدارییان لە راپرسیەکی رۆژی 15و 16ى ئۆکتۆبەردا کردووە.

بەپێی راپرسیەکە، ترەمپ بەدەنگی لەسەدا 48 بەرامبەر بەدەنگی لەسەدا 41ی بایدن کەوتووەتە پێش، ئەگەر ئەو دەنگدەرانە لەبەرچاو بگرین کە ھێشتا خۆیان یەکلانەکردۆتەوە بۆ دەنگدان بەکاندیدێکی دیاریکراو، ئاستی پشتگیریی ترەمپ بۆ لەسەدا 53 بەرزدەبێتەوە، ئەمە ھاوکات لەگەڵ ئەو راپرسیانەی دیکە کە نیشانیدەدەن ترەمپ لەویلایەتە گرنگەکاندا کەتووەتە پێش بایدنەوە، بەڵام ھەڵمەتی ھەڵبژاردنی بایدن بەبەھێزی ماوەتەوەو ستافەکەشی زۆر بایەخ بەم راپرسیانە نادەن‌و جەخت لەسەر نادروستیی پێشبینیە پێشوەختەکان دەکەنەوە.

کەڤین مونۆز، دەمڕاستی بایدن، جەختی لەوە کردووەتەوە کە ھەڵمەتی بانگەشەکەیان تەرکیزی لەسەر کۆکردنەوەی دەنگدەری جۆراوجۆرە و بە متمانەوە باسی سەرکەوتنی کارنامەی ھەڵبژاردنیان کردووە. ھەڵمەتی ھەڵبژاردن بەوەوە پەیوەستە کە ھێشتا کاتی زۆر ماوە بۆ ھەڵبژاردن و بواری ئەوە ماوەتەوە گۆڕانکاری چاوەڕوانکراو لە رای گشتیدا رووبدات. ھەڵبەتە ناتوانین ئەوە پشتگوێ بخەین کە پاڵنەر و بزوێنەرەکانی ھەڵبژاردنی 2024 جیاوازو تایبەتن.

ساحەی کۆمارییەکان تێکەڵەیەکە لە گەنج و پیر، لەلایەکەوە ترەمپ جەماوەرێکی پشوودرێژ و ئارامگری ھەیە و لەولاشەوە دیسانتیس ھەڵوێستی پارێزکارانەی خۆی نیشانداوە و ھاڵیش سەرنجی خستووەتە سەر چینی گەنجان و سیاسەتی دەرەوە. ھاتنە ناوەوەی لەناکاوی بینکڵی  پێشبینیکردنی ئەستەم کردووە، بەو پێیەی ھەر لە سەرەتاوە سەرنجی خستووەتەسەر پرسە گرنگ‌و کاریگەرەکانی وەکو قەرزی نیشتیمانی‌و چاودێری تەندروستی.

لەبەرەی دیموکراتەکانەوە، فاکتەری تەمەن بووەتە کێشەیەکی گەورە بەو پێیەی بایدن بە81 ساڵ تەمەنەوە خۆی ھەڵبژاردووەتەوە، هاوکات ولیەمسن‌و فلیپ ھەر لەئێستاوە خۆیان لەسیاسەتی تەقلیدی دوورخستووەتەوە.

ھەڵبژاردنی ناوخۆیی فلۆریدا، کە لە مانگی مارسی ساڵی داھاتوو بەڕێوە دەچێت، بۆ کۆمەڵێک لە پاڵێوراوەکان ساتەوەختێکی یەکلاکەرەوەیە. بنەمای "براوە ھەموو شتێک دەبات"، ھاوشێوەی 2016 کە ترەمپ بەشێوەیەکی یەکلاکەرەوە یارییەکەی بردەوە، کێبڕکێکەی توندتر کردووەتەوە.

ئاڵنگاریی ھەڵمەتی بانگەشەی ترەمپ لە بەردەم دیسانتیس، کە لە ویلایەتەکەی خۆیدا تیر و توانجی لێ دەدرێت، شانۆی بانگەشەی ھەڵبژاردنی گەیاندووەتە ئاستێک دەکرێت ئاراستەی گوتاری پێش ھەڵبژاردنە ناوخۆییەکە دیاری بکات. راپرسیی سەنتەری لێکۆڵینەوەکانی سیاسەتی ئەمریکی لە ھارڤارد(CAPS)، بە ئەنجامگیرییەکانی ئەم دواییانەی، پرسیار و مشتومڕی لەبارەی ئاراستە و رەوتی کێبڕکێکەوە ھێناوەتە ئاراوە.

بەرفراوانبوونی بەرەی ترەمپ دەرخەری ئەوەیە کە پشتگیرییەکی بەردەوامی ھەیە، بەڵام گرنگە ئەوەمان لەبیربێت راپرسییەکان وێنەیەکی خێرا و کورتی ساتەوەختێکی دیاریکراون و نابنە ئاماژەی دەستنیشانکەر. متمانەی دەستەی بانگەشەکارانی بایدن بە کارنامەی ھەڵبژاردنیان و تەرکیزکردنیان لەسەر کۆکردنەوەی دەنگدەری ھەمەجۆر ئەوە دووپات دەکەنەوە کە داتاکانی راپرسییە پێشوەختەکان دڵنیاییان تێدا نییە.

بەدەر لە کاندیدەکان و راپرسییەکان، ناکرێت دەزگایەکی وەکو ئەنجومەنی دیاریکردنی ھەڵبژاردنی سەرۆک و جێگری سەرۆک کە بە کۆلێجی ھەڵبژاردن ناسراوە بە کەم سەیر بکرێت. ئەو بۆچوونەی دەڵێت ویلایەتەکان ھاوشێوەی ساڵی 2020 دەنگدەدەن‌و بەھۆیەوە گۆڕانکاری چاوەڕوانکراو لەسەر ئاستی نیشتیمانی روودەدەن چەند سیناریۆیەکمان بۆ دروستدەکات.

هەر لە "هەژمارکردنەوەی دەنگەکانی ساڵی 2020 تا دەگات بە گۆڕانکارییەکانی پەیوەست بە لایەنداریی کۆلێجی هەڵبژاردن، دەرەنجامەکە روونە: هیچ حیزبێک ناتوانێت بە ئاسانی ببێتە براوە. چانسێکی کەم هەیە بۆ بردنەوەی یەکجاریی کۆلێجی هەلبژاردن و وەک دەزانین پرۆسەی هەڵبژاردنیش نزیک بووەتەوە.

لەگەڵ نزیکبوونەوەمان لەکێبڕکێی سەرۆکایەتیی 2024ی ویلایەتەیەکگرتووەکان، گرنگە دەرک بەوە بکەین کە شانۆی سیاسیی وڵاتەکە بەردەوام لەگۆڕاندایە، بەھۆی نادیاریی پاڵێوراوان‌و کاریگەریی کۆلێجی ھەڵبژاردن‌و سروشتی رووبەڕووبونەوەی ھەڵبژاردنە ناوخۆییەکان، قورسە ھەر لەم سەرەتایەوە دەرەنجامگیری بکەین، لەگەڵ ئەوەی ئامارو راپرسییەکان وێنەیەکی گشتییان نیشانداوین، ھێشتا ناتوانن بەتەواوی لایەنە وردو ئاڵۆزەکانی ھەڵبژاردنێکمان بۆ وێنا بکەن کە چەند مانگێک ماوە پێی بگەین. تاوەکو 5ی 11ى 2024 شتی چاوەڕواننەکراو لەرێگەیە، بۆیە ھێشتا ھەڵمەتی بانگەشە زۆری ماوە.

لەم گێژاوی ناسەقامگیرییە سیاسییەدا، ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تێکەڵەیەکی دژە لە شتی نوێ و باو. دۆناڵد ترەمپ، کە تا ئێستا رۆڵێکی دابەشکەری گێڕاوە و لەھەمان کاتیشدا کەسێتییەکی کاریگەرە، بەردەوامە لە رابەرایەتیکردنی ژمارەیەکی گەورە لە لایەنگرانی و ئەنجامەکانی ئەم دواییانەی راپرسییەکەی ناوەندی لێکۆڵینەوەی ھارڤاردیش ئەم کاریگەرییەی پشتڕاست کردووەتەوە. لەگەڵ ئەوەدا، لەسەدا 11ی ئەو دەنگدەرانەی ھێشتا بریاریان نەداوە ئاماژەن بۆ بوونی ژمارەیەکی زۆری دەنگدەر کە ھێشتا لە بیرکردنەوەدان و ھاوکات دەرخەری ئەوەن کە لایەنگریی سیاسی بەردەوام لە ھەڵبەز و دابەزدایە.

ئەگەر لە تۆپی بلورینیی سیاسی(بۆ پێشبینیکردن) وردبینەوە، وێنەی مێژووییمان دەکەوێتە بەرچاو. راپرسییەکانی سەرەتا، کە بە درێژایی مێژوو ئاماژەیەکی جێ باوەڕ نەبوون، ئەوەمان بیردەخەنەوە کە ئەوەی لە سیاسەتدا نەگۆڕە تەنھا گۆڕانە. کاریگەریی ھەمەلایەنەی ئاڵنگارییەکانی ھەڵبژاردنە ناوخۆییەکان و دیارنەبوونی پاڵێوراوە فەرمییەکان و بەزمی کۆلێجی ھەڵبژاردن ئەوەندەیتر بابەتەکە ئاڵۆزتر دەکەن. ھەڵبژاردن بۆخۆی وەک مەتەڵێکە و وەڵامەکانیش بە لێڵی و ناڕوونی دەمێننەوە تاوەکو ئەو کاتەی شتەکان روون و یەکلا دەبنەوە.

ھەڵبژاردنی ناوخۆیی فلۆریدا وەک تارماییەکی گەورە لە ئاسۆدا بەدی دەکرێت و دیارە کۆی گوتاری کێبڕکێ کۆمارییەکە ئاراستە دەکات. بەرهەڵستیكردنی رۆن دیسانتیس لەلایەن ترەمپەوە كەمێك دۆخەكە ئاڵۆز دەكات و ئەو كێبڕكێیە روون و راشكاوەی تا ئێستا لەئارادا بووە دەگۆڕێت بۆ شانۆیەكی پڕمەترسی. ئەگەر لە هەڵبژاردنە ناوخۆییەكانی ساڵی 2016 بڕوانینەوە، دەبینین سیستمی "براوە هەموو شتێك دەبات" بەهۆی جەختكردنەوەی لەسەر گرنگیی یەك بە یەكی دەنگەكان كێبڕكێیەكە توندتر دەكاتەوە. لەگەڵ ئەوەی راپرسییەكان وێنەیەكی كورت و خێرای هەست و سۆزی جەماوەرمان بۆ دەكێشن، زۆربەی جار ئەو تەوژمە شاراوانە لەیاد دەكەن كە دەرەنجامەكانی هەڵبژاردن دیاری دەكەن. بێباكیی دەستەی هەڵمەتی بانگەشەی بایدن لە راپرسییەكان و پشتبەستنیان بە دەنگدەری جۆراوجۆر دەرخەری نەخشەڕێیەكی ستراتیژییە كە تەنها بایەخ بە ژمارە نادات.

نیشانەی باوەڕبوونە بە هێز و كاریگەریی رێكخستنی خەڵكی ئاسایی و دەرككردنە بەوەی رێژەی سەدیی راپرسییەكان لە دونیای ئالۆزی سیاسەتی ئەمریكیدا هەمیشە سەركەوتنی بەدواوە نییە. هیچ گومانی تێدا نییە ئەو رێگەیەی لەپێشمانە شتی سەرنجڕاكێش و چاوەڕواننەكراوی تێدایە.

ئەوەندەی نەماوە وڵاتەكە خۆی بۆ هەڵبژاردنی پڕ لە كێبڕكێی گەرمی 5ی 11ی 2024 ئامادە بكات، ململانێی نێوان هێزە سیاسییە دامەزراوەكان و پاڵێوراوە دەركەوتووەكان و هەلەكەسەمای لایەنەكان لەگەڵ راپرسییەكان و هەبوونی كۆلێجی هەڵبژاردن هەموویان رۆڵیان دەبێت لە پەردەلادان لەسەر نهێنییەكانی شانۆ سیاسییەكە، لەم هاوئاهەنگییەی دیموكراسیدا، هەر نۆتەیەك پاڵێوراوان و دەنگدەران و رووداوە پێشبینی نەكراوەكان لێی بدەن ئاوازی هەڵبژاردنی 2024 بەرهەم دەهێنن، ئاوازێك كە دوا ژێكانی هەر بە ناڕوونی دەمێننەوە. مەیدانەكە ساز و ئامادەیە و رۆڵگێڕەكان لەجێی خۆیاندان و جەماوەریش، بەوەی خۆی یەكلاكردووەتەوە و بەوەشی هێشتا راڕایە، چاوەڕێی كۆتا قۆناغی گەورەی دیموكراسییەتی ئەمریكییە.

*لە پلاتفۆرمی میدیەم بڵاوکراوەتەوە ڕەزوان حەسەن کردویەتی بەکوردی