چیرۆکی ئیلهامبەخش; نیکۆلا تێسلا

ڕاپۆرت

25/03/2024‌ 3622 جار خوێندراوه‌ته‌وه

داهێنەرێک کە چەندین دەستکەوتی زانستی بەخشییە جیهان و گرنگترین دەستکەوتەکانی بریتین لە کارەبای ئەی سی، ماتۆڕی کارەبایی، کۆیلی تێسلا... 

تێسلا لە ١٠ی تەمموزی ساڵی ١٨٥٦ لە شاری سامیلجانی ئیمپراتۆریەتی نەمسا (ئێستای کرواتیا) لەدایک بووە، یادگەیەکی فۆتۆگرافی هەبووە و دەیتوانی کتێب و وێنە و تەنانەت پێکهاتەی سێ ڕەهەندیش دەرخبکات. لە تەمەنی هەرزەکاریدا تووشی نەخۆشی کۆلێرا بوو. زیاتر لە ٩ مانگ، ٩ مانگ زەلیل بوو و خەریک بوو بمرێت. تێسلا ئەندازیاری و فیزیای خوێندووە بەڵام بەبێ وەرگرتنی بڕوانامە بەجێی هێشتووە. لە کۆلێژ سەرسام بوو بە کارەبا. لە ساڵی ١٨٨٤ ڕووی لە ئەمریکا کرد بۆ ئەوەی لە لای داهێنەری بەناوبانگی تۆماس ئەدیسۆن کار بکات.

لەکاتێکدا کە بۆ کۆمپانیای تۆماس ئەدیسۆن کاریدەکر، یارمەتی داون بۆ باشترکردنی دیزاینی ماتۆڕی دی سی. تۆماس ئەدیسۆن سەرەتا ١٢ ملیۆن دۆلاری پێشکەش کرد بۆ کارەکەی بەڵام نەیتوانی پارە بدات تەنها بە وتنی "تۆ لە نوکتەی ئەمریکی تێناگەیت" و هەفتانە ١٠ دۆلاریان پێشکەش دەکرد. دوای ئەم ڕووداوە جیابوونەوە بەڵام یەکێک لە گرنگترین هۆکارەکان لەسەر بۆچوونی جیاوازی بوو لەسەر کارەبای ئەی سی..

ئەدیسۆن وتی بیرۆکەکانی "زۆر نایاب"ن، بەڵام "بەتەواوی ناکرداریبوون"

ڕکابەرییەکەیان بۆ ساڵانێک بەردەوام بوو و ناوی لێنرا [جەنگی ئێستا] تەنانەت ئەدیسۆن هەوڵیدا سووکایەتی پێبکات لەکاتێکدا هەوڵی دەدا باڵادەستی ئێستای دی سی بسەلمێنێت. بۆ بەدەستهێنانی ئەمەش کارەبای لە ئاژەڵەکانی دا بۆ ئەوەی فۆڕمی نوێی کارەبای بێناوبانگ بکاتە کارەبای گۆڕاو. بەڵام پێویست ناکات زیاتر بڵێین، کات سەلماندی کە تێسلا ڕاست دەکات و دەتوانیت ئامێرەکانی ئەی سی لە هەر ماڵێکدا ببینین.

-زانست لە خۆیدا تەنها چەواشەکارییە مەگەر بۆ باشترکردنی مرۆڤایەتی وەک ئامانجی سەرەکی بێت.
¬¬-نیکۆلا تێسلا

نیکۆلا بە ئارەزوی خۆی دەژیا و ئەمەش یەکێک بوو لە هۆکارەکانی هاندەر بۆ هەریەکێک لە داهێنانەکانی. ساڵاێک دواتر تێسلا کاری لەسەر گواستنەوەی ڕادیۆیی کرد، بەڵام تاقیگەکەی لە ڕووداوێکی ئاگرکەوتنەوەدا لەناوچوو کاتێک یەکەم سیگناڵی ڕادیۆیی ڕاستەقینەی ئامادە دەکرد. گوگلیلمۆ مارکۆنی بیرۆکەکانی خۆی و تەکنەلۆژیای خۆی وەرگرت بۆ بەدەستهێنانی خەڵاتی نۆبڵ. تێسلا دڵخۆش نەبوو بەم پێشهاتە , بە تایبەت کاتێک زانی کە مارکۆنی هەموو پشتگیری داراییەکەی لە ڕکابەرە کۆنەکەی ئەدیسۆن وەرگرتووە.

-گرنگ نییە بیرۆکەکەمیان دزیوە . . گرنگ ئەوەیە کە هیچی خۆیان نییە
-نیکۆلا تێسلا

دواتر دادگا لە بەرژەوەندی تێسلا ڕەتیکردەوە و داهێنان نامەکەی مارکۆنی پووچەڵکردەوە چونکە ئەوانە لەسەر بنەمای کارەکانی نیکۆلا تێسلا بوون. بەڵام بەداخەوە تێسلا چیتر نەمابوو ئەم ڕۆژە ببینێت چونکە دوو ساڵ دوای مردنی ڕوویدا.

دواتر دادگا لە بەرژەوەندی تێسلا ڕەتیکردەوە و داهێنان نامەکەی مارکۆنی پووچەڵکردەوە چونکە ئەوانە لەسەر بنەمای کارەکانی نیکۆلا تێسلا بوون. بەڵام بەداخەوە تێسلا چیتر نەمابوو ئەم ڕۆژە ببینێت چونکە دوو ساڵ دوای مردنی ڕوویدا.

لە ساڵی ١٨٩٨ تێسلا داهێنانی بەلەمێکی ئۆتۆماتیکی ڕاگەیاند کە لە دوورەوە بە کۆنترۆڵ دەکرا. کاتێک گومانەکان هاتە ئاراوە، تێسلا داواکارییەکانی خۆی بۆ ئەوە سەلماند لەبەردەم خەڵکێکی زۆر لە مەدیسۆن سکڤارگ گاردن.

یەکێک لە پڕۆژە هەرە گەورە مەبەستەکانی تاوەری واردنکلیف بوو، کە تاوەرێکی ١٨٥ پێ بوو و شێوەی قارچک بوو لە کەناری باکووری لۆنگ ئایلەند توانای گواستنەوەی پەیام و تەلەفۆن و وێنە بۆ کەشتییەکانی دەریا و ئەودیوی زەریای ئەتڵەسی هەبوو لە ڕێگەی بەکارهێنانی زەوی بۆ گواستنەوەی سیگناڵەکان.

ئەمەش پڕۆژەیەکی شۆڕشگێڕانە بوو چونکە تێسلا ویستی بەکاری بهێنێت بۆ گەیاندنی کارەبا بە بێ وایەر و ڕووناککردنەوەی شاری نیویۆرک بە گواستنەوەی ملیۆنان ڤۆڵت کارەبا لە ڕێگەی هەواوە.

ئەو لە ساڵی ۱۹۰۱ قەرزی لە جەی پی مۆرگان وەرگرت بۆ ئەم پڕۆژەیە، بەڵام لە پرۆژەکە کشایەوە.

هەندێک پێیانوایە کە مۆرگان پارەی بڕیوە کاتێک بۆی دەرکەوت کە پلانەکەی تێسلا لەوانەیە کەرتی وزەی دیکەی نانبڕاو کردبێت.

تەنها گریمانە بکە جیهان بەبێ بەکارهێنانی وایەر کارەبای پێدەدرێت. زۆر بەدبەختانەبوو بۆ تێسلا و لە ساڵی ١٩٠٦دا وازی لە پڕۆژەکە هێنا پێش ئەوەی کە بتوانێت کار بکات و تاوەری واردنکلیف لە ساڵی ١٩١٧دا هەڵوەشایەوە.

نیکۆلا تێسلا یەکێک بوو لە زانا دیارەکانی جیهانی مۆدێرن و هەندێک لە داهێنانەکانی زۆر پێش سەردەمی خۆی بوو. بەڕاستی گرنگی بە پارە و ناوبانگ نەدەدا و سەرنجی لەسەر داهێنانەکان بوو کە ژیانی مرۆڤەکان باشتر دەکەن. زۆر کەس لەبارەیەوە نازانن لە چاوو  تۆماس ئەدیسۆن کردووە بەڵام تێسلا بەردەوامە لە ژیان لە هەر ماڵێکدا لەگەڵ داهێنانەکانی.  

و: ئاهەنگ جه‌مال ئه‌حمه‌د