شارپرێس:

ڕێبه‌رى پارتى كرێكارانى كوردستان له‌دورگه‌ى ئیمراڵیه‌وه‌ ڕایگه‌یاند، "پەکەکە بەدڵنیاییدان لەبونی نەتەوەیی گەلی کورد لەتورکیاو باکوری کوردستان، ئەرکی مێژویی‌و تێكۆشانى 52 ساڵه‌ى خۆى كۆتایی پێهێنا"، ده‌شڵێت، "خۆڕێکخستن لەسەر بنەمای دیالۆگی دیموکراتییانە لەسۆسیالیزمێکی پەنابەر بۆ توندوتیژی بەگونجاوتر دەزانم".

له‌کۆنفرانسی ئاشتی‌و کۆمەڵگه‌ی دیموکراتیک کە پارتی یەکسانی‌و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) لەئه‌ستەنبوڵ سازیكردو دوو ڕۆژ به‌رده‌وامده‌بێت، عەبدوڵڵا ئۆجەلان لەپەیامێکدا کە بۆ کۆنفرانسه‌كه‌ ڕایگه‌یاند، "وەک کورد خەباتی هەبون‌و شکۆداری 52 ساڵەی پەکەکەمان تەواوکرد، ئێستا چوینەتە ناو قۆناغی بونیادنانەوەی سەرلەنوێى کۆماری دیموکرات‌و کۆمەڵگه‌ی دیموکرات".

پەیامەکەى ئۆجه‌لان لەلایەن وەیسی ئاکتاش خوێندرایەوە کە 10 ساڵ لەزیندانی ئیمراڵیدا ڕاگیرابوو و لەمانگی تەمموزى ئه‌مساڵدا ئازادکرا، ئۆلاجه‌ن وتى، "دەوڵەت-نەتەوە سۆسیالیزم، شکستپێده‌هێنێت‌و کۆمەڵگه‌ی دیموکرات سۆسیالیزم سەردەخات، ئەمڕۆ ڕۆژی ڕێپێوانە بۆ ڕزگاری دیموکراسی لەسەر بنەمای سۆسیالیزمی کۆمەڵگه‌ی دیموکرات، ئەمەش پێویستی بەوەیە لەبری دەوڵەت، کۆمەڵگه‌یەکی دیموکرات لەسەر بنەمای دیموکراتی‌و ژینگەپارێزو داکۆکیکار لەمافەکانی ژنان بونیادبنرێت".

ئه‌وه‌شى وت، "ئەمە پێویستی بەداڕشتنەوەی سیاسیی‌و ئایدۆلۆژی جوڵانەوەی ئاپۆیی‌و تیکەڵبونە لەگەڵ خەڵک، سۆسیالیزمی دیموکراتی لەپەیوەندی لەگەڵ دەوڵەتدا دیسانەوە شێوە دەداتەوە بەپرۆسەی ئاشتی‌و چارەسەریی، لەدیدی کۆماری دیموکراتییەوە دەوڵەت هێزێکی خوایی نییە بەسەر کۆمەڵگه‌وە، بەڵکو پێویستە دەوڵەت ببێت بەپێکهاتەیەک کە لەمیانی پەیماننامەی دیموکراسی نێو کۆمەڵگه‌ ئەرکەکانی ئەنجامدەدات، بەستراتیژیەتی سیاسەتی دیموکراتی گۆڕانکاری لەنێو دەوڵەتدا دەکرێت‌و کۆمەڵگه‌ لەسەر بنەمای دیموکراتی بونیاد دەنرێتەوە".

ئۆجەلان بۆ بەبنەماگرتنی یاسایی ئەم ستراتیژیەتە بەپێویستی دەزانێت بنەمای ئاشتییەکی هەمیشەیی دابنرێت‌و چارەسەرێک بدۆزرێتەوە وەک میکانیزمێکی هاوسەنگ دڵنیایی بدات لەپەیوەندییە دیموکراتییەکانی نێوان کۆمەڵگه‌و دەوڵەت‌و یاسا، هاوکات ڕۆڵ بگێڕێت لەسەرلەنوێ بونیادنانەوەی بەدامەزراوەییکردن بۆ سیستمی کۆمەڵگه‌، ڕەوایەتیدان‌و دامەزراندنی کۆماری دیموکرات.

دەشڵێت، "ستراتیژیەتی خەباتی بنەمای ئەمەیش تیکەڵبونی دیموکراتییانەو چەمکی یاسایەو ئەمەش پێویستی بەیاسای هاوڵاتیی یەکسان، یاسای کۆمەڵگه‌ی ئاشتیی‌و دیموکراتی‌و یاساکانی ئازادییە".

ئۆجەلان ئاماژەی بەوەداوە، یاسای تێکەڵبونی دیموکراسی هەم دەوڵەت دەکاتە دەوڵەتێکی خاوەن ڕێسا، هەم ئەو هەبونەی کۆمەڵگه‌ بەدەستیهێناوە بەدامەزراوەیی دەکات‌و بەواتای ئاشتبونەوە لەگەڵ ئازادی دێت.

ئۆجه‌لان زیاتر له‌و ڕوه‌وه‌ دەڵێت، "پرۆسەی بانگەوازی کۆمەڵگه‌ی ئاشتی‌و دیموکراتی کە دەستم پێکردوە، پرۆسەی دیالۆگە، لەناوچەیەکی وەک ڕۆژهه‌ڵاتى ناوەڕاست کە چەندین نەتەوە، ئایین‌و مەزهەب لەخۆدەگرێت زۆر شت هەیە بەدانوستان‌و ڕێگه‌چارەی ئاشتییانە چارەسەردەکرێن، خۆڕێکخستن لەسەر بنەمای دیالۆگی دیموکراتییانە لەسۆسیالیزمێکی پەنابەر بۆ توندوتیژی بەگونجاوتر دەزانم.

ده‌قى په‌یامه‌كه‌ى ئۆجه‌لان:
رۆشنبیرانی بەڕێز، هەڤاڵانی هێژا، نوێنەرانی بەڕێزو هەموو ئەوکەسانەی هێشتا بڕوایان بەسۆسیالیزم هەیە؛
 
من لە کاتێکدا لەگەڵتان دەدوێم کە لەدورگەی ئیمراڵی و لەهەلومەرجی گۆشەگیریی 26 ساڵەدا، بۆ پرسی کورد لەتورکیا بەگەڕان بەدوای ئاشتيی و کۆمەڵگەی دیموکراسیدا دانوستاندنەکان لەگەڵ دەوڵەت دەستیانپێکردوەتەوە، بۆ من زۆر بەنرخ و واتادارە کە ئەمڕۆ لێرە لەکۆنفرانسی نێودەوڵەتیی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراسیدا لەسەر بونیادنانەوەی سۆسیالیزم قسەتان بۆ دەکەم.
 
وەک کورد، ئێمە تێکۆشانی 52 ساڵەی پەکەکەمان بۆ بون و شکۆ تەواوکردوەو ئێستا پرسەکە پێی ناوەتە قۆناغێکەوە کە کۆماری دیموکراسی و کۆمەڵگەی دیموکراسی سەرلەنوێ تێیدا بونیاد دەنرێتەوە.
 
پەکەکە بەمسۆگەرکردنی بونی نەتەوەیی گەلی کورد ئەرکە مێژوییەکەی خۆی جێبەجێکرد، لەهەمانکاتدا بنبەستبونی سۆسیالیزمی دەوڵەت-نەتەوەی دەرخست. سۆسیالیزمی سەدەی 20 وەک هەنگاوێکی شۆڕشگێڕیی نەرێنی دەرکەوت، بەڵام نەیتوانی شوێنی خۆی پڕبکاتەوە، لەساڵانی 1990کاندا کە زۆربەی مرۆڤەکان لەسۆسیالیزم هەڵدەهاتن، من وتم "پێداگريی لەسەر سۆسیالیزم پێداگرییە لەسەر مرۆڤبون'و تەواوی ژیانی خۆم بۆ بونیادنانەوەی ئەم هیوایە تەرخانکرد، ئەم تێکۆشانە کە بەباجێکی قورس بەڕێوەچوو، ئەمڕۆ بوەتە میراتێک کە بەرەخنەی تیۆريی و پراکتیکی دروست بوە. بۆ ئەوەی بەشێوەیەکی راست خاوەندارێتی لەم میراتە بکەین، دەبێت سۆسیالیزم لەیادەوەرییەکەوە بگۆڕین بۆ هێزێکی کۆمەڵایەتیی زیندوو کە لەگەڵ گەل دەنگبداتەوە.
 
پێویستە نەریتی سۆسیالیستی لەمێژودا هەم بۆ بونیادنانی ئاشتيی و هەمیش بۆ بونیادنانی کۆمەڵگەی دیموکراسی وەک میراتێک سەیر بکرێ و رێگەی بەدەستهێنانی ئەمەش بەجێبەجێکردنی ئەرکە نێودەوڵەتییەکان (ئەنتەرناسیۆنال) لەتیۆرو پراکتیکدا مومکینە.
 
هەرچەندە سۆسیالیستە یۆتۆپی و مارکسیستەکان لەسەدەی 19 بەدواوە بەفراوانی رەخنەیان لەسیستمی هەژمونی سەرمایەداری گرتوە، بەڵام نەیانتوانی هەڵوێستێکی ئەنجامگیر پێشبخەن، کاپیتاڵیزمی ئەمڕۆ چی دیکە قەیران نییە، بەڵکو گەیشتوەتە ئاستی نەخۆشییەک کە هەڕەشە لەرەگەزی مرۆڤ دەکات. قۆرخکاریی توندوتیژی لەشێوەی دەوڵەت-نەتەوەدا لەم وێرانکارییەدا یەکلاییکەرەوەیە.
 
هەروەک چۆن سەرمایەداری تەنها بەبنەما ئابورییەکان شرۆڤە ناکرێ، ئێمەش ناتوانین شکستخواردنی بزوتنەوە سۆسیالیستەکان تەنها بەزۆردارێتیی سەرمایەداری شرۆڤە بکەین، هەڵە مێژوییەکان و هەڵەکانی ئێستاش لەم پاشەکشەیەدا یەکلاییکەرەوەن.
 
دەبێت لەرەخنەکانم لەسەر مارکسیزم بەدروستی تێبگەن، من مارکس تاوانبارناکەم؛ لەسەردەمی ئەودا، مێژوو وەک ئەمڕۆ رون نەکرابوەوە، قەیرانی ژینگە بونی نەبوو و سەرمایەداری لەسەردەمی هەڵکشانیدا بوو، سەرباری هەموو ئەمانە، مارکس کەسێکی ئایدیۆلۆجی زۆر بڕوابەخۆبوو کە هەمیشە رەخنەی لەخۆی دەگرت. ئەو رزگاریی ژنانی دەبینی، بەڵام لەبەرئەوەی بەشێوەیەکی روکەش شیکردنەوەی بۆدەکردو لەقوڵاییەکەی تێنەدەگەیشت، بڕوای وابوو کە ئەگەر چەوساندنەوەی ئابوری تێپەڕێندرێ، ئەوا ئەویش تێدەپەڕێندرێ، ئەو هەوڵی دەدا مێژوی کۆمەڵایەتی تەنها لەرێگەی چینەوە شرۆڤە بکات و نەیتوانی شیکارییەکی تێروتەسەل بۆ دەوڵەت و دەوڵەت-نەتەوە بکات، هەر لەبەر ئەمەش ئەنجامی قورس دەرکەوتن، سەرباری هەموو ئەم رەخنانە، دەمەوێ ئەوە زیادبکەم کە من رێز لەبەرهەمەکانی مارکس دەگرم، گومانم لەنیەتی ئەو نییەو مارکسیزم لەمارکس جیا دەنرخێنم، هەرچەندە لەسەر هەندێک بابەتی بنەڕەتی رەخنە لەمارکسیزم و سۆسیالیزمی واقیعی دەگرین، بەڵام ئەوەی ئێمە وەک سۆسیالیست هەستی پێدەکەین رەخنە لەخۆگرتنە.
 
پێویستە هێزە دژە-سیستمەکان، ماتریاڵیزمی مێژوویی سەرلەنوێ هەڵسەنگێننەوە بەشێوەیەک کە لەگەڵ راستیی کۆمەڵگەی مرۆڤایەتیدا یەکبگرێتەوە. گرنگە مرۆڤ تێبگات کە سەرمایەداری لەسەدەی 16دا "لەئاسمانەوە نەهاتوەتە خوارەوە"، رەگەکانی دەگەڕێنەوە بۆ پێشکەوتنی شارستانیەتی 10 بۆ 12 هەزار ساڵە لەخواروی مێزۆپۆتامیا. ناوەندەکانی وەک گردی میرازان و گردی کەچەڵ ئەم سەرەتایە مێژوییە روندەکەنەوە، لەبەرئەمە، من بەراستتری دەبینم کە سیستمی شارستانیەتیی ئێستا وەک "سیستمی بکوژی کۆمەڵایەتیی کاست" ناوبنێم، بەڵگە شوێنەوارناسی و ئەنترۆپۆلۆژییەکان نیشانیدەدەن کە کاستەکانی پیاوانی راوچی، بەبەکارهێنانی تەکنیکەکانی کوشتن کە پێشیانخستبوو، کۆمەڵگە خێڵەکانی ناوەند-ژن یان سەرکوتکردو ژنیان کردە کۆیلە، ئەمە قووڵترین لێکترازان و شکاندنە لەمێژووی مرۆڤایەتیدا. لەهەمانکاتدا دژەشۆڕشێکی گەورەیە کە هەموو پێشکەوتنەکانی شارستانیەتیی پێشخۆی دیاریکردوە.
 
شیکارکردنی سەرمایەداريی لەروانگەیەکی مێژوییەوە ئاسۆی ئێمە زۆر فراوان دەکات، ئەم سیستمە تەنها ناکۆکییە ناوخۆییەکانی ناو کۆمەڵگە قوڵناکاتەوە، بەڵکو لەهەمانکاتدا بەپێشخستنی سیستمی چەکی کیمیایی و ئەتۆمی کە دەتوانن گەڕەستێرەکە وێران بکەن، بەپیسکردنی کەشوهەواو بە تاڵانکردنی سەرچاوە ژێرزەويی و سەرزەوییەکان سروشت وێراندەکات و بەمشێوەیە کۆتایی بەمرۆڤایەتی دەهێنێت، لەناو ئەرکە بنەڕەتییە نێودەوڵەتییەکاندایە کە گرێدراو بەم ڕاستییەوە شیکارییەکی سەرمایەداری نوێ پێشکەش بەمرۆڤایەتی بکرێ.
 
دەبێت مێژوی ژێردەستەکان بەروانگەی کۆمۆنەکان کە پێکهاتەیەکی خۆپاراستنەو لەچینایەتی لەپێشترە، لێکۆڵینەوەی لێ بکرێ، بۆ ئەمەش پێویستی بەروانگەیەکی مێژوییە کە هۆزە سەرەتاییەکان وەک سەرەتای کۆمۆنەکان دەبینێت و دەگاتە ئەو چینەی کە ئێمە ئەمڕۆ پێی دەڵێین پرۆلیتاریا یان دەگاتە هەموو گەلانی ژێردەستە.
 
لەسەر ئەم بنەمایە ئێمە دەڵێین کە مێژوو بە تێکۆشانی چینایەتییەوە سنووردار نییە. ئەمەش لەخۆدەگرێ و راستترە مێژوو وەک پڕۆسەی پەیوەندی و پێکدادان لەنێوان پێشکەوتنی کۆمۆنال و پێشکەوتنی دژە-کۆمۆنال بخوێندرێتەوە کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ نزیکەی 30 هەزار ساڵ لەمەوبەر.
 
من بڕوام وایە کە کۆنفرانسەکەتان لەسەر بنەمای شیکارییە تیۆرییانەی کە پێشکێشمکردون، گفتوگۆی گرنگ پێشدەخات کە بەشداريی دەکات لەتێگەیشتنێکی نوێ بۆ بەرنامەو رێکخستنی سیاسی، رێبازی بنەڕەتی لەم پڕۆسەیەدا ماتریالیزمی دیالەکتیکە، بەڵام دەبێت قاڵبەکانی دیالەکتیکی کلاسیک تێپەڕێنرێن، دەبێت ئێمە ناکۆکییەکان نەک وەک بەشگەلێک کە یەکتر لەناو دەبەن، بەڵکو وەک دیاردە کۆمەڵایەتییەکان کە یەکتر بەهێز دەکەن ببینین، چونکە بەبێ کۆمۆن دەوڵەت نییە، بەبێ بۆرژوازی پرۆلیتاریا نییە، لەبەرئەوە، دەبێت ئێمە ناکۆکییەکان نەک بەعەقڵیەتێکی وێرانکەر، بەڵکو بەروانگەیەکی مێژویی وەرچەرخێنەر دەستنیشان بکەین.
 
پێشکەوتنە زانستییەکانیش نیشانیدەدەن کە رێبازی دیالەکتیک تائەوکاتەی بەرەها نەکرێ، لەشیکاریی کۆمەڵایەتیدا ئامرازێکی کاریگەرە، لەم چوارچێوەیەدا، نوێکردنەوەی دیالەکتیکی کۆمۆن-دەوڵەت و چین-دەوڵەت پێویستە، شکستخواردنی سۆسیالیزمی راستەقینەی سەدەی 20 لەشرۆڤەکردنی هەڵەی ئەم دیالەکتیکە مێژوییەوە سەریهەڵدا: هەرچەندە سۆسیالیزمی دەوڵەتگەرا دەوڵەتی بەدەستخست، بەڵام لەکۆتاییدا لە بەرامبەریدا تێکشکا، بەگرێدانی مافی چارەی خۆنوسینی نەتەوەکان بەدەوڵەتی نەتەوەییەوە، لەناو سنوری سیاسەتەکانی بۆرژوازیدا خنکا، چەمکی "دەوڵەت-نەتەوەی پرۆلیتێر" جگە لەبەرهەمهێنانەوەی زهنیەتی دەوڵەتگەرا ئەنجامێکی تری دروستنەکردوە.
 
من ئەم حەقیقەتەم بەشێوەیەکی راست شرۆڤە کردو وتم:"سۆسیالیزمی دەوڵەت-نەتەوە مرۆڤ بەرەو شکست دەبات، سۆسیالیزمی کۆمەڵگەی دیموکراسی، مرۆڤ بەرەو سەرکەوتن دەبات، ئەمڕۆ کاتی رێپێوانە بەرەو رزگاریی دیموکراسی لەسەر بنەمای سۆسیالیزمی دیموکراسی".
 
لەژێر رۆشنایی ئەمەدا بڕواموایە کە ئێمە لەجیاتی دەوڵەت، بەروانگەی کۆماری دیموکراسی، نەتەوەی دیموکراسی و بەپارادایمی کۆمەڵگەی دیموکراسی، ئازادیخوازی ژنان، ژینگەیی و دیموکراسی سەردەکەوین.
 
ئەم تێگەیشتنە، بزوتنەوەکەمانی گەیاندوەتە نوێبونەوەی ئایدۆلۆژيی و سیاسيی، دینامیزمی رێکخستنی و گەلپارێزو بەرەو بەرنامەیەکی سۆسیالیستی بردوە کە دەتوانێ ببێتە وەڵام بۆ پێداویستییەکانی سەدە.
 
پەیوەندیی سۆسیالیزمی دیموکراسی بەدەوڵەتەوە لەپڕۆسەی ئاشتی و چارەسەریدا سەرلەنوێ شێوە دەگرێ، من پەیوەندیی خۆم لەگەڵ دەوڵەت وەک پەیوەندییەکی بەدیموکراسیبون پێناسە دەکەم، لەتێگەیشتنی کۆماری دیموکراسیدا پێویستدەکات دەوڵەت لەسەروی کۆمەڵگەوە نەبێت، بەڵکو لەچوارچێوەی پەیمانێکی دیموکراتیکدا لەگەڵ کۆمەڵگە کاربکات، بەستراتیژیی سیاسیی دیموکراتیک، مومکینە کە لەناو دەوڵەتدا گۆڕانکاريی و وەرچەرخان دروستبێت و کۆمەڵگە لەسەر بنەمایەکی دیموکراتیک سەرلەنوێ بونیادبنرێتەوە.
 
جێگیرکردنی ئەم ستراتیژە لەسەر یاسا، بنەمایەکی هەمیشەیی بۆ ئاشتی دەخوڵقێنێت. یاسا، وەک میکانیزمی پاراستن و هاوسەنگیی پەیوەندیی دیموکراتیکی نێوان دەوڵەت و کۆمەڵگە، ئامرازێکی چارەسەرییە کە رێگری لە تووندوتیژی دەکات. لەهەمانکاتدا رۆڵ دەگێڕێت لەبەدامەزراوەیکردنی بونیادنان و رەوایەتی کۆماری دیموکراتیک و بونیادنانەوەی سیستەمی کۆمەڵایەتی.
 
یەکێک لەو ئارگۆمێنتانەی کە من وەک ستراتیژێکی بنەڕەتیی تێکۆشان پێشکەشم کرد، تێکەڵبوونی دیموکراتیک و چەمکە یاساییەکەی بوو، یاسای تێكەڵبونی دیموکراتیک کە تێیدا یاسا لەرێگەی نۆرمە تاکەکەسی و گەردونییەکان و مافە بەکۆمەڵ بۆ بەرژەوەندیی کۆمەڵگە سەرلەنوێ بونیاد دەنرێتەوە، دەبێت لەسەر سێ پڕەنسیپی بنەڕەتی بونیادبنرێت:
 
• یاسای هاوڵاتیبوونی ئازاد.
• یاسای ئاشتيی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک.
• یاساکانی ئازادی.
 
یاسای تێکەڵبوونی دیموکراتیک هەم دەوڵەت وەردەچەرخێنێت بۆ دەوڵەتی پێوەرەکان و هەمیش بوونی بەدەستهاتووی کۆمەڵگە بە شێوەیەکی دامەزراوەیی مسۆگەر دەکات و بەم شێوەیەش ئازادیی خۆی بەدەست دەهێنێت. پڕۆسەی "بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک" کە من دەستم پێ کرد، پڕۆسەیەکی دیالۆگە. لە هەرێمێکی وەک ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کە ئەتنیک، ئایین و مەزهەبی تێکەڵاوی لێیە، زۆر شت هەن کە بە دیالۆگ و دانوستانە دیموکراتیکەکان بەدەست دەهێنرێن. بە ڕاستی، من بڕوام وایە کە سۆسیالیزمێکی واتادار جگە لە نزیکبوونەوەیەکی شۆڕشگێڕیی توندوتیژ، گونجاوترە کە خۆی وەک سیستەمێکی ئەرێنیی بنیاتنان و بوون رێک بخات و ئەمەش بە شێوازی دیالۆگی دیموکراتیک ئەنجام بدات. سەختە مرۆڤ بڕوا بەوە بکات کە سۆسیالیزم بەبێ ئەوەی لەسەر دیالۆگێکی دیموکراتیکی بەرفراوان و قووڵ بنیات بنرێت، ئەگەر بنیاتیش بنرێت، هەر بەردەوام (هەمیشەیی) بێت.
 
لینینیش وتویەتی، 'سۆسیالیزم بەبێ دیموکراسییەکی بەرفراوان و پێشکەوتوو بونیادنانرێت'.
 
بەو بیر و بڕوایەوە، هیوادارم کۆبوونەوەکەتان بە سەرکەوتوویی تێپەڕێت و سڵاو و خۆشەویستیی هەڤاڵانەی بێ کۆتاییم پێشکەش بە ئێوە دەکەم.
 
عەبدوڵڵا ئۆجەلان
دورگەی ئیمراڵی