ڕۆژئاوای كوردستان ـ كەنداڵ جودی:

 سیاسەتمەدارێكی مەسیحی سوری لە واشنتۆن ڕایگەیاند، مەسیحییەكان لە سوریا ڕووبەڕووی كێشەی بوون بوونەتەوە و داوای كرد مۆدێلی پاراستنی ناوچەكانی ئیدارەی خۆسەر لە سەرانسەری سوریادا درێژ بكرێتەوە.

دوای ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد و دامەزراندنی حكوومەتی ئیسلامی لە دیمەشق، دۆخی كەمینەكان لە سووریا خراپتر بووە، بە تایبەت دوای كۆمەڵكوژییەكانی دژی عەلەوییەكان لە سوریا.

جگە لە كورد و كەمینەكانی تر، مەسیحییەكانی سوریاش نیگەرانن لە داهاتوویان.

سەبارەت بەو پرسە، سیاسەتمەداری دیاری مەسیحی سوری لە واشنتۆن، بەسام ئیشق، سەبارەت بە ژمارەی مەسیحییەكان لە سوریا و بارودۆخی دوای ڕووخانی ئەسەد و داهاتوویان لە سوریا بۆ شارپرێس قسەی كرد.

شارپرێس: با لە ژمارەی مەسیحییەكان لە سوریا دەست پێ بكەین. بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی لەبەردەستتاندایە، ئێستا ژمارەی مەسیحییەكان لە سوریا چەندە؟
بەسام: پێش ساڵی 2011، بەپێی داتای كڵێسا و سەرچاوە مەدەنییەكان، ڕێژەی مەسیحییەكان لە سوریا لە نێوان 10 بۆ 13% بووە. بەڵام لەگەڵ هەڵگیرسانی شەڕدا، مەسیحییەكان وەك پێكهاتەكانی تری سوریا، شەپۆلێكی گەورەی كۆچیان بەخۆوە بینی بەهۆی هەڕەشە ئەمنییەكان و داڕمانی ئابوری و داڕمانی دامەزراوەكانەوە. بەڵام ئەوە ڕاست نییە كە هێشتا ئەو ئیدیعایە دەكرێت كە ڕێژەكەیان لە سەدا ٣ كەمترە. لە ڕاستیدا كۆمەڵگای سوریا بە گشتی دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە. هەروەها بوونی مەسیحییەكان لاواز بووە و ڕووبەڕووی كێشەی بوونی ڕاستەقینە دەبنەوە.

شارپرێس: دوای ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد، دۆخی مەسیحییەكان لە سوریا چۆنە؟
بەسام: دوای ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد، بەشێكی زۆر لە مەسیحییەكان بە نەمانی ئەو دەستێوەردانە ئەمنییەی كە ئازادیی خنكاندبوو و ڕێگری لە دەستپێشخەرییە كۆمەڵایەتییەكان كردبوو، بەتایبەتی لە كایەی ڕۆشنبیری و ئایینیدا، ئاسوودە بوون. بەڵام  هێرشكردنە سەر هێما ئاینییەكان لە دیمەشق و هاوبەش سەیرنەكردنیان لە وڵاتەكەدا. ئەمانە باش نین، ئەم كەشوهەوایە هەستی گۆشەگیری و ناسەقامگیری دروستكردووە و ئەو هەستەی بەهێزتر كردووە كە قۆناغی راگوزەری هێشتا سەركەوتوو نەبووە لە دروستكردنی ژینگەیەكی سەلامەت كە گەرەنتی هاوكاری یەكسان بكات بۆ مەسیحییەكان و ئەوانی دیكە. كریستیانەكان تەنها داوای پارێزگاری ناكەن، بەڵكو داوای هاوكاری كاریگەر دەكەن لە بنیاتنانی ئاسایش و سەقامگیری وڵاتەكەیان.

شارپرێس: ئایا لە ڕاستیدا مەسیحییەكان لەم كاتەدا بەشدارییان لە حكومەتی كاتی دیمەشقدا كردووە؟
بەسام: بەشداری مەسیحییەكان لاوازە نە بەگوێرەی گرنگی مێژوویی خۆیان و نە لەگەڵ هەمەجۆریی لەناو خودی مەسیحییەكاندایە. ئێمە پێمان وایە كە مەسیحییەكان ڕۆڵێكی گرنگیان هەیە لە بنیاتنانەوەی سوریادا، نەك تەنها لە چوارچێوەی ناسنامەی ئایینیدا، بەڵكو وەك هێزێك بۆ بەهاكانی فرەچەشنی و یەكسانی و لێبوردن. ئەوەی پێویستە نوێنەرایەتییەكی ڕەمزی نییە، بەڵكو هاوبەشێكی ڕاستەقینەیە لە داڕشتنی ئایندەی سوریا، هاوسەنگییەك كە هاوسەنگی دەهێنێت و هەموو لایەك بپارێزێت.

شارپرێس: چ هەنگاوێك پێویستە بۆ ئەوەی مەسیحییەكان بەشداری بڕیاردان بكەن؟
بەسام: كاردەكەین بۆ هاندانی مەسیحییەكان بۆ بەشداریكردن لە چالاكییە سیاسی و كۆمەڵایەتییەكان. لەم قۆناغی كۆتاییەدا "ئەنجومەنی ڕۆژهەڵات" بۆ نوێنەرایەتی مەسیحییەكان ڕاگەیەندرا. هیوادارین ئەم هەنگاوە لە لایەن سەركردایەتی دیمەشقەوە لە بەرچاو بێت. جگە لەوەش دەمانەوێت سەرنجی خەڵك بۆ ئەو ڕۆڵە گرنگە ڕابكێشین كە مەسیحییەكانی سوریا لە دەرەوەی وڵات و بەتایبەتی لە ڕۆژئاوا دەیگێڕن لە پاڵپشتیكردنی پڕۆژەی نوێی سوریادا. ڕژێمی ئەسەد ئاگاداری ئەو ڕۆڵە بوو، بەڵام بە خراپ بەكاری هێنا، نەك بۆ بنیاتنانی دەوڵەتی هاوڵاتی، بەڵكو بۆ بەهێزكردنی بوونی خۆی.

شارپرێس: ڕێكارەكانی پاراستنی مەسیحییەكان و زامنكردنی مافەكانیان چین؟
بەسام: ئێمە داوای ژینگەیەكی یاسایی دەكەین كە مافەكانی هەموو سورییەكان دەستەبەر بكات، سەرەتا لە پاراستنی موڵك و ماڵی تایبەتی خۆیانەوە دەست پێبكات، گەرەنتی سەربەخۆیی داواكاری گشتی و سزادانی ئەو كەسانەی دەست بەسەر موڵك و ماڵیاندا دەگرن. جگە لەوەش داوا دەكەین دەستووری نوێ بە ڕاشكاوی ڕێز لە تایبەتمەندییە كولتووری و ئایینییەكانی هەموو پێكهاتەكان بگرێت، لە هەمان كاتدا دەستوور لە بەرامبەر پشتگوێخستن گەرەنتی بكات.

شارپرێس: ئایا پێویستە هێزە ئەمنییە ناوخۆییەكان مەسیحییەكان بپارێزن؟
بەسام: لە سەردەمێكدا كە دەوڵەت وێران بووە، سروشتییە كە پێكهاتە ناوخۆییەكان بیر لە ڕێگاكانی پاراستنی خۆیان بكەنەوە. ئێمە داوای دروستكردنی هێزی تایفەگەری ناكەین، بەڵكو پشتگیری لە هێزە ئەمنییە ناوخۆییەكان دەكەین كە لە خەڵكی ناوچەكە پێكهاتوون، لەوانەش لەو ناوچانەی كە زۆرینەی مەسیحییان تێدایە. بەڵام ئەم هێزانە دەبێ پەیوەست بن بە دامودەزگاكانی دەوڵەتەوە و لەژێر چاودێری یاسایی ئەواندا كار بكەن و مەشق و ڕاهێنانی پیشەیی بكەن. ئەم نموونەیە ڕێگەمان پێدەدات متمانە و سەقامگیری بەهێزتر بكەین، بەو مەرجەی ببێتە بەشێك لە پڕۆژەیەكی نیشتمانی كە كەس لەدوای خۆی نەمێنێتەوە.

شارپرێس: ئایا دەتوانین ئەزموونی ئەمنی لە ناوچەكانی ئیدارەی خۆسەر، كە هێزی پاراستنی تایبەتی مەسیحی هەیە  بۆ هەموو ناوچەكانی سوریا جێبەجێ بكەین؟
بەسام: ئەزمونی ئیدارەی خۆسەر چەندین لایەنی ئەرێنی هەیە، كەمترینیان ئەوەیە كە خەڵكی هەرێمەكە خۆیان توانیان بەرگری لە ناوچەكانی خۆیان بكەن. مرۆڤ بە پەرەپێدانی ئەم ئەزموونە نیشتمانییە، دەتوانرێت بیر لە پرەنسیپی ئیدارە ناوخۆییەكان بكاتەوە كە بتوانن كاروباری ئەمنی خۆیان بە هەماهەنگی لەگەڵ دامەزراوەكانی دەوڵەت بەڕێوەببەن. ئاسایش بەرپرسیارێتییەكی نیشتمانییە، بەڵام دەبێت ئامرازی ناوخۆیی هەبێت لە چوارچێوەی یاسایەكی ڕوون.
ئ.ه